თავ­ბრუს­ხვე­ვა არა და­ა­ვა­დე­ბა, არა­მედ სიმპტო­მია, რო­მე­ლიც სხვა­დას­ხვა ნო­ზო­ლო­გი­ით შე­იძ­ლე­ბა იყოს გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი. ჩი­ვი­ლე­ბი­დან, რომ­ლის გა­მოც პა­ცი­ენ­ტე­ბი მი­მარ­თა­ვენ ექიმს, თავ­ბრუს­ხვე­ვა, თა­ვის ტკი­ვი­ლის შემ­დეგ, მე­ო­რე ად­გილს იკა­ვებს.

თავ­ბრუს­ხვე­ვის დი­აგ­ნოს­ტი­რე­ბა რთუ­ლია, ვი­ნა­ი­დან სიმპტო­მი უკი­დუ­რე­სად სუ­ბი­ექ­ტურ ხა­სი­ათს ატა­რებს და სა­ერ­თოდ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლად აღიქ­ვამს მას თი­თო­ე­უ­ლი პა­ცი­ენ­ტი. ასეთ დროს გა­დამ­წყვე­ტი მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს სიმპტო­მის შეს­წავ­ლი­სად­მი კომ­პლექ­სურ მიდ­გო­მას, რა­შიც ლო­მის წვლი­ლი მი­უ­ძღვის რო­გორც ექი­მის კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ას, ასე­ვე მის ხელთ არ­სე­ბულ თა­ნა­მედ­რო­ვე ტექ­ნო­ლო­გი­ურ შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს.

აკა­დე­მი­კოს ფრი­დონ თო­დუ­ას სა­მე­დი­ცი­ნო ცენ­ტრის ნევ­რო­ლო­გი და­ვით ელი­ა­უ­რი მოგ­ვი­თხრობს ამ სიმპტო­მის გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზე­ბის, მისი დი­აგ­ნოს­ტი­რე­ბი­სა და შემ­დგო­მი ეფექ­ტი­ა­ნი მკურ­ნა­ლო­ბის შე­სა­ხებ. და­ვით ელი­ა­უ­რი, ამა­ვე დროს, არის ამე­რი­კის და ევ­რო­პის ნევ­რო­ლო­გი­უ­რი აკა­დე­მი­ის (AAN) (EAN) წევ­რი, მოძ­რა­ო­ბი­თი დარ­ღვე­ვის და პარ­კინ­სო­ნის და­ა­ვა­დე­ბის სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ზო­გა­დო­ე­ბის (MDS) წევ­რი.

– რა იწ­ვევს თავ­ბრუს­ხვე­ვას, რო­გორ ხდე­ბა მისი დი­აგ­ნოს­ტი­რე­ბა და მკურ­ნა­ლო­ბა?

და­ვით ელი­ა­უ­რი – თავ­ბრუს­ხვე­ვა ძა­ლი­ან ზო­გა­დი ცნე­ბაა, მისი გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზი უამ­რა­ვია, მათ შო­რის რო­გორც ნევ­რო­ლო­გი­უ­რი, ასე­ვე სხვა – არა­ნევ­რო­ლო­გი­უ­რი მი­ზე­ზე­ბი. აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, მისი მკურ­ნა­ლო­ბა და­მო­კი­დე­ბუ­ლია, პირ­ველ რიგ­ში, სწორ დი­აგ­ნოს­ტი­კა­ზე და იმ გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზის გან­სა­ზღვრა­ზე, რო­მე­ლიც კონ­კრე­ტულ შემ­თხვე­ვა­ში ხდე­ბა თავ­ბრუს­ხვე­ვის გან­მა­პი­რო­ბე­ბე­ლი;

ჩი­ვი­ლი - თავ­ბრუს­ხვე­ვა არ გუ­ლის­ხმობს მკაც­რად გან­სა­ზღვრულ სიმპტომს, ის მო­ი­აზ­რებს თა­ვის თავ­ში: ვერ­ტი­გოს, წო­ნოს­წო­რო­ბის დარ­ღვე­ვას, პრე­სინ­კო­პეს (გუ­ლის წას­ვლის მსგავს შეგ­რძნე­ბას) და ე.წ. არას­პე­ცი­ფი­ურ თავ­ბრუს­ხვე­ვას, რა­საც პა­ცი­ენ­ტე­ბი „თავ­ში სი­ცა­რი­ე­ლის შეგ­რძნე­ბას“ უწო­დე­ბენ. აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, თი­თო­ე­უ­ლი პა­ცი­ენ­ტის დი­ფე­რენ­ცი­ა­ლუ­რი დი­აგ­ნოს­ტი­კაა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი. პირ­ველ ეტაპ­ზე აუ­ცი­ლე­ბე­ლია ანამ­ნე­ზის დე­ტა­ლუ­რი შეგ­რო­ვე­ბა, რა­საც შე­იძ­ლე­ბა გა­დამ­წყვე­ტი მნიშ­ვნე­ლო­ბა ჰქონ­დეს სა­ბო­ლოო დი­აგ­ნო­ზის გა­მო­ტა­ნა­ში;

სტა­ტის­ტი­კუ­რად, ექიმ­თან ამ­ბუ­ლა­ტო­რი­უ­ლი მი­მარ­თვი­ა­ნო­ბის მი­ზეზ­თა სა­ერ­თო რა­ო­დე­ნო­ბის 2,5% სწო­რედ თავ­ბრუს­ხვე­ვა­ზე მო­დის;

– სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში თავ­ბრუს­ხვე­ვა არ აღიქ­მე­ბა მნიშ­ვნე­ლო­ვან სიმპტო­მად, რო­მე­ლიც შე­იძ­ლე­ბა რა­ი­მე სე­რი­ო­ზულ პა­თო­ლო­გი­ა­ზე მი­ა­ნიშ­ნებ­დეს. რა შე­იძ­ლე­ბა იყოს თავ­ბრუს­ხვე­ვის მი­ზე­ზე­ბი და რო­დის უნდა მი­ი­ღოს შე­სა­ბა­მი­სი ზო­მე­ბი მუდ­მი­ვი თავ­ბრუს­ხვე­ვის დროს პა­ცი­ენ­ტმა?

და­ვით ელი­ა­უ­რი – თავ­ბრუს­ხვე­ვა უნდა აღიქ­მე­ბო­დეს სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში მნიშ­ვნე­ლო­ვან ჩი­ვი­ლად, რად­გან მისი გა­მომ­წვე­ვი ზო­გი­ერ­თი მი­ზე­ზი შე­იძ­ლე­ბა მე­ტად სე­რი­ო­ზუ­ლი იყოს და სა­ჭი­რო­ებ­დეს გა­და­უ­დე­ბელ ჩა­რე­ვას; წარ­მოდ­გე­ნა რომ შეგ­ვექ­მნას ჩი­ვი­ლის გა­მომ­წვევ მი­ზე­ზებ­ზე, მინ­და მო­გახ­სე­ნოთ ზო­გი­ერ­თი მათ­გა­ნი:

რო­გორც უკვე აღ­ვნიშ­ნე, ძი­რი­თა­დად, გა­მო­ი­ყო­ფა 4 კა­ტე­გო­რია:

1. ვერ­ტი­გო - რაც ილუ­ზო­რუ­ლი მოძ­რა­ო­ბის შეგ­რძნე­ბაა. ამ დროს ან პა­ცი­ენ­ტი თვი­თონ გრძნობს, რომ მოძ­რა­ობს, ან შე­იგ­რძნობს, რომ მის გარ­შე­მო არ­სე­ბუ­ლი სივ­რცე ტრი­ა­ლებს;
2. დი­სექ­ვი­ლიბ­რი­უ­მი, ანუ მდგრა­დო­ბის დარ­ღვე­ვა - იგი წარ­მო­იშ­ვე­ბა, რო­გორც წესი, სი­ა­რუ­ლის დროს და მოს­ვე­ნე­ბულ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში გა­ივ­ლის. ეს ყვე­ლა­ზე ხში­რია ხან­დაზ­მულ პა­ცი­ენ­ტებ­ში. მისი მი­ზე­ზი, რო­გორც წესი, ე.წ. მრავ­ლო­ბი­თი სენ­სო­რუ­ლი დე­ფი­ცი­ტია;
3. პრე­სინ­კო­პე - გუ­ლის წას­ვლის მსგავ­სი შეგ­რძნე­ბა. მი­ზე­ზი უმე­ტე­სად კარ­დი­ო­გე­ნუ­ლია;
4. არას­პე­ცი­ფი­უ­რი თავ­ბრუს­ხვე­ვა, ანუ სი­ცა­რი­ე­ლის შეგ­რძნე­ბა. ამ დროს პა­ცი­ენ­ტე­ბი ზუს­ტად ვერ აღ­წე­რენ სა­კუ­თარ ჩი­ვილს, რო­გორც წესი, მი­ზე­ზი ფსი­ქი­კუ­რი პრობ­ლე­მაა (დეპ­რე­სია, შფოთ­ვა და სხვა);

რაც შე­ე­ხე­ბა ვერ­ტი­გოს, იგი 2 დიდი მი­ზე­ზით არის გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი: პე­რი­ფე­რი­უ­ლი (ოტო­ლო­გი­უ­რი) და ცენ­ტრა­ლუ­რი;

• პე­რი­ფე­რი­უ­ლი (ოტო­ლო­გი­უ­რი) ვერ­ტი­გო - შიგ­ნი­თა ყუ­რის პა­თო­ლო­გი­ით ან მას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ვეს­ტი­ბუ­ლუ­რი ნერ­ვის და­ზი­ა­ნე­ბით გა­მოწ­ვე­უ­ლი თავ­ბრუს­ხვე­ვა
• ცენ­ტრა­ლუ­რი ვერ­ტი­გო - მას იწ­ვევს ცენ­ტრა­ლუ­რი ნერ­ვუ­ლი სის­ტე­მის იმ ნა­წი­ლე­ბის და­ზი­ა­ნე­ბა, რომ­ლე­ბიც პა­სუხს აგე­ბენ ვეს­ტი­ბუ­ლუ­რი ფუნ­ქცი­ის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ზე; იგუ­ლის­ხმე­ბა თა­ვის ტვი­ნის და­ზი­ა­ნე­ბა;

არ­სე­ბობს სხვა სო­მა­ტუ­რი მი­ზე­ზე­ბით გა­მოწ­ვე­უ­ლი თავ­ბრუს­ხვე­ვა და არა­ლო­კა­ლი­ზე­ბუ­ლი თავ­ბრუს­ხვე­ვა.

პე­რი­ფე­რი­უ­ლი (ოტო­ლო­გი­უ­რი) ვერ­ტი­გოს მი­ზე­ზე­ბია:

1. კე­თილ­თვი­სე­ბი­ა­ნი პო­ზი­ცი­უ­რი პა­რო­ქ­სიზ­მუ­ლი ვერ­ტი­გო – ამ ტი­პის თავ­ბრუს­ხვე­ვა არის ყვე­ლა­ზე ხში­რი მი­ზე­ზი ოტო­ლო­გი­ურ თავ­ბრუს­ხვე­ვებს შო­რის (50%). მი­ზე­ზი არის შიგ­ნი­თა ყურ­ში არ­სე­ბულ ვეს­ტი­ბუ­ლურ აპა­რატ­ში კალ­ცი­უ­მის კარ­ბო­ნა­ტის მიკ­როკ­რის­ტა­ლე­ბის წარ­მოქ­მნა. პა­ცი­ენ­ტებ­ში იგი იწ­ვევს თავ­ბრუს­ხვე­ვის შე­ტე­ვას, რო­მე­ლიც პო­ზის შეც­ვლით პრო­ვო­ცირ­დე­ბა და გრძლე­დე­ბა რა­მო­დე­ნი­მე წამი; დი­აგ­ნოს­ტი­კა ექი­მის მიერ სპე­ცი­ფი­უ­რი გა­სინ­ჯვით ხდე­ბა. მისი დად­გე­ნის სხვა მე­თო­დი არ არ­სე­ბობს;
2. ვეს­ტი­ბუ­ლუ­რი ნევ­რი­ტი - ასე­ვე ზში­რი მი­ზე­ზია უეც­რად და­წყე­ბუ­ლი ძლი­ე­რი ვერ­ტი­გოს შე­ტე­ვის, რო­მელ­საც ახ­ლავს ღე­ბი­ნე­ბა. მი­ზე­ზი შე­საძ­ლოა იყოს ვირუ­სუ­ლი ინ­ფექ­ცია;
3. მე­ნი­ე­რის და­ა­ვა­დე­ბა. ამ დროს პე­რი­ო­დულ თავ­ბრუს­ხვე­ვას თან ახ­ლავს სმე­ნის დაქ­ვე­ი­თე­ბა და ტი­ნი­ტუ­სი (ხმა­უ­რი ყურ­ში);
4. ორ­მხრი­ვი ვეს­ტი­ბუ­ლუ­რი პა­რე­ზი - იგი ქრო­ნი­კუ­ლი თავ­ბრუს­ხვე­ვის მი­ზე­ზი შე­იძ­ლე­ბა გახ­დეს. რო­გორც წესი, ასეთ პა­ცი­ენ­ტებს აქვთ სხვა­დას­ხვა მე­დი­კა­მენ­ტე­ბის მოხ­მა­რე­ბის ის­ტო­რია;
5. იშ­ვი­თი მი­ზე­ზი გახ­ლავთ ე.წ. ზემო ნა­ხე­ვა­რრ­კა­ლო­ვა­ნი არ­ხის დე­ფექ­ტის სინ­დრო­მი, რო­მე­ლიც წარ­მო­ად­გენს ძვლო­ვა­ნი დე­ფექ­ტის არ­სე­ბო­ბას ვეს­ტი­ბუ­ლუ­რი აპა­რა­ტის ზედა ნა­ხე­ვა­რრ­კა­ლო­ვან არხზე. ამ შემ­თხვე­ვა­ში ვი­თარ­დე­ბა თავ­ბრუს­ხვე­ვა, რო­მე­ლიც პრო­ვო­ცი­რე­ბუ­ლია ხმა­უ­რით;
6. მო­ცუ­ლო­ბი­თი წარ­მო­ნაქ­მნი, რო­მელ­მაც, შე­საძ­ლე­ბე­ლია, სწო­რედ ვეს­ტი­ბუ­ლუ­რი ნერ­ვის კომ­პრე­სია მო­ახ­დი­ნოს.

გა­და­ვი­დეთ ცენ­ტრა­ლუ­რი ვერ­ტი­გოს მი­ზე­ზებ­ზე – აქ მო­ი­ზა­რე­ბა ცენ­ტრა­ლუ­რი ნერ­ვუ­ლი სის­ტე­მის და­ზი­ა­ნე­ბა, უფრო კონ­კრე­ტუ­ლად კი, იმ ნა­წი­ლე­ბის, რომ­ლე­ბიც პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლია პე­რი­ფე­რი­ი­დან, ანუ ვეს­ტი­ბუ­ლუ­რი აპა­რა­ტი­დან, ინ­ფორ­მა­ცი­ის მი­ღე­ბა­ზე და მის „პრო­ცე­სინგზე”:

1. შა­კიკ­თან ასო­ცი­რე­ბუ­ლი ვერ­ტი­გო. იგი ზო­გი­ერთ ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში „ვეს­ტი­ბუ­ლუ­რი შა­კი­კის“ სა­ხე­ლი­თაა ცნო­ბი­ლი; მოზ­რდლებ­ში ცენ­ტრა­ლუ­რი ვერ­ტი­გოს უხ­ში­რე­სი მი­ზე­ზი სწო­რეს ეს არის (75%), ხოლო ბავ­შვთა ასაკ­ში სა­ერ­თო თავ­ბრუს­ხვე­ვე­ბის ყვე­ლა­ზე ხში­რი მი­ზე­ზი სწო­რედ შა­კიკ­თან ასო­ცი­რე­ბუ­ლი ვერ­ტი­გოა. ამ დროს შე­საძ­ლოა შა­კი­კის შე­ტე­ვა გა­მოვ­ლინ­დეს მხო­ლოდ თავ­ბრუს­ხვე­ვის შე­ტე­ვით ტკი­ვი­ლის გა­რე­შე;
2. ინ­სულ­ტი, ან გარ­და­მა­ვა­ლი იშე­მი­უ­რი შე­ტე­ვა, რო­მე­ლიც მო­ი­ცავს თა­ვის ტვი­ნის უკა­ნა ცირ­კუ­ლა­ცი­ის აუზს, შე­საძ­ლოა გა­მოვ­ლინ­დეს მხო­ლოდ იზო­ლი­რე­ბუ­ლი თავ­ბრუს­ხვე­ვით და გუ­ლის­რე­ვით;
3. ეპი­ლეფ­სი­უ­რი გულყრა - შე­იძ­ლე­ბა გა­მოვ­ლინ­დეს თავ­ბრუს­ხვე­ვით, რო­მელ­საც ახ­ლავს მო­ტო­რუ­ლი კომ­პო­ნენ­ტი (უნებ­ლიე მოძ­რა­ო­ბე­ბი); ცენ­ტა­ლუ­რი ვერ­ტი­გო­ე­ბის 5% სწო­რედ ამ კა­ტე­გო­რი­ა­ზე მო­დის;

ამის გარ­და, არ­სე­ბობს სხვა სო­მა­ტუ­რი მი­ზე­ზე­ბით გა­მოწ­ვე­უ­ლი თავ­ბრუს­ხვე­ვე­ბიც, რომ­ლის მი­ზე­ზია:

1. არით­მია;
2. სის­ხლში გლუ­კო­ზის დაქ­ვე­ი­თე­ბა;
3. სხვა­დას­ხვა მე­დი­კა­მენ­ტის (მაგ.: წნე­ვის დამ­წე­ვი სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი) მი­ღე­ბა;
4. ვირუ­სუ­ლი ინ­ფექ­ცი­ე­ბი;

- თავ­ბრუს­ხვე­ვის მქო­ნე პა­ცი­ენ­ტე­ბის დი­აგ­ნოს­ტი­რე­ბის რა სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი გაქვთ და რო­გორ ხდე­ბა მკურ­ნა­ლო­ბა?

და­ვით ელი­ა­უ­რი – რაც შე­ე­ხე­ბა დი­აგ­ნოს­ტი­კის მე­თო­დებს, ის კომ­პლექ­სუ­რია. პირ­ველ რიგ­ში იგი გუ­ლის­ხმიბს ნევ­რო­ლო­გის მიერ პა­ცი­ენ­ტის სკულ­პუ­ლო­ზურ გა­სინ­ჯვას, ჩი­ვი­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე სპე­ცი­ფი­უ­რი ტეს­ტე­ბის ჩა­ტა­რე­ბას. ზოგ შემ­თხვე­ვა­ში ექი­მის მიერ პა­ცი­ენ­ტის გა­სინ­ჯვა სრუ­ლი­ად საკ­მა­რი­სია დი­აგ­ნო­ზის ვე­რი­ფი­ცი­რე­ბუ­სათ­ვის. მხო­ლოდ ანამ­ნე­ზის დე­ტა­ლუ­რად შეკ­რე­ბის და ნევ­რო­ლო­გი­უ­რი გა­სინ­ჯვის შემ­დეგ წყდე­ბა მა­რალ­ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი კვლე­ვე­ბის ჩა­ტა­რე­ბა/არ­ჩა­ტა­რე­ბის სა­კი­თხი. სა­ბედ­ნი­ე­როდ, აკად. ფ. თო­დუ­ას სა­მე­დი­ცი­ნო ცენ­ტრში გვაქვს სრუ­ლი შე­საძ­ლებ­ლო­ბა აღ­ნიშ­ნუ­ლი ჩი­ვი­ლის მქო­ნე პა­ცი­ენ­ტე­ბის სა­თა­ნა­დოდ დი­აგ­ნოს­ტი­რე­ბის, ისე­თი კვლე­ვე­ბით, რო­გო­რი­ცაა: მაგ­ნი­ტურ-რე­ზო­ნან­სუ­ლი ტო­მოგ­რა­ფია, კომ­პი­უ­ტე­რუ­ლი ტო­მოგ­რა­ფია, ექ­სტრა-, ინ­ტრაკ­რა­ნი­უ­ლი სის­ხლძარ­ღვე­ბის დუპ­ლექს-სკე­ნი­რე­ბა, კომ­პი­უ­ტე­რუ­ლის ელექტრო­ენ­ცე­ფა­ლოგ­რა­ფია და სხვა;

თავ­ბრუს­ხვე­ვის მქო­ნე პა­ცი­ენ­ტის მკურ­ნა­ლო­ბის შერ­ჩე­ვა და­მო­კი­დე­ბუ­ლია იმ მი­ზე­ზის იდენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა­ზე, რო­მელ­მაც გა­მო­იწ­ვია ჩი­ვი­ლი. მას­ში შე­დის: მე­დი­კა­მენ­ტო­ზუ­რი მკურ­ნა­ლო­ბა, სპე­ცი­ფი­უ­რი რე­პო­ზი­ცი­უ­რი მა­ნევ­რე­ბი, ვეს­ტი­ბუ­ლუ­რი ვარ­ჯი­შე­ბი და იშ­ვი­ათ შემ­თხვე­ვა­ში, მა­გა­ლი­თად „ზედა ნა­ხე­ვა­რრ­კა­ლო­ვა­ნი არ­ხის დე­ფექ­ტის სინ­დრო­მის“, ან მო­ცუ­ლო­ბი­თი წარ­მო­ნაქ­მნის არ­სე­ბო­ბი­სას, შე­საძ­ლოა ნე­ი­რო­ქი­რურ­გი­უ­ლი ჩა­რე­ვაც გახ­დეს სა­ჭი­რო;