მსოფ­ლი­ო­ში ცნ;ობი­ლი მხატ­ვრის ვან გო­გის ნა­მუ­შევ­რებს სხვა ნა­ხა­ტე­ბის­გან აუ­ცი­ლებ­ლად გა­მო­არ­ჩევთ, მაგ­რამ თა­ვად მის შე­სა­ხებ რა იცით? პირ­ვე­ლი, რაც ვან გო­გის ცხოვ­რე­ბის შე­სა­ხებ ახ­სენ­დე­ბათ, ის არის, რომ მხატ­ვარ­მა ყური მო­იჭ­რა და ის საყ­ვა­რელ ქალს გა­უგ­ზავ­ნა. შე­ე­სა­ბა­მე­ბა ეს ლე­გენ­და სი­ნამ­დვი­ლეს?

რას საქ­მი­ა­ნობ­და ვან გოგი, სა­ნამ თა­ვის ცხოვ­რე­ბას მხატ­ვრო­ბას და­უ­კავ­ში­რებ­და; სად შე­იქ­მნა მისი ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ნა­ხა­ტე­ბი და მარ­თლაც მო­იჭ­რა თუ არა ყური - წა­ი­კი­თხეთ 7 ნაკ­ლე­ბად ცნო­ბი­ლი ფაქ­ტი დიდი მხატ­ვრის შე­სა­ხებ.

1. სა­ნამ მხატ­ვა­რი გახ­დე­ბო­და, მისი ბევ­რი საქ­მი­ა­ნო­ბა კრა­ხით დას­რულ­და

16 წლის ასაკ­ში ბი­ძა­მის­მა ჰა­ა­გის ხე­ლოვ­ნე­ბის სა­დი­ლე­რო­ში და­ა­წყე­ბი­ნა მუ­შა­ო­ბა, სა­დაც ნა­ხა­ტებს ჰყიდ­და. იმა­ვე კომ­პა­ნი­ის ლონ­დო­ნი­სა და პა­რი­ზის ფი­ლი­ა­ლებ­შიც მუ­შა­ობ­და, თუმ­ცა 1876 წელს გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს. ამის შემ­დეგ ჯერ ინ­გლი­სუ­რის მას­წავ­ლებ­ლად იწყებს მუ­შა­ო­ბას, შემ­დეგ წიგ­ნის მა­ღა­ზი­ა­ში ცდის ბედს. 1878 წელს ბელ­გი­ა­ში, კერ­ძოდ ბო­რი­ნაჟ­ში, წა­ვი­და. გა­ა­ჩუ­ქა თა­ვი­სი ნივ­თე­ბი, ია­ტაკ­ზე ეძი­ნა,სუ­ლი­ერ დახ­მა­რე­ბას უწევ­და გლე­ხებს, მა­ღა­რო­ე­ლებს - მო­ძღვა­რი გახ­ლდათ. გარ­კვე­უ­ლი მი­ზე­ზე­ბის გამო წე­ლი­წად­ზე ნაკ­ლე­ბი დრო­ის შემ­დეგ ვან გოგი გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს. ახა­ლი კა­რი­ე­რუ­ლი გა­ჩე­რე­ბა და ცხოვ­რე­ბი­სე­უ­ლი არ­ჩე­ვა­ნი კი ხე­ლოვ­ნე­ბაა - სფე­რო, რო­მელ­მაც სა­მუ­და­მუდ უკ­ვდავ­ყო ვან გო­გის სა­ხე­ლი... თუმ­ცა მხო­ლოდ მისი გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ.

2. მისი, რო­გორც მხატ­ვრის, კა­რი­ე­რა საკ­მა­ოდ ხან­მოკ­ლე იყო

ვან გო­გის სამ­ხატ­ვრო კა­რი­ე­რა 1880 წლი­დან იღებს სა­თა­ვეს, რო­დე­საც თვით­ნას­წავ­ლი მხატ­ვა­რი ნი­დერ­ლან­დებ­ში დაბ­რუნ­და და ხე­ლოვ­ნე­ბის შეს­წავ­ლა და­ი­წყო. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ ფი­ნან­სუ­რად და ემო­ცი­უ­რად ვან გოგს ძა­ლი­ან და­ეხ­მა­რა უმ­ცრო­სი ძმა თეო, რო­მელ­თან ერ­თა­დაც მხატ­ვა­რი 1886 წელს პა­რიზ­ში გა­ემ­გზავ­რა. საფ­რან­გე­თის დე­და­ქა­ლაქ­ში გა­ტა­რე­ბუ­ლი ორი წელი გარ­დამ­ტე­ხი აღ­მოჩ­ნდა. იქ ვან გოგი გა­ეც­ნო იმპრე­სი­ო­ნის­ტი და ნეო-იმპრე­სი­ო­ნის­ტი მხატ­ვრე­ბის შე­მოქ­მე­დე­ბას, და­ი­წყო სა­კუ­თა­რი სტი­ლი­სა და ტექ­ნი­კის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა-გან­ვი­თა­რე­ბა. 1888 წელს ვან გოგი საფ­რან­გე­თის სამ­ხრეთ­ში გა­და­დის სა­ცხოვ­რებ­ლად, სა­დაც მისი შე­მოქ­მე­დე­ბა გან­ვი­თა­რე­ბის ახალ ეტაპ­ზე გა­და­დის. 80-იანი წლე­ბის ბო­ლოს მხატ­ვა­რი ფსი­ქი­კუ­რად და­ა­ვად­და, 1890 წელს კი გარ­და­იც­ვა­ლა. მხატ­ვარ­მა აღი­ა­რე­ბა მხო­ლოდ გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ მო­ი­პო­ვა. 1990 წელს, ვან გო­გის გარ­დაც­ვა­ლებ­დან 100 წლის შემ­დეგ, მისი ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ნა­ხა­ტი „დოქ­ტორ გა­ჩე­ტის პორ­ტრე­ტი“ აუქ­ცი­ონ­ზე რე­კორ­დულ ფა­სად - 82.5 მლნ დო­ლა­რად - გა­ი­ყი­და.

3. სა­ეჭ­ვოა, რომ მას მარ­თლაც მო­ეჭ­რა ყური

საფ­რან­გე­თის სამ­ხრეთ­ში სა­ცხოვ­რებ­ლად გა­და­სუ­ლი ვან გოგი იმე­დოვ­ნებ­და, რომ მხატ­ვარ­თა სა­ზო­გა­დო­ე­ბას ჩა­მო­ა­ყა­ლი­ბებ­და. ამ მიზ­ნით მო­იწ­ვია მხატ­ვა­რი პოლ გო­გე­ნი, რო­მე­ლიც იმ პე­რი­ოდ­ში ვან გო­გის მსგავ­სად ჯერ კი­დევ არ იყო აღი­ა­რე­ბუ­ლი. რა­ტომ­ღაც, მხატ­ვრებს შო­რის ურ­თი­ერ­თო­ბა თა­ვი­დან­ვე და­ი­ძა­ბა.1888 წლის 23 დე­კემ­ბერს ისე იკა­მა­თეს, რომ გო­გენ­მა ვან გო­გის სახ­ლი და­ტო­ვა. სა­მარ­თებ­ლით შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ვან გოგი კო­ლე­გას გაჰ­ყვა, თუმ­ცა მას­ზე თავ­დას­ხმის ნაც­ვლად შინ დაბ­რუნ­და, მარ­ცხე­ნა ყუ­რის ნა­წი­ლი მო­იჭ­რა, გა­ზეთ­ში გა­ახ­ვია და მე­ძავს მის­ცა. ეს გახ­ლავთ ვან გო­გის ყუ­რის მოჭ­რას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ვერ­სია, თუმ­ცა 2009 წელს გა­მო­ცე­მულ ერთ-ერთ წიგნ­ში ვკი­თხუ­ლობთ, რომ გო­გენ­მა, რო­მე­ლიც ნი­ჭი­ე­რი მო­ფა­რი­კა­ვე გახ­ლდათ, კა­მა­თის დროს ვან გოგს ყუ­რის ნა­წი­ლი მო­აჭ­რა. ვან გოგ­მა კი იმი­სათ­ვის, რომ მე­გო­ბა­რი და­ეც­ვა და ცი­ხე­ში არ გა­ეშ­ვა, სი­მარ­თლის თქმის­გან თა­ვის შე­კა­ვე­ბა გა­და­წყვი­ტა. მითი და რე­ა­ლო­ბა ერ­თმა­ნეთ­ში აი­რია და ამი­ტო­მაა, რომ დღემ­დე არა­ერ­თი გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ვერ­სია არ­სე­ბობს ვან გო­გის ყურ­თან და­კავ­ში­რე­ბით.

4. სა­უ­კე­თე­სო ნა­ხატ­თა უმ­რავ­ლე­სო­ბა ფსი­ქი­ატ­რი­ულ კლი­ნი­კა­ში ყოფ­ნის დროს შექ­მნა

ვან გოგს სი­ცო­ცხლის ბოლო წლებ­ში ფსი­ქი­კუ­რი აშ­ლი­ლო­ბის ნიშ­ნე­ბი ჰქონ­და. მან ფსი­ქი­ატ­რი­ულ კლი­ნი­კა­ში ერთი წელი გა­ა­ტა­რა. ამ პე­რი­ოდ­ში შექ­მნი­ლი 100-მდე ნა­ხა­ტი­დან აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია „ვარ­სკვლა­ვე­ბი­ა­ნი ღამე“, „ზამ­ბა­ხე­ბი“ და სხვ.

5. არა­სო­დეს და­ქორ­წი­ნე­ბუ­ლა და არც შვი­ლე­ბი ჰყო­ლია

ცნო­ბილ მხატ­ვარს სიყ­ვა­რულ­ში არ გა­უ­მარ­თლა. 1880-ია­ნი­წლე­ბის­და­სა­წყის­ში, რო­დე­საცმხატ­ვრო­ბა­სი­წყებ­და­დამ­შობ­ლებ­თა­ნერ­თად­ნი­დერ­ლან­დებ­ში­ცხოვ­რობ­და, თა­ვი­სიქვრი­ვი­ბი­ძაშ­ვი­ლი­შე­უყ­ვარ­და. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ქალ­მა ვან გოგს უარი უთხრა, მხატ­ვა­რი და­ნე­ბე­ბას არ აპი­რებ­და, რა­ზეც მისი მშობ­ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც არც ვა­ჟის კა­რი­ე­რუ­ლი არ­ჩე­ვა­ნით იყ­ვნენ კმა­ყო­ფილ­ნი, ძა­ლი­ან ბრა­ზობ­დნენ. შემ­დე­გი ქალი ვან გო­გის ცხოვ­რე­ბა­ში ყო­ფი­ლი მე­ძა­ვი იყო, რო­მელ­საც მცი­რე­წლო­ვა­ნი შვი­ლე­ბი ჰყავ­და და მხატ­ვრის მო­დე­ლად მუ­შა­ობ­და. მშობ­ლებ­მა ვან გოგს არ­ჩე­ვა­ნი და­უ­წუ­ნეს და შეყ­ვა­რე­ბულ­თა ურ­თი­ერ­თო­ბაც მა­ლე­ვე დას­რულ­და. მხატ­ვარს კი­დევ რამ­დე­ნი­მე წა­რუ­მა­ტე­ბე­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბა ჰქონ­და, რო­მელ­თა­გან ოჯა­ხის შექ­მნით ვერ­ცერ­თი ვერ დაგ­ვირ­გვინ­და.

6. არ­სე­ბობს ვა­რა­უ­დი, რომ მისი სიკ­ვდი­ლი არ იყო თვით­მკვლე­ლო­ბა

გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი თე­ო­რი­ის მი­ხედ­ვით, ვან გოგ­მა 1890 წლის 27 ივ­ლისს პუ­რის ყა­ნა­ში ხატ­ვი­სას მუც­ლის არე­ში ჭრი­ლო­ბა მი­ი­ყე­ნა, შემ­დეგ სახ­ლში წა­ვი­და და ორი დღის შემ­დეგ გარ­და­იც­ვა­ლა, თუმ­ცა... 2011 წელს ვან გო­გის შე­სა­ხებ ბი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი წიგ­ნი გა­მო­ი­ცა, რომ­ლის ავ­ტო­რებ­მაც ალ­ტერ­ნა­ტი­უ­ლი თე­ო­რია შე­მოგ­ვთა­ვა­ზეს: ვან გოგი შემ­თხვე­ვით დაჭ­რა ყმაწ­ვილ­მა, მაგ­რამ მხატ­ვარ­მა სი­მარ­თლე და­მა­ლა, რათა მის­თვის და მისი ოჯა­ხის­თვის პო­ტენ­ცი­უ­რი უბე­დუ­რე­ბა თა­ვი­დან აე­რი­დე­ბი­ნა. ამ მო­საზ­რე­ბის სან­დო­ო­ბას რამ­დე­ნი­მე ფაქ­ტი უწყობს ხელს: ია­რა­ღი, რომ­ლი­თაც ვან გოგ­მა „ჭრი­ლო­ბა მი­ი­ყე­ნა“ პუ­რის ყა­ნა­ში სა­ხა­ტავ მა­სა­ლებ­თან ერ­თად არ აღ­მოჩ­ნდა. ამას­თან ერ­თად, ვან გო­გის მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში რთუ­ლი იქ­ნე­ბო­და ყა­ნი­დან თა­ვის სახ­ლამ­დე მის­ვლა. თა­ნაც ადა­მი­ა­ნი, რო­მელ­მაც სრო­ლის ხმა გა­ი­გო­ნა, აღ­ნიშ­ნავ­და, რომ ხმა არა­თუ ყა­ნი­დან, არა­მედ იმ ად­გი­ლი­დან ნა­ხე­ვარ მი­ლამ­დე მან­ძი­ლი­დან ის­მო­და, სა­დაც მხატ­ვა­რი ცხოვ­რობ­და. იქამ­დე მის­ვლას კი დაჭ­რი­ლი ვან გოგი ნამ­დვი­ლად შეძ­ლებ­და.

7. ვან გო­გის ნა­ხა­ტე­ბის პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ა­ში დიდი როლი ითა­მა­შა მის­მა რძალ­მა

1891 წლის იან­ვარ­ში, ვან გო­გის გარ­დაც­ვა­ლე­ბი­დან 6 თვის შემ­დეგ, მისი ძმა, თეოც, გარ­და­იც­ვა­ლა. ვან გო­გის ნა­ხა­ტე­ბი და წე­რი­ლე­ბი მის რძალს, ჯო ვან გოგ-ბონ­გერს, დარ­ჩა მემ­კვიდ­რე­ო­ბით. ქალ­მა მიზ­ნად და­ი­სა­ხა ვან გო­გის ნა­მუ­შევ­რე­ბის პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია და მათი გა­მო­ფე­ნებ­ზე გა­ტა­ნა და­ი­წყო. გარ­და ამი­სა, 1914 წელს გა­მო­აქ­ვეყ­ნა მხატ­ვრის წე­რი­ლე­ბის კრე­ბუ­ლი, რო­მე­ლიც მკი­თხველს მკა­ფიო წარ­მოდ­გე­ნას უქ­მნი­და ვან გო­გის ცხოვ­რე­ბის შე­სა­ხებ. ჯოს გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ მხატ­ვრის მემ­კვიდ­რე­ო­ბა მისი ძმის­შვი­ლის ხელ­ში გა­და­ვი­და, რო­მელ­მაც 1973 წელს ამ­სტერ­დამ­ში ვან გო­გის სა­ხე­ლო­ბის მუ­ზე­უ­მი და­ა­არ­სა.

ეს მხო­ლოდ 7 ნაკ­ლე­ბად ცნო­ბი­ლი ფაქ­ტი იყო დიდი მხატ­ვრის შე­სა­ხებ. რე­ა­ლუ­რად, კი­დევ ბევ­რი იდუ­მა­ლე­ბით მო­ცუ­ლი ამ­ბა­ვია, რომ­ლე­ბიც დროს­თან ერ­თად ან აშ­კა­რავ­დე­ბა, ან უფრო იდუ­მა­ლი ხდე­ბა. მა­ნამ­დე კი მხატ­ვრე­ბი­სა და მხატ­ვრო­ბის შე­სა­ხებ ყვე­ლა­ფე­რი, რაც დღე­ი­სათ­ვის და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლი და უტყუ­ა­რია, გა­მომ­ცემ­ლო­ბა „პა­ლიტ­რა L-ის“ სე­რი­ა­ში „დიდი მხატ­ვრე­ბი“ შე­გიძ­ლი­ათ წა­ი­კი­თხოთ.

„დიდი მხატ­ვრე­ბის“ ალ­ბო­მე­ბით ყვე­ლა დრო­ის სა­უ­კე­თე­სო მხატ­ვრე­ბის შე­მოქ­მე­დე­ბას გა­ეც­ნო­ბით, რო­გო­რი­ცაა: ლე­ო­ნარ­დო და ვინ­ჩი, ვან გოგი, სალ­ვა­დორ დალი, ამა­დეო მო­დი­ლი­ა­ნი, პი­კა­სო და სხვ.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ თა­ნა­მედ­რო­ვე ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი­სა და ციფ­რუ­ლი ბეჭდ­ვის დამ­სა­ხუ­რე­ბით, მხატ­ვრე­ბის უნი­კა­ლუ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შე­ბი წიგ­ნებ­ში თით­ქმის სრუ­ლი სი­ზუს­ტი­თაა გა­და­ტა­ნი­ლი, რაც იმას ნიშ­ნავს, რომ თქვე­ნი საყ­ვა­რე­ლი მხატ­ვრე­ბის ნა­მუ­შევ­რებს ზედ­მი­წევ­ნი­თი სი­ზუს­ტით და­ი­ნა­ხავთ.

ტექ­ნი­კურ სა­კი­თხთან ერ­თად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ალ­ბო­მე­ბის ში­ნა­არ­სიც. „დიდი მხატ­ვრე­ბის“ სე­რია თქვენ­თვის ერ­თგვა­რი გზამ­კვლე­ლი გახ­დე­ბა და მსოფ­ლი­ო­ში აღი­ა­რე­ბუ­ლი მხატ­ვრე­ბის შე­სა­ხებ აქამ­დე უც­ნობ ბი­ოგ­რა­ფი­ულ ინ­ფორ­მა­ცი­ას გა­გაც­ნობთ. მათი პი­რა­დი თუ პრო­ფე­სი­უ­ლი ცხოვ­რე­ბა ორ­მა­გად სა­ინ­ტე­რე­სოა იმი­ტო­მაც, რომ არა­ერთ ნა­ხატს სწო­რედ ცხოვ­რე­ბი­სე­უ­ლი ფაქ­ტე­ბი თუ მოვ­ლე­ნე­ბი უდევს სა­ფუძ­ვლად.

ეს ყვე­ლა­ფე­რი არ არის. შე­გიძ­ლი­ათ ყო­ველ­თვი­უ­რად თა­ვად შე­არ­ჩი­ოთ, რო­მე­ლი მხატ­ვრის ალ­ბო­მის მი­ღე­ბა გსურთ თვის ბო­ლოს, ამი­სათ­ვის სა­ჭი­როა სა­იტ­ზე თქვენს საყ­ვა­რელ მხატ­ვარს მის­ცე­თხმა.

მი­ღე­ბუ­ლი ხმე­ბის მი­ხედ­ვით გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი მხატ­ვრის ალ­ბო­მი 2021 წლის მა­ი­სი­დან ყო­ველ­თვე გა­ზეთ „კვი­რის პა­ლიტ­რას­თან“ ერ­თად გა­მო­ი­ცე­მა. მისი შე­ძე­ნა გა­მო­ცე­მი­დან ერთი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში „ბიბ­ლუ­სის“ მა­ღა­ზი­ა­თა ქსელ­ში სპე­ცი­ა­ლურ ფა­სად იქ­ნე­ბა შე­საძ­ლე­ბე­ლი.