"ჩემს ქვევრს თანატოლი მსოფლიოში არ ჰყავს, არც მის ტევადობას აქვს ანალოგი" - გაიცანით ოსტატი მექვევრეების ყველაზე ცნობილი სოფლიდან

ქვევრს, როგორც საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე უძველესი დროიდან დღემდე გავრცელებულ ღვინის დასაყენებელ და შესანახ თიხის უნიკალურ ჭურჭელს, არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა. ქვევრის თიხა მეტ-ნაკლებად ყველა კუთხეში მოიპოვება, თუმცა ამ მხრივ გამორჩეული მაინც კახეთია. აქ ქვევრის დამზადებას ქვევრის მოჭრას ეძახიან, მისი ოსტატი კი მექვევრეა. ინჟინერ-მკვლევარი ზურაბ ყარაულაშვილი თელავის რაიონის სოფელ ვარდისუბანში ცხოვრობს. ამბობს, რომ ეს მექვევრეების ყველაზე ცნობილი სოფელია. ამასთან, ბატონი ზურაბი საქართველოში ყველაზე დიდი ტევადობის ქვევრის (8 ტონა ყურძენი იწურებოდა) პატრონია, რომელიც გასულ საუკუნეში, 1967 წელს არის დამზადებული არჩილ ყარაულაშვილის მიერ.

• იშვიათი ხელობის მქონე მამაკაცი თელავიდან, რომელიც 200 წლის ქვევრს აღადგენს - "ის უნდა წარმოვაჩინოთ, როგორც უნიკალური განძი"

ზურაბ ყარაულაშვილი 1967 წელს დამზადებულ, ყველაზე დიდი ტევადობის ქვევრსა და ბევრ სხვა საინტერესო საკითხზე გვესაუბრება:

- ქვევრის თიხა სხვა თიხისგან გამოირჩევა, თან უფრო ძვირიც არის. ქვევრი ნახევრად ბნელ ადგილას მზადდება თითქმის ორი თვის განმავლობაში. გამოწვას 1000 გრადუსი სჭირდება, ზედმეტი ტემპერატურის დროს კი მისი კედლები დნობას იწყებს. თუ ეს მოხდა, ნამზადი უნდა განადგურდეს. ვარდისუბანში თითქმის ყველანაირი თიხა მოიპოვება, მაგრამ ქვევრის თიხა განსხვავებული სისუფთავისა და სიმტკიცისაა, ანტისეპტიკური თვისებებიც აქვს და ძალიან რთულად დასამუშავებელია.

ქვევრის დამზადება საქართველოს ყველა კუთხეში შეიძლება, მაგრამ ვითარება მეტ-ნაკლებად რთულდება მაშინ, როცა ქვევრის წარმოებას თიხასთან ერთად კლიმატი ან წყალი არ შეესაბამება. არ შეიძლება მინერალური წყლის გამოყენება. ქვევრის თიხა მთის მტკნარ წყალში იზილება, თუმცა გუბის და მღვრიე წყალიც დასაშვებია, რადგან გამოწვისას გუბის გემოც გაქრება და ბალახისაც, მინერალი კი დაკრისტალდება და ღვინოს გააფუჭებს.

- როგორც შევიტყვეთ, საქართველოში ყველაზე ტევადი ქვევრი გაქვთ, რომელიც 1967 წელს არის დამზადებული...

- ეს ქვევრი ერთ-ერთი ქარხნის შეკვეთა იყო. შეკეთება სჭირდებოდა და შიგნიდან კალმატრონით (გამჟღენთი ჰიდროიზოლატორი, შეიცავს პორტლანდცემენტს, სილას, აქტიურ რეაგენტებს. - ლ.ფ.) გავამაგრე, გარედან ჩვეულებრივი ქვევრის ფერი დავუტოვე, მაგრამ ვინც მისი რესტავრაცია შემიკვეთა, ის კაცი გარდაიცვალა და ქვევრი ჩემთან დარჩა... ამ ქვევრს თავისი თანატოლი საქართველოში კი არა, მსოფლიოში არ ჰყავს და არც მის ტევადობას აქვს ანალოგი.თელავის აეროპორტის ქვემოთ საქვევრე საამქროები იყო. იქ გასულ საუკუნეში, 1967 წელს, შეკვეთა იყალთოს ღვინის ქარხნიდან მიიღეს, რომ მაქსიმალურად დიდი ქვევრი დაემზადებინათ და ის არჩილ ყარაულაშვილს დაუმზადებია. იყალთოს ღვინის ქარხანაში იყო უძველესი ქვევრებიც, მაგრამ მათი ასაკი, სამწუხაროდ, ვერ დავადგინე.

- რას გულისხმობთ?

- იყალთოს აკადემიის მიმდებარედ, სადაც ის უძველესი ქვევრები იყო, საბჭოთა პერიოდში ზედ იყალთოს ღვინის ქარხანა აშენდა... ის ქვევრებიც და ესეც, რომლის დამზადებაც არჩილ ყარაულაშვილს შეუკვეთეს, 90-იან წლებამდე ექსპლუატაციაში იყო. ვწუხვარ, რომ ძველი ქვევრები ჩემს ხელში ვერ მოხვდა. მათგან მხოლოდ ძირებიღაა დარჩენილი, რადგანაც ამოღებისას ყელები მოამტვრიეს - სიდიდის გამო ვერ ამოიღეს. იმ ქარხნის ყოფილმა მთავარმა ბუღალტერმა, 90 წლის ქალბატონმა მიამბო, თითოში 15 ტონამდე ყურძენს ვწურავდით, შვიდი ძარა ჩადიოდაო.

მოკლედ, ამ ქვევრზე დიდი საქართველოში არ არის. ალბათ, გინესის წიგნშია შესატანი. მის დამზადებაში უკვე ტექნიკაა ჩარეული, მაგრამ იმ 15-20-ტონიანებს როგორ აკეთებდნენ, ჩემთვის ამოუხსნელია. ფაქტია, რომ ძალიან საინტერესო ისტორიული ამბავია დაკარგული.

- ეს დიდი ქვევრი როგორ აღადგინეთ?

- შიგნით გავამაგრეთ - ამოღებისას პატარა ამოტეხილი და ბზარები ჰქონდა და მისი გადაადგილებაც ჭირდა. როგორც გითხარით, შიგნიდან კალმატრონით არის დამუშავებული და შეიძლება ღვინის ჩასხმა, მაგრამ ამ ქვევრში ღვინო რომ ჩაასხა და მიწაში ჩადო, მის ღირსებას ვერავინ დაინახავს, ამიტომ კარგია, ექსპონატად დაიდოს ღვინის ქარხნის წინ, ან მუზეუმში.

- თქვენთვის ეს ხელობა რა არის?

- გზების ინჟინერი ვარ. მექვევრეობა მამაპაპეული, ტრადიციული ხელობაა. წინა საუკუნის 60-იან წლებში ქვევრზე ისეთი მოთხოვნა იყო, სოფელ ვარდისუბნის მოსახლეობის 90%, ქალიც და კაციც, ამ საქმეს მისდევდა, თუმცა მაშინდელი კანონით ეს საქმიანობა კერძო მრეწველობად ითვლებოდა. ჩვენს სოფელში იყვნენ ინჟინრები, ექიმები, პედაგოგები, მძღოლები, სხვადასხვა პროფესიის ადამიანები, რომლებიც სამსახურიდან ბრუნდებოდნენ თუ არა, მაშინვე სარდაფებში, მალულად იწყებდნენ ქვევრებზე მუშაობას.

ადრე 20 კაცი თასმებით, თოკებით დამაგრებულ ქვევრს ხელით ეწეოდა და ერთ კილომეტრზეც კი მიჰქონდათ, რომ ქურაში შეედგათ და გამოწვის შემდეგ უკან წამოეღოთ. 90-იან წლებში მე ქვევრის გადასატანი ურიკა გავაკეთე. წაიკითხეთ სრულად