"მეუღლე ადრე გარდაეცვალა და 5 შვილის აღზრდა იტვირთა" - რას იხსენებს პატრიარქ ქრისტეფორე III-ის შთამომავალი ბაბუაზე, რომელმაც ქვეყნის ეკლესია ურთულეს დროს ჩაიბარა

1927-1932 წლებში საქართველოს პატრიარქი ქრისტეფორე III (ციცქიშვილი) იყო, რომელსაც ქვეყნისთვის საკმაოდ რთულ პერიოდში მოუხდა მწყემსმთავრობა. ამას უწმინდესი და უნეტარესი ილია II-ც აღნიშნავს, გამორჩეულ პატრიარქად მიიჩნევს და მაღალ შეფასებას აძლევს მის მოღვაწეობას. ამბობს, რომ მან ეკლესია ფიზიკურ განადგურებას გადაარჩინა.

"პატრიარქმა, ქრისტეფორე ციცქიშვილმა, ურთულეს პერიოდში ჩაიბარა საქართველოს ეკლესია. ეს იყო დრო, როცა იდევნებოდა ყველა და ყველაფერი, რაც ეკლესიას უკავშირდებოდა. ძალიან ძნელია, მღვდელმთავარმა ასეთ რთულ პერიოდში ღირსეულად განვლო ცხოვრება. მიხარია, რომ XX საუკუნეში ხარაგაულელებს ორი უდიდესი პატრიარქი - ქრისტეფორე ციცქიშვილი და დავით დევდარიანი გვყავდა,“ - აღნიშნავს მარგვეთისა და უბისის ეპარქიის მეუფე მელქისედეკი (ხაჩიძე).

Ambebi.ge პატრიარქ ქრისტეფორეს ერთ-ერთ შვილთაშვილს, მანანა ციცქიშვილს ესაუბრა. ის ჩვენი კოლეგა და ფილოლოგია, რომელიც ჩვენთან ინტერვიუში საკმაოდ საინტერესოდ საუბრობს თავის დიდ წინაპარზე.

- მეამაყება, რომ მისი შვილთაშვილი ვარ, თუმცა ეს გარკვეულწილად, ძნელიცაა, რადგან დიდი პასუხისმგებლობაა, იყო ასეთი სულიერი მოღვაწის შთამომავალი.ოჯახში, ბავშვობიდან სულ მესმოდა მის შესახებ, ვიცოდი, რომ საოცარი ადამიანი იყო - ძლიერი, თბილი, სათნო, სამშობლოს და ადამიანის მოყვარე. შვილებიც ისე აღზარდა, როგორც ნამდვილ მოძღვარს, მამას შეეფერება.

- როგორც შევიტყვეთ, ბაბუას 5 შვილი ჰყოლია...

- კი - ნინო, გობრონი, ვასილი, ელენე, მარიამი. ბაბუაჩემი გობრონი გახლდათ, იგივე გობრონ აგარელი-ციცქიშვილი, პოეტი, მთარგმნელი და საზოგადო მოღვაწე, რვა ენა იცოდა. მეგობრობდა გალაკტიონ ტაბიძესთან და ტერენტი გრანელთან. მამაჩემი, გივი ციცქიშვილიც ფილოლოგი, მთარგმნელი იყო და არანაკლებ ცნობილი პიროვნება.

რაც შეეხება თავად ჩემს დიდ ბაბუას, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქს, ქრისტეფორე III-ს, დიდი და უაღრესად განათლებული ადამიანი იყო, მრავალმხრივი ცოდნითა და ნიჭით დაჯილდოებული.

- ვინ იყო მისი მეუღლე, ანუ თქვენი დიდი ბებია?

- ანა ჩუბინიძე, სათნო, მორწმუნე და კეთილშობილი ადამიანი, რომელიც ადრე გარდაეცვალა და ხუთი შვილის აღზრდა თავად იტვირთა...

- მასთან სულიერ კავშირს თუ გრძნობთ?

- ყოველთვის ვგრძნობდი მის მფარველობას, ახლაც ასე ვარ. როცა მიჭირს, თვალებს ვხუჭავ და მის სახელს გულში უხმოდ ვამბობ. ის მოდის ჩემთან და სწორ გზას მაჩვენებს, როგორც თავის დროზე სწორი გზისკენ მთელ ერს მიუთითებდა. ამას ჩვენი ახლანდელი პატრიარქი, უწმინდესი და უნეტარესი ილია II-ც აღნიშნავს. პატრიარქი თავის სულიერ შვილებს სწორ გზას აჩვენებდა-მეთქი, ვამბობ, მაგრამ, იმ ავბედითი წლებიდან გამომდინარე, ეს არც ისე იოლი იყო. მას პასუხი ყველა კითხვაზე ჰქონდა, რაც მხოლოდ ჭეშმარიტებას ემსახურებოდა. უბრალო და უშუალო იყო, როგორც ყველა დიდი პიროვნება.

- პატრიარქობამდე რა გზა განვლო?

- მისი უწმიდესობა ქრისტეფორე III 1873 წლის 27 მარტს ვერტყვიჭალაში (ხარაგაულის რაიონი) დაიბადა. ციცქიშვილთა შტოს წარმომადგენლებში სასულიერო პირები ბევრნი ყოფილან. მღვდელი იყო ბაბუას ერთ-ერთი ძმაც და სწორედ მისი გავლენით აურჩევია სასულიერო გზა. დამთავრებული ჰქონდა თბილისის სასულიერო სემინარია, შემდეგ თბილისის უნივერსიტეტის უმაღლესი პედაგოგიური კურსები, მღვდლად იყო ჯერ იმიერკასპიის ოლქში, შემდეგ საქართველოს სოფლებში - ხიდისთავი, იტრია, ნაბახტევი, თბილისის ვერის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია. იყო ასევე სოფელ იტრიის ორკლასიანი სკოლის გამგე და საღვთო სჯულის მასწავლებელი, გორის მაზრის სამრევლო სკოლების მეთვალყურე, თბილისის მეხუთე გიმნაზიის საღვთო სჯულისა და ქართული ენის მასწავლებელი..

1905 წელს თბილისში თავმჯდომარეობდა არალეგალურ კრებას, რომელმაც ქართული მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის შესახებ მოთხოვნა შეიმუშავა...

- ქრისტეფორე III საქართველოს პატრიარქის ამბროსი ხელაიას გარდაცვალების შემდეგ შეუდგა ამ მისიას?

- დიახ და 1922 წლის 18 მარტს დეკანოზი ქრისტეფორე, ამბროსი ხელაიას მიერ იქნა ხელდასმული ჯერ მანგლისის, შემდეგ ურბნისის ეპისკოპოსად. 1922 წლის 28 მაისს კი დაინიშნა კათოლიკოს-პატრიარქის ეპისკოპოსად, 1923 წლიდან 1925 წლამდე პატრიარქის მოსაყდრის მოვალეობას ასრულებდა და სწორედ იქიდან დაიწყო მისი ცხოვრების ყველაზე რთული პერიოდი. კათოლიკოს-პატრიარქის ამბროსი ხელაიას გარდაცვალების შემდეგ, 1927 წლის 26 ივნისს, IV საეკლესიო კრებაზე, იმ დროს ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტი ქრისტეფორე ციცქიშვილი კათოლიკოსად აირჩიეს და მძიმე, ეკლესიისთვის სავალალო ვითარებაში მოუხდა ეკლესიის საჭეთმპყრობლობა.

- კომუნისტური რეჟიმის სისასტიკე იგულისხმება, ხომ?

- კომუნისტები სასულიერო პირებს საშინლად ავიწროებდნენ, დევნიდნენ მრევლს და უამრავ სისასტიკეს სჩადიოდნენ. პატრიარქ ქრისტეფორეს დროს 1927 წლის ნოემბრიდან ეკლესია კალენდრის ძველი სტილიდან ახალზე გადავიდა. ამ ნაბიჯით ის ცამეტდღიანი განსხვავება, რომელიც მაშინ იყო და დღესაც არსებობს საერო და საეკლესიო კალენდრებს შორის, მოისპო (დღეს მაგალითად, ახალი წლის აღნიშვნა ჩვენ შემთხვევაში რომ სხვადასხვა დროს ხდება, მაშინ ერთ დღეს დაემთხვა)... თუმცა 1923 წელს კათოლიკოს ამბროსის ნებართვითაც შემოიღეს ეკლესიაში ახალი სტილის კალენდარი და კათოლიკოსი ქრისტეფორე, ამბროსი ხელაიაზე ერთ-ერთ მოხსენებაში ასე აღნიშნავდა, 1923-1924 წლებში ამ სტილის მიხედვით მარხულობდა და იხსნილებდა, თუმცა შემდგომ, 1925 წლიდან, როდესაც კათოლიკოსი ციხიდან გათავისუფლდა, ეკლესია 1927 წლამდე, ისევ კალენდრის ძველ სტილს დაუბრუნდა...

ქრისტეფორე III სამეცნიერო მუშაობასაც ეწეოდა. ბევრი ისტორიული და ლიტერატურული წერილისა და გამოკვლევის ავტორია. მათ შორის, ძველი ქართული მწერლობის ძეგლის - "ვისრამიანის" შესახებ. სამწუხაროდ, ადრე, 57 წლისა აღესრულა. მისი გარდაცვალების შესახებ, ისეთი დრო იყო, რომ გაზეთში მხოლოდ ერთი პატარა განცხადება გამოქვეყნდა, როგორითაც ერისკაცს აცხადებდნენ: "გარდაიცვალა ქრისტეფორე ციცქიშვილი". ბევრმა არც კი იცოდა, რომ ეს სახელი და გვარი სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქს ეკუთვნოდა...

თუმცა, გავიდა წლები და 2013 წლის 20 ივნისს მისი სახელი იტრიის საშუალო სკოლას მიენიჭა. ამასთან, ვინაიდან წარმოშობით ხარაგაულიდან, სოფელ ვერტყვიჭალიდან იყო, საჯარო სკოლაში საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ქრისტეფორე III-ის მუზეუმი გაიხსნა. გახსნის იდეა ამ სკოლის ისტორიის პედაგოგს, თამაზ გოგოლაძეს და სკოლის დირექტორს, ლენა აბაშიძეს ეკუთვნით. ღონისძიებას მარგვეთისა და უბისის ეპარქიის მეუფე მელქისედეკი (ხაჩიძე), ეპარქიის სამღვდელოება დაესწრო.

- შთამომავლები ეკლესიურად ცხოვრობთ?

- ეკლესიაში სიარულს ვერავინ დაგვიშლიდა. მე, ჩემს დას, ბიძაშვილებს ღვთის გვწამდა, თუმცა არა იმდენად, რომ ჭეშმარიტი მორწმუნეები ეწოდებინა ვინმეს ჩვენთვის. ეს ალბათ უფრო შინაგანი განწყობა იყო, რაღაც იდუმალი, იმის გამოძახილი, რასაც გენეტიკა, ფესვები, სისხლი ჰქვია.

ჩვენ ჩვეულებრივად ვცხოვრობდით, დავდიოდით, ვსწავლობდით, ვშრომობდით, თუმცა შინაგანი ხმა გვეუბნებოდა, რომ ოდნავ მეტი პასუხისმგებლობა გვქონდა ყველაფერზე, ყველაზე, თითქოს რაღაც უფრო არ გვეპატიებოდა, ვიდრე სხვას. ამაზე ხმამაღლა არავინ მიგვითითებდა, ეს ისედაც ცხადზე ცხადი იყო...

დრო გადიოდა და ყველაფერი თავისით ლაგდებოდა, ვიღაცას უნდა გაეგრძელებინა დიდი ქრისტეფორეს გზა და ეს კაციც მოიძებნა! ჩემი ძვირფასი ბიძაშვილი, დავით ციცქიშვილი. პროფესიით ფსიქოლოგი, სათნო პიროვნება, ღირსეული ადამიანი, გამორჩეული მთელ ნათესაობაში.

მამა დავითი ახლა დეკანოზია, კლდისუბნის ეკლესიაში მოღვაწეობს. ის უყვართ და აფასებენ, მის სიტყვას მართლაც აქვს ძალა და მადლი. ფსიქოლოგობა დიდად ეხმარება მრევლთან ურთიერთობაში. არ გძაბავს, თბილად გესაუბრება, გიტოვებს არჩევნის უფლებას და შენც ცდილობ, სწორ გზაზე დადგე არა ერთბაშად, არამედ ნაბიჯ-ნაბიჯ...

საჩქარო არაფერიაო, იტყვის ხოლმე და მართლაც, სად მივიჩქარით?! მთავარია საით მივდივართ და საიდან მოვდივართ!

ჩვენ ხომ პატრიარქის შთამომავლები ვართ და ნუთუ შესაძლებელია, მიუხედავად ყოველდღიურობისა, შეცდომებისა, ხასიათის ცვლილებისა, არ დავფიქრდეთ უფრო მაღალ ჭეშმარიტებაზე, უფრო დიადზე, არ დავწვრილმანდეთ რუტინის ხვეულებში გავლისას არ შევჩერდეთ და არ ვთქვათ - "გვახსოვდეს, ვისი გვარისანი ვართ!"

ყველაფერი გაივლის და სახელი დარჩება პატრიარქის და მისი შთამომავლებისა. არ მინდა ზედმეტი ემოცია ჩავაქსოვო, მაგრამ ეს მართლაც ეგრეა - ვინ ვართ და საიდან მოვდივართ, მართლაც მთავარი ეს არის! ყველა ოჯახის ხაზი დასაფასებელია, ყველა შვილი უნდა გაუფრთხილდეს მამის დანატოვარს, ღირსეულად გაიაროს თავისი გასავლელი გზა. თუ ასე იფიქრებენ, იქნებ უფრო გვეშველოს ჩვენც და ჩვენს ქვეყანასაც. გამოვაჩინოთ ჩვენი საუკეთესო ნიჭი, დადებითი მხარე, რომ ისე არ მოხდეს, უარყოფითმა გადაფაროს პოზიტიური.

ამჟამად მოსწავლეებისა და აბიტურიენტების განათლებაზე ვზრუნავ. ვმუშაობ მოსამზადებელ ცენტრში. ქართულ ენასა და ლიტერატურას ვასწავლი, აგრეთვე ზოგად უნარებს. მოსწავლეები კერძოდაც მყავს. ამასთან, ვწერ და ვთარგმნი. მიყვარს ჩემი საქმე და იმავეს გავიმეორებ, რაც უკვე ვთქვი, მეამაყება, რომ ასეთი წინაპრის შთამომავალი ვარ...