"პოლიტიკოსები მოითხოვენ, რომ მათი ვიზიტები არ გავასაჯაროვოთ" - ფონიატრი, რომელიც არაერთი ცნობილი ქართველის ხმის აპარატზე ზრუნავს

ხმას საერთაშორისო დღეც ჰქონია და ექიმიც ჰყოლია, რომელსაც ფონიატრი ჰქვია, რის შესახებაც ამ ცოტა ხნის წინ შევიტყვე. საქართველოში ამ დარგს ოტორინოლარინგოლოგი, აუდიოლოგიის ეროვნული ცენტრის ფონიატრი და ხმის რეაბილიტაციის განყოფილების უფროსი, ირინა ქაცარავა უძღვება, რომელიც არაერთი ადამიანის ხმის აპარატზე ზრუნავს. ხმა ყველასთვის მნიშვნელოვანია, მაგრამ განსაკუთრებით მომღერლისთვის. ამიტომ, ირინა ექიმი მათი ხმის მკურნალიცაა.

იმის გამო, რომ თანამედროვე ადამიანების უმეტესობას არაჯანსაღი ცხოვრების წესი და სტრესული გარემო აქვთ, უწევთ, ოჯახური კონფლიქტების, ვირუსებისა და სხვადასხვა პრობლემის დაძლევა, შედეგად გარკვეულ დაზიანებებს იღებენ.

აქ კი მათი დამხმარე სწორედ ფონიატრია, რომელიც ხმის აკუსტიკური ანალიზით ხმის პარამეტრებს უსაზღვრავს, უტარებს ხორხის ვიდეოსტრობოსკოპიულ კვლევას, რითაც პაციენტის ხმის ჩახლეჩვის ხარისხიც დგინდება. შემდეგ კი სწორი თერაპიული კურსი ენიშნებათ.

ამ დარგის სპეციალისტები მსოფლიოში ცოტანი არიან და ირინა ქაცარავა ამ იშვიათთა შორისაა:

"ასეთი ვიწრო სპეციალიზაციის ექიმები ცოტანი ვართ, რადგანაც არ არის მარტივი დარგი, სწავლაც დიდხანს გვიწევს... გარდა იმისა, რომ ოტორინოლარინგოლოგიას ვამთავრებთ და ოტორინოლარინგოლოგ-ქირურგები ვხდებით, გვიწევს ფონიატრიის შესწავლაც. ამას დამატებითი რესურსი სჭირდა, საქართველოში კი ამის საშუალება და ბაზა ნაკლებია. ამიტომ დარგის შესწავლა-დაუფლება საზღავარგარეთ მომიწია. სფერო ასევე საკმაოდ ძვირად ღირებულ აპარატურას მოითხოვს", - გვეუბნება საქართველოს ფონოიატრთა და ფონოპედთა ასოციაციის პრეზიდენტი და ევროპის ფონიატრთა ასოციაციის წევრი.

ის ასევე გვიხნის, რომ ხორხის სადიაგნოსტიკოდ ორი სახის კვლევა არსებობს და მათ გარეშე ხმის ტემბრისა და ხორხის პათოლოგიის გამოვლენა არ ხდება.

- ე.ი. თქვენს პაციენტებს შორის მომღერლები არიან...

- მხოლოდ მომღერლები არ გვაკითხავენ, არიან ლექტორები, წამყვანები, ჟურნალისტები, ისინი, ვისაც ადამიანებთან ურთიერთობა სახმო აპარატით უწევთ. ჩვენი ერთ-ერთი კვლევის მეთოდი, როგორც ვთქვით, ხმის აკუსტიკური ანალიზია (სიტყვიდან გამომდინარე) როგორც კარდიოგრამა გამოისახება, ჩვენი აპარატურის დახმარებით ასევე ფასდება ხმაც... ასე რომ, ხდება, როგორც სალაპარაკო, ასევე სასიმღერო ხმის კვლევა.

როგორც ვთქვით, ეს კვლევა ყველას სჭირდება, მათ შორის, ახალგაზრდებს გარდატეხის პერიოდში, როცა ვაჟები მუტაციის პროცესს გადიან. ხოლო თუ ისინი მღერიან, იმ პერიოდში განსაკუთრებული სიფრთხილე მართებთ ვოკალის პედაგოგებს, რადგან გარდატეხის იმ ეტაპზე მათი სახმო აპარატი ცვლილებას განიცდის, როგორც ვიზუალურად, აგრეთვე ფუნქციურად. გარდა იმისა, რომ ის ზომაში იზრდება და ისეთი ჰორმონის ზემოქმედების ქვეშ იმყოფება, როგორიც ტესტოსტერონია.

მამაკაცის ხმის იოგი იზრდება 60 %-ით, ხოლო ქალის - 30 %-ით. სწორედ ეს განაპირობებს მათი ხმის ტემბრის 500 ჰერციდან 130 ჰერცამდე (ერთი ოქტავა), ხოლო ქალბატონების - 500 ჰერციდან 300 ჰერცამდე (2.5 ნახევარტონი) დადაბლებას, 11 დან 18 წლის ასაკამდე. ამიტომაც არის სარისკო ამ პერიოდში, ვაჟებში სახმო აპარატის დატვირთვა, მაღალი ნოტების აღება. აუცილებელია, პედაგოგმა მოსწავლეს მისთვის განკუთვნილი რეპერტუარი მოარგოს. სასურველია, მომღერალი ამ პერიოდში იყოს ფონიატრის მეთვალყურეობის ქვეშ, ხშირად ჩაიტაროს ხორხის და ხმის კვლევა.

ფორსირებით სიმღერა, განსაკუთრებით გარდატეხის ასაკში, ხმოვანი იოგების სერიოზულ ტრამვირებას იწვევს! ეს რომ არ მოხდეს, პედაგოგმა და ფონიატრმა ერთობლივად უნდა მიიღონ გადაწყვეტილება, როგორ დატვირთონ ისინი (რეპერტუარი შეურჩიონ), რაც, სამწუხაროდ, ჩვენთან არ ხდება. ბავშვები გაჰყავთ კონკურსებზე, დიდი ხმით აყვირებენ, ცდილობენ, მაღალი ნოტები ააღებინონ, რითაც სახმო აპარატს უზიანებენ.

ამას კი ადამიანი დისფონიამდე, ანუ ხმის ჩახლეჩვამდე მივყავართ. ეს კი ხშირად სხვადსხვა სახის შეშუპებით იწყება და შემდეგ ლორწოვანი გარსის კისტა ვითარდება. ცუდია, რომ დასაწყის ეტაპზე ვერ ხდებიან, რა პრობლემა აქვთ და იმავე დატვირთვას აგრძელებენ, რაც შესაძლოა, კვანძებში გადაიზარდოს, რადგანაც მოზარდის ლორწოვანი გარსი მგრძნობიარეა. შემდგომ კი ოპერაციას ხშირად დადებით შედეგებამდე არ მივყავართ. ხმა კი ბრუნდება, მაგრამ სასიმღერო ხმის დაბრუნება სარისკოა.

- როგორც მითხარით, ოპერის თეატრში კონსულტანტი ხართ...

- კი, თავიდან 8 წელი კონსერვატორიაში ვმუშაობდი. იქ ფანტასტიური ქალბატონი მუშაობდა, იმ პერიოდისთვის შესაბამისი აპარატურა არ იყო განვითარებული და ქალბატონი სოფიკო პაციენეტებს პრიმიტიული ინსტრუმენტებით სინჯავდა.

სწორედ მაშინ გადავწყვიტე, რეზიდენტურის დამთავრების შემდეგ, საზღვარგარეთ წავსულიყავი, მესწავლა და ეს დარგი საქართველოში დამენერგა. საქართველოში მოსახლეობის 90% მღერის, ამასთანავე, ხმაურიანი ხალხი ვართ და ყვირილიც გვიყვარს, რადგანაც ემოციური ფონიც მაღალია, მაგალითად, მიტინგებზე ხმის ჩახლეჩვამდე ყვირილი ვიცით და ა.შ.

- მიტინგები ვახსენეთ და ალბათ პოლიტიკოსებიც გსტუმრობენ...

- კი, მაგრამ მათ სახელებს და გვარებს ვერ ვიტყვი, კონფიდენციალურია...

- თქვენი კლინიკის "ფეუსბუქ გვერდზე“ ცნობილ ქართველი მომღელების არაერთი ფოტო აღმოვაჩინე, რაც იმაზე ნიშნავს, რომ მათ თქვენი კონსულტაციით უსარგებლიათ?

- თუ პოლიტიკოსები მოითხოვენ, რომ მათი ვიზიტები არ გავასაჯაროვოთ, მომღელებიდან ყველა, ვისი ფოტოც გვერდზეა ატვირთული, ჩემი მეგობარია, ყველასთან კონტაქტი მაქვს, განსაკურებით, ოპერის მომღერლებთან. კონცერტის წინ მოდიან, სახმო აპარატის მდგომარეობას იკონტროლებენ. გენერალური რეპეტიცის მსვლელობისას მივდივარ თეატრში, თუ ფონიატრიული დახმარება სჭირდებათ, ვუწევ. ყოფილა, რომ მომღერალს სპექტაკლი ჰქონია და წინა დღეს დაკარგვია ხმა, გაციებულა. ამ დროს უტარდებათ პროცედურები და კულისებშიც ვეხმარები.

- ოპერაცია რა დროს ხდება საჭირო?

- ფონოქირურგია ჩვენთან მაშინ კეთდება, როცა თერაპიული მკურნალობა უშედეგოა. მთელი რიგი პათოლოგიების დროს ხორხის მიკროსკოპულ ქირურგიას ვუტარებთ, რომ ხმა ბოლომდე აღდგეს.

- როგორ მოვუფრთხილდეთ ხმას, როგორ ვმართოთ ისე, რომ გარკვეული პრობლემები არ შეგვექმნას?

- უპირველესად აუცილებელია ჯანსღი ცხოვრების წესის შემუშავება, სიგარეტი და სხვა მავნე ნივთიერებაზე უარი უნდა ვთქვათ. რაც შეეხება მარიხუანას, პირდაპირ ლორწოვან გარსს ედება და სიმსივნის განვითარებას უწყობს ხელს. ალკოჰოლი ზომიერად უნდა გამოვიყენოთ, რომ კუჭს გავუფრთხილდეთ. როცა ლორწოვანი გარსი გაღიზიანებლია, ე.წ. გულძმარვა იწყება, ხოლო კუჭიდან ამონატყორცნი მასა ლორწოვან გარსს წვავს, შეშუპებას, ანთებას, მექანიკურ დამწვრობას იწვევს. ამასთანავე, ეს ხორხის არაერთი დაავადების საწინდარიც ხდება, მათ შორის, სიმსივნის. ასევე მნიშვნელოვანია სწორი სუნთქვა. სწორად თუ ვერ ვსუნთქავთ, გვახსოვდეს, რომ სახმო აპარატს დავაზიანებთ.

- რამდენად თვინიერები არიან პაციენტები და ექვემდებარებიან თქვენს მითითებებს?

- ნაკლებად, განსაკუთრებით მომღერლები. მძიმე გრაფიკი აქვთ, ბევრს შრომობენ, ვიდრე სცენაზე მზა პროდუქტს გამოიტანენ, იმის მიღმა მძიმე სამუშაო უწევთ. ასე რომ, ხშირად მიწევს ფსიქოლოგის როლის მორგებაც. როცა სხვა პაციენტებთან კონსულტაციას 15-20 წუთი ვანდომებ, მათთან ერთი საათი მჭირდება. მიუხედავად ამისა, მათთვის სახმო აპარატი კარიერის საწინდარია, შემოსავლის წყარო და უწევთ ხშირი კონტაქტი ჰქონდეთ ჩემთან... ასე რომ, მოვუფრთხილდეთ ხმას და გავითვალისწინოთ ყველა რეკომენდაცია.