"რუსები იქნებიან "სამშვიდობო მისიით" ყარაბაღის ტერიტორიაზე, დერეფანსაც ისინი გააკონტროლებენ... თურქი სამხედროები კი დამკვირვებლები იქნებიან" - ექსპერტი

მთიანი ყარაბაღის შესახებ შეთანხმების ხელმოწერიდან უკვე რამდენიმე დღე გავიდა, თუმცა სამშვიდობო მისიაში თურქეთის როლი ჯერაც გაურკვეველია... ვერსიები უამრავია, ოღონდ ურთიერთგამომრიცხავი. ერთ-ერთი ვერსიით, დოკუმენტში, რომელსაც 9 ნოემბერს მოაწერეს ხელი რუსეთის, სომხეთისა და აზერბაიჯანის ლიდერებმა, ლაპარაკია კონფლიქტის ზონაში მხოლოდ რუსეთის სამშვიდობო კონტინგენტის განთავსებაზე, თუმცა, ამ შეთანხმებას სხვაგვარად წარმოაჩენს აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი, რომელმაც მშვიდობის უზრუნველყოფის მისიაში თურქეთის როლზეც ისაუბრა...

რუსეთის პრეზიდენტის პრესსპიკერის განმარტებით, ყარაბაღის სამშვიდობო მისიაში თურქეთის მონაწილეობის საკითხზე აზრთა სხვადასხვაობაა. დმიტრი პესკოვის თქმით, მოსკოვში მიაჩნიათ, რომ ყარაბაღში მხოლოდ რუსეთის სამშვიდობო ძალები განთავსდებიან. რუსეთსა და თურქეთს შორის თანამშრომლობა კი, მონიტორინგის ცენტრით შემოიფარგლება, რომელიც აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე განთავსდება. საგარეო საქმეთა მინისტრმა სერგეი ლავროვმა კი განაცხადა, რომ თურქი სამხედროები მთიანი ყარაბაღის ტერიტორიაზე ვერ შევლენ...

რეჯეფ ტაიფ ერდოღანის ცნობით კი, ანკარა უერთდება სამშვიდობო ძალებს მთიანი ყარაბაღის რეგიონში და ერთობლივი მონიტორინგის ცენტრში მისი და რუსეთის როლები თანაბარი იქნება.

რონდელის ფონდის მკვლევარი, ზურაბ ბატიაშვილი ყარაბაღის გარშემო საუბრისას, რუსეთ-თურქეთის სამშვიდობო ძალების როლსა და საქართველოზე ამ პროცესების გავლენაზე გვესაუბრება:

- როგოროც ჩანს, წინასწარ გარკვეული შეთანხმება იყო რუსეთს, აზერბაიჯანსა და თურქეთს შორის, თუმცა, ამაზე თანახმა არ იყო სომხური მხარე და ამისთვის გახდა საჭირო საბრძოლო მოქმედებების წარმოება. აზერბაიჯანის მხრიდან წარმატებული ბრძოლების შედეგად, საფრთხე შეექმნა სტეპანაკერტს, სადაც არის ყარაბაღის ადმინისტრაციული ცენტრი. მისი აღებით, რეგიონში მიმდინარე საბრძოლო მოქმედებები დასრულდებოდა კიდეც. გადამწყვეტ მომენტში, სომხური მხარე იძულებული გახდა შეთანხმებისთვის ხელი მოეწერა. ფაქტობრივად, ეს არის კაპიტულაცია, რადგან უბრძოლველად უწევს იმ ტერიტორიების დათმობა, სადაც ამ 27 წლის განმავლობაში სომხეთის გავლენის ქვეშ იყო.

- შეთანხმების შედეგად, რეგიონში სამშვიდობო სტატუსით შემოდიან ოკუპანტი რუსეთის სამხედრო ძალები, რას ცვლის ეს რეგიონში?

- საკუთარ თავზე გვაქვს გამოცდილი რუსი "მშვიდობისმყოფელების" მისიები და ვიცით, რომ მათი შემოსვლით, რეალურად ძალიან დიდი ბერკეტს იღებენ ხელში, ერთის მხრივ, ისინი ჩადგებიან ყარაბაღში და მისი კონტროლის შესაძლებლობა მიეცემათ, ამასთანავე, ფაქტია, რომ ყარაბაღის სტატუსის თემა ჯერ კიდევ ღიაა და ეს რუსეთს მასზე გავლენის შესაძლებლობასაც მისცემს. ამასთანავე, დამატებითი ბერკეტი ექნება მას ლაჩინის დერეფანზე, რომელსაც რუსეთი გააკონტროლებს და რომელიც, ყარაბაღსა და სომხეთს შორის დამაკავშირებელი ერთადერთი არტერია იქნება და ასევე ამით მუდმივად იქნება სომხეთსა და აზერბაიჯანზე ზეწოლის ბერკეტი; აზერბაიჯანზე ზემოქმედების საშუალება იქნება, ნახჭევანსა და დანარჩენ აზერბაიჯანს შორის დამაკავშირებელი სატრანსპორტო კონტროლითაც, რომლის უფლებაც ასევე რუსებმა აიღეს. ცხადია, აზერბიაჯანიც მოგებულია, რადგან მან დაკარგული ტერიტორიების 2/3 -ზე მეტი დაიბრუნა, მოგებულია თურქეთიც, რადგან მისი მოკავშირე გაძლიერდა, მაგრამ ყველაზე მოგებულია რუსეთი, რომელიც კავკასიაში გავლენის დიდ ბერკეტებს იღებს. ცალსახად წაგებულია სომხეთი და ყველაზე მეტად, ნიკოლ ფაშინიანის ხელისუფლება...

- ცნობილია, რომ კონფლქტის დარეგულირების მსგავს მოდელს, 1992 წელს, მხარეებს სთავაზობდა ამერიკელი პოლიტოლოგი პოლ გობლე, თუმცა, სომხეთის მაშინდელმა პრეზიდენტმა უარი თქვა.

- ძალიან ბევრი მოდელი იყო, მათ შორის, "მადრიდის პროცესი", "ლავროვის გეგმა" და ეს ბოლო შეთანხმება ძალიან ჰგავს ლავროვის გეგმას, იმ განსხვავებით, რომ სომხეთი ადრე რომ დათანხმებოდა, ასეთ მძიმე პირობებში არ აღმოჩნდებოდა. ახლა ძალზე ცუდი სიტუაცია აქვს, რადგან ის კონკრეტულად ყარაბაღშიც კარგავს ტერიტორიებს.

- ბოლომდე გაურკვეველია ე.წ. სამშვიდობო მისიაში თურქეთის როლი...

- მთელი დღე ვცდილობდი, გამერკვია, როგორ იქნება გამიჯნული რუსებისა და თურქების ფუქნციები. როგორც გავარკვიე, რუსეთის "სამშვიდობო" ძალები შედიან უშუალოდ ყარაბაღში და ლაჩინის დერეფანს გააკონტროლებენ, რაც შეეხება თურქეთს, - ამ შეთანხმებით, აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე იქმნება მონოტორინგის ცენტრი, სადაც რუსები და თურქები ერთად იქნებიან, თურქი სამხედროები დამკვირვებლები იქნებიან... ანუ რუსები იქნებიან "სამშვიდობო მისიით", ყარაბაღის ტერიტორიაზე, იქ, სადაც სომხური მოსახლეობა ცხოვრობს, დერეფანსაც მხოლოდ ისინი გააკონტროლებენ. ამავდროულად აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე იარსებებს მონიტირინგის ცენტრი, რომელშიც რუსები და თურქები ერთად იმუშავებენ, - ალბათ დიდი მსჯელობა არ უნდა იმას, რომ "რუსი სამშვიდობოების" შემოსვლა პირდაპირი საფრთხეა საქართველოსთვისაც, რომელიც რეგიონში ყველაზე მეტად ისწრაფის დასავლეთისკენ.

ცხადია, იმ პირობებში, როდესაც რეგიონში ძლიერდება რუსეთი, პროდასავლური საქართველო ვერ იქნება მშვიდად. გაცხადებულია, რომ 1960 სამხედრო შემოჰყავს, თუმცა, სინამდვილეში, მათი რაოდენობა ბევრად მეტი იქნება, რადგან დასჭირდებათ მხარდამჭერი ძლიერი ბაზა, გაიზრდება გიუმრიზე რუსი სამხედროების რაოდენობა და არც ისაა გამორიცხული, რომ სომხეთის სამხრეთითაც გახსნას დამატებითი რუსული ბაზა, რომელმაც ნახჭევანსა და დანარჩენ აზერბაიჯანს შორის სამხედრო კონტიგენტის მუშაობა უნდა უზრუნველყოს... ანუ რუსეთი ძლიერდება, რაც ნიშნავს, რომ საქართველოზე ზეწოლა გაიზრდება და ასეთ ვითარებაში, ერთადერთი გამოსავალია უფრო მეტი კავშირი დასავლეთთან, რათა ამ ზეწოლას გავუძლოთ.

- სავარაუდოდ, ამას უკავშირდება აშშ-ს სახელმწიფო მდივნის ვიზიტი საქართველოში...

- დიახ, ეს შემთხვევით არ ხდება, როდესაც მთიან ყარაბაღში ვითარება ამერიკის უკითხავად შეიცვალა, უშუალოდ იქ, მაიკ პომპეო ვერ ჩავიდოდა და ყველაზე კარგი გამოსავალია, უახლოესი წერტილიდან, საქართველოდან მოისმინოს რეგიონში შექმნილი ვითარების შესახებ...

ფაქტია, რომ უსაფრთხოების საკითხებზე იქნება ლაპარაკი. არ ვიცი, ნატოს სხვა წევრები, გერმანია, საფრანგეთი და სხვა ქვეყნები, რამდენად მზად იქნებიან საქართველოს მისაღებად, მაგრამ ალტერანტივა, ან უსაფრთხოების კუთხით, მის ტოლფას მხადაჭერაზე საუბარი იქნება, თუნდაც ამერიკული სამხედრო ბაზის განთავსება, ან სხვა, მსგავსი ფორმატი, რომლითაც ჩვენი უსაფრთხოება იქნება დაცული. ან ჩვენივე უსფრთხოებისთვის, ჩვენ უნდა შევთავაზოთ რაღაც მსგავსი...

ვნახოთ, ძალზე საინტერესოდ ვითარდება პროცესები, რადგან პომპეოს საქართველოში ვიზიტი ნიშნავს, რომ დასავლეთს რეგიონზე ხელი არ აქვს ჩაქნეული, აქ კი, მისი მთავარი მოკავშირე საქართველოა. ამიტომ, იმედიანად უნდა ვიყოთ და ჩვენი გასაკეთებელი უნდა გავაკეთოთ, რაც ნიშნავს დემოკრატიულ ნაბიჯებს, სიტყვის თავისუფლებას, დამოუკიდებელ სასამართლოს, ადამიანის უფლებების დაცვას... უნდა გავაცნობიეროთ, რომ მხოლოდ გეოგრაფიული მდებარეობის გამო, არავინ დაგვიცავს.

(სტატიაში გამოყენებული კარიკატურის წყარო)