ყოველდღიური მავნე ჩვევები, რომლითაც გარემოს ისე ვაზიანებთ, ვერც კი ვხვდებით - დაიმახსოვრეთ "10 მწვანე რჩევა"

გარემოს დაცვა მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე პრობლემური საკითხია. სამწუხაროდ, ცოტა ადამიანი თუ ფიქრობს იმაზე, რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს ერთი შეხედვით წვრილმან და უწყინარ ქმედებებს, როგორებიცაა - მოშვებული ონკანი კბილების ხეხვის დროს, ელემენტების არასათანადო გამოყენება, ეკრანთან ბევრი დროის გატარება და ა.შ. ათეული წლის შემდეგ...

გარემოს დაცვითი ეკონომისტი, კავკასიის გარემოსდაცვითი არასამთავრობო ორგანიზაციების ქსელის (CENN) პროექტების მენეჯერი ვახტანგ ქოჩორაძე AMBEBI.GE-სთან სწორედ გარემოს მიმართ არამეგობრული დამოკიდებულებისა და ჩვევების შესახებ გვესაუბრება.

- საქართველოში რაც დიდი სიხშირით მინახავს, ისაა რომ იგივე, სოფლებში, წყალი სულ მოშვებულია, მოდის და მოდის. ჩვენ გვსმენია ისეთი შემთხვევების შესახებაც, რომ ადამიანი ვერ იძინებს, თუ წყალი მოშვებული არაა. წყალს არ ვუფრთხილდებით, გვგონია, ეს რესურსი, ულევი წყარო არსებობს. თუმცა, ასე არ არის, საქართველოში წყლის პრობლემა ძალიან სერიოზულად დგას. ეს გამოწვეულია კლიმატის ცვლილებით, ინტენსიური ხის ჭრით, ჩვენი უპასუხისმგებლო ქცევით და ა.შ. მაგალითად:

• კბილების ხეხვის დროს წყალი უნდა დავკეტოთ, აბაზანაში ყოფნისას ონკანი მხოლოდ მაშინ უნდა მოვუშვათ, როცა უშუალოდ წყალი გვჭირდება;
• ჩავაქროთ არასაჭირო ადგილას ანთებული შუქი
• არ უნდა გამოვიყენოთ პლასტმასის მასალა
• გარემოსთვის საზიანოა ელექტრობატარეების და სიგარეტის ნამწვის გადაგდება
• ცუდია ჰელიუმის ბუშტების ჰაერში გაშვებაც, ვინაიდან ისინი ძალიან საშიშია ჩიტებისთვის და ზოგადად, ფაუნისთვის
• სარეცხი ჟელეს ხშირად გამოყენების, თუ ტანსაცმლის ხშირად რეცხვის შემთხვევაში, წყალში ძალიან ცუდი ნივთიერებები ჩაედინება, რაც განსაკუთრებით მავნებელია ფლორა-ფაუნისთვის
• ტაფაზე საჭმლის შეწვის შემდეგ, დარჩენილი ზეთი რეცხვისას წყალთან ერთად არ უნდა ჩაუშვათ - ზეთის გადამუშავება ცალკე უნდა მოხდეს, ბოთლში უნდა დაიცალოს და როგორც მაგალითად, ბატარეების გადამუშავება ხდება, ასე უნდა მოხდეს ზეთის გაფილტვრა-დამუშავებაც

ბატარეებს რაც შეეხება, თუნდაც, დისტანციური მართვის ელემენტები, შეიცავს მსოფლიოში ყველაზე მავნე მეტალს - მერკურის. ამ მეტალის გარემოში დაშლას დაახლოებით, 500-1000 წელი სჭირდება. დისტანციური მართვის 1 ცალ ელემენტს - 3A-ს 3 000 ლიტრამდე წყლის დაბინძურება შეუძლია. ძალიან დიდ ენერგიას მოიხმარს მაღალი ძაბვის ნათურების მოხმარებაც.

ამ ყველაფერზე მუშაობა ძალიან რთულია, ჯერ იმ მიმართულებით უნდა გავაგრძელოთ მუშაობა, რომ ხალხმა ელემენტარულად, ქუჩაში არ დაყაროს ნაგავი. რომ ვამბობთ, რომ ზეთი ცალკე უნდა გადამუშავდეს, ბატარეებს უნდა გავუფრთხილდეთ და პირდაპირ არ უნდა მოვისროლოთ ჰაერში, ეს ალბათ, ჯერჯერობით ნაადრევია.

- რა შედეგებამდე შეიძლება, მიგვიყვანოს ამგვარმა ჩვევებმა?

- ბიომრავალფეროვნება კვდება და კლიმატი იცვლება. ეს ყველაფერი გამოიწვევს იმას, რომ დაავადებები გახშირდება, ნაკლები და შესაბამისად, უფრო ძვირი საკვები იქნება და პრობლემა შეგვექნება სიცოცხლისთვის ყველაზე მნიშვნელოვან რესურსებთან წვდომის კუთხით. მაგალითად, ისევ და ისევ, წყალზე. წყლის პრობლემა უამრავ ქვეყანაში ძალიან აქტიურად დგას, სადაც თუ აქამდე ნავთობისთვის იბრძოდნენ, სავსებით შესაძლებელია, იგივე მომავალში წყლის საცავებისთვის მოხდეს.

- ჩამოთვლილებს შორის რომელია ყველაზე საგანგაშო ჩვევა და რა შეიძლება გაკეთდეს ამგვარი ქმედებების შეწყვეტის მიზნით?

- გარემო ძალიან კომპლექსური ცნებაა, ერთი რაღაც მეორეს აზიანებს, მეორე მესამეს და ა.შ. ის შეგვიძლია, მთელ კლასტერად მოვიხსენიოთ. ვიტყოდი, თუ რა არის ყველაზე მარტივი, რისი შეცვლაც შეგვიძლია: გავუფრთხილდეთ წყალს და პლასტმასით არ დავაბინძუროთ გარემო. საერთოდ, უნდა ვეცადოთ, ნაკლები პლასტმასი მოვიხმაროთ.

ჩვენი ორგანიზაცია ინტენსიურად მუშაობს ამ პატარ-პატარა მავნე ჩვევების აღმოსაფხვრელად. ძალიან კარგად ჩანს, რომ აუცილებლად ბავშვებთან მუშაობით უნდა დავიწყოთ, რადგან მათი ქცევის შეცვლა მარტივია. ზრდასრულ ადამიანთან, ვინც მთელი ცხოვრება რაღაც ჩვევას იმეორებს, მავნე ჩვევების განადგურება ძალიან ჭირს.

ჩემი გამოცდილებიდან ვხედავ, რომ ადამიანი ქცევას მაშინ ცვლის, როდესაც ამ ქმედებას ძალიან სწრაფი უკუგება აქვს. ინფორმაციის გავრცელება და ხალხთან მიტანა ძალიან სწორი ფორმით უნდა მოხდეს, რომ შეიძლება, შენ უკუგება მომენტალურად არ გაქვს, მაგრამ შენს შვილსა თუ შვილიშვილს მოუწიოს ამაზე პასუხისგება, მაგრამ ინფორმაციის ასე მიტანა ამასთანავე, ყველაზე ძნელია. ამაზე უნდა მუშაობდეს არა მარტო არასამთავრობო ორგანიზაციები ან კერძო სექტორი, არამედ, ძალიან აქტიურად უნდა იყოს ჩართული სახელმწიფოც, თავისი ყველანაირი შემზღუდავი ღონისძიებებით.

კორონავირუსზე რომ გავაკეთოთ პარალელი: ჩვენთან როგორც გამოჩნდა, ზოგადად, ჰიგიენის პრობლემა არსებობს, ამ დროს უცებ სადეზინფექციო ხსნარების შოვნა გახდა პრობლემური, რადგან ხალხმა დაინახა, რომ მათ ქცევას, არაჰიგიენურ ცხოვრებას ძალიან მძიმე და სწრაფი უკუგება აქვს მათ ცხოვრებაზე. ძალიან მკაფიოდ უნდა იყოს გამოხატული, რა შეიძლება მოჰყვეს ადამიანის უპასუხისმგებლო ქცევას გარემოსთან გრძელვადიან პერსპექტივაში" - ეუბნება AMBEBI.GE-ს CENN-ის პროექტების მენეჯერი ვახტანგ ქოჩორაძე.

როგორ მუშაობს სახელმწიფო იმისთვის, რომ ქვეყანა გარემოსთან უფრო მეგობრული გახდეს - ამის შესახებ საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის დირექტორი თამარ ალადაშვილი ესაუბრება AMBEBI.GE-ს:

- უმნიშვნელოვანესია ვიცოდეთ, თითოეული ჩვენგანი რას ვაკეთებთ და სინამდვილეში როგორ უნდა ვაკეთებდეთ, რა არის ის მარტივი ქმედებები, რაზეც არც კი დავფიქრებულვართ, მაგრამ შეიძლება, სწორედ მათი მეშვეობით შევუწყოთ ხელი გარემოსა და ბიომრავალფეროვნების დაცვას და ვიზრუნოთ ეკოსისტემაზე.

მაგალითად, წყალთან მიმართებაში ძალიან მარტივი მაგალითია: ჩაის თუ ყავის დალევის დროს უმჯობესია, ზუსტად განვსაზღვროთ, რა რაოდენობის წყალი უნდა ავადუღოთ, რათა ამით ზედმეტი რესურსის მოხმარების შეზღუდვას შევუწყოთ ხელი

იგივეა გასათვალისწინებელი ელექტროენერგიის შესახებაც. მაგალითად, როდესაც კომპიუტერს ვრთავთ, ბოლომდე უნდა გავთიშოთ ელექტროენერგიის წყაროდანაც, რადგან ენერგია მაინც იხარჯება, მიუხედავად იმისა, რომ კომპიუტერი ჩართული არაა. გარემოს დაცვასთან ერთად, ეს ყველაფერი ეკონომიკურ საკითხებზეც აისახება ხოლმე.

5 ივნისს, გარემოს დაცვის მსოფლიო დღესთან დაკავშირებით, ევროკავშირთან ერთად მწვანე კვირეული გავაკეთეთ. ჩვენი სამინისტროსა და ევროკავშირის ერთობლივი კამპანიის ფარგლებში 52 ძალიან მარტივი რჩევა შევიმუშავეთ, თუ როგორ ვიცხოვროთ უფრო მწვანედ, სუფთად, ჯანსაღად. რჩევები დაყოფილია სივრცეების მიხედვით, მაგალითად, რა უნდა გავაკეთოთ სახლში, ან - ოფისში; ამასთანავე, დაყოფილია თემატურადაც, არის ნარჩენებზე, წყალზე, რესურსების გამოყენებაზე, მრავალჯერადი ჩანთების გამოყენებაზე.

2015 წელს შევიდა ძალაში ნარჩენების მართვის კოდექსი და დღემდე სხვადასხვა ვალდებულება ამოქმედდა. ეს ეტაპობრივად ხდება, შეიძლება, ზოგ შემთხვევაში გამოყენებული იყოს ვალდებულება, ჯარიმა, ან სხვადასხვა დამატებითი მექანიზმი, რათა ხელი შევუწყოთ ნარჩენების შემცირებას და გარემოზე ზრუნვას. მაგრამ, ყველაზე მთავარია, რომ არასდროს, არც ერთი პოლიტიკა და პროგრამა არ იქნება წარმატებული, თუ ადამიანებმა არ შევუწყეთ ხელი მის განხორციელებას, რადგან ეს ჩვენს ჩვევაზე, ცოდნასა და ინფორმირებაზეა დამოკიდებული.

ისეთი ჩვევების შეცვლა, რომელიც თაობებისა თუ წლების განმავლობაშია ჩამოყალიბებული, ძალიან რთულია. გარკვეული პერიოდი სჭირდება იმას, რომ ყველამ კარგად გაითავისოს, ეს კი მრავალჯერადი ინფორმაციით შეიძლება მოხდეს.

ვმუშაობთ როგორც არაფორმალური, ისე - ფორმალური განათლების მიმართულებით, განათლების სამინისტროსთან ერთად. მაგალითად, დეკემბერში რამდენიმეწლიანი პროექტი დავასრულეთ სკოლამდელი გარემოსდაცვითი განათლების მიმართულებთ - საქართველოში არსებული ყველა საბავშვო ბაღის სულ მცირე, თითო აღმზრდელი და მეთოდისტი გადამზადდა გარემოს დაცვის პრინციპებში. მათ დაენიშნათ სპეციალური სახელმძღვანელოც, რომლის მეშვეობითაც ბავშვებს სხვადასხვა გარემოსდაცვით აქტივობებს ასწავლიან. იმედი გვაქვს, ეს ყველაფერი იმოქმედებს და უფრო მწვანე და გარემოზე მზრუნველი მოსახლეობა და მომავალი გვექნება.