ილია ჭავჭავაძის ორი უპასუხო სიყვარული

ილია ჭავჭავაძისა და მისი მეუღლის - ოლღა გურამიშვილის სიყვარულის, მეგობრობისა და ერთგულების ამბავი საქვეყნოდ არის ცნობილი, თუმცა ილიას პირველი, ყრმობისდროინდელი სიყვარულის შესახებ ალბათ ბევრმა არც არაფერი იცის...

"მისთვის იქნებ გატაცებაც იყო სოლომონ ჭავჭავაძის მშვენიერი ასული - ელისაბედ ჭავჭავაძე. მამიდა მაკრინეს თხოვნით, სწორედ ის დახმარებია ილიას, რომ პეტერბურგში სასწავლებლად გამგზავრებულიყო. არდადეგებზე ჩამოსულ ილიას ლიზას მიმართ არავითარი გრძნობა აღარ ჰქონია, რადგან პეტერბურგში პეტრე ჩაიკოვსკის და - ალექსანდრა, იგივე საშა შეჰყვარებია.

ილიამ ლიზას ლექსი "გახსოვს ტურფავ" მიუძღვნა და თითქოს ამით დაემშვიდობა თავის პირველ გატაცებას" - უყვება AMBEBI.GE-ს ფილოლოგი მადინა კარტოზია, რომელმაც ილიას პირველი სიყვარულის შესახებ საინტერესო დეტალები გაგვიზიარა.

ჩვენი რესპონდენტის თქმით, ილიას პირველი სიყვარულის შესახებ, ასეთი მოსაზრებაც არსებობს: შეძლებული თავადი სოლომონ ჭავჭავაძე, ილიას მამას, გრიგოლს მოლაპარაკებია და შეჰპირებია, რომ ილიას სწავლისთვის 400 თუმანს იმ პირობით გაუგზავნიდა, თუ სწავლის დასრულების შემდეგ, ილია მის ქალს - ელისაბედს შეირთავდა ცოლად. როგორც ამბობენ, ამ შეთანხმების შესახებ მწერალმა არაფერი იცოდა, თუმცა ეს ფაქტი ნაკლებსავარაუდოა, ვინაიდან პეტერბურგიდან დაბრუნებულმა მალევე გაისტუმრა ვალი.

ლიზა ჭავჭავაძე მოგვიანებით რუსეთის არმიის ვიცე-პოლკოვნიკს, ალექსანდრე ანდრიას ძე მარჯანიშვილს გაჰყვა ცოლად, რომელთანაც ეყოლა შემდგომში ლეგენდარული ქართველი რეჟისორი - კოტე მარჯანიშვილი.

რაც შეეხება საშა ჩაიკოვსკაიას, არც მან უპასუხა ილიას სიყვარულით და ლევ დავიდოვს გაჰყვა ცოლად. ფილოლოგი მადინა კარტოზია მოგვითხრობს, რომ ეს ამბავი ახალგაზრდა ილიას ძალიან განუცდია.

"ამას ის ორი უსათაურო ლექსი ადასტურებს, რომელიც ამ შემთხვევის გამო დაწერა და რომლებშიც კარგად ჩანს ცალმხრივი სიყვარულისგან ტანჯული ილიას განცდა. უფრო ადრე ილიას კიდევ ერთი ლექსი აქვს მიძღვნილი საშა ჩაიკოვსკაიასადმი და ამ ლექსს ეწოდება "ჩაიკოვსკისას":

"მაშინ დავსტკბები სრულის სამოთხით,

როს, ვით მე გეტრფი, შენცა მეტრფოდე,

და ქალწულების კრთომით, მორცხვობით

მე შენს სიყვარულს მეუბნებოდე.

მე დაგყურებდე ტრფიალებითა,

შენ ჩემს გულზედა თავი გესვენოს;

მწყუროდეს, მაგრამ კრძალულებითა

მე შენთვის კოცნაც ვერ გამებედნოს.

ვიშ, მაგ შენს ნარნარს გულის-ცემასა,

ვით ლოცვის ბგერას, ლმობით ვისმენდე

და ცოდვილთ ფიქრთა ზედ მოსევასა, შენის სიწმინდით ვიგერიებდე"

მართლაც, საშა ჩაიკოვსკაია რომ მისი ტრფობის ობიექტი იყო, ამაზე მეტყველებს ილიას წერილი, რომელიც მან თავის დას, ნინოს 1858 წელს მისწერა:

"ერთი რამა მაქვს შენთვის სათხოვარი და თუ გიყვარდე, თუ ჩემი მცირედი სიყვარული გაქვს, ამისრულე. ერთმა ქალმა, ქალური ვერცხლის ქამარი მთხოვა ხანჯლით, და დავპირდი. შენი ჭირიმე, ნინუცი, ნუ გამიმტყუნებ იმ ქალთან, მერე უნდა იცოდე რა ქალია! იმათ ოჯახში როგორც შვილი ისე ვარ მიღებული, ისეთი დედ-მამა ჰყავს, რომ თავი შემაყვარეს. თუ შეიძლება, შენი სულის ჭირიმე ნინო, სააღდგომოთ გამომიგზავნე. ვიცი, რომ გიყვარვარ..." - წერს ილია წერილში.

თუმცა, მის ამგვარ აღტაცებას მალე მოეღო ბოლო, რადგან ქალმა იმავე გრძნობით არ უპასუხა და როგორც აღვნიშნეთ, 1860 წელს ცოლად ლევ დავიდოვს გაჰყვა.

რაც შეეხება მწერლის მეუღლეს ოლღა გურამიშვილს, ის ცნობილი და მდიდარი მემამულის - თადეოზ გურამიშვილის ქალიშვილი გახლდათ. მდიდარ მემამულეს არ მოსწონდა სასიძოდ ღარიბი მწერალი. ოლღა და ილია ფარულად დაქორწინდნენ, როცა ვაჟი 25-ის, ქალი კი 20 წლისა იყო. აპრილში, თბილისის სამების ეკლესიაში დაიწერეს ჯვარი.

როგორც თანამედროვენი იხსენებენ, ოლღა ეჭვიანი ქალი იყო. ის ილიას მუდამ თან დაჰყვებოდა და ეჭვიანობის სცენებსაც არ ერიდებოდა.

მაგალითად, ერთხელ, უკვე მხცოვანმა ილიამ, პოლონელ ლამაზ მსახურს ერთი ჭიქა წყლის მოტანა სთხოვა. ოლღას ყველაფერი ესმოდა. აღელვებულმა ქალმა ჩაირბინა კიბეები, მინდორზე დაეცა და მიწას თავს ურტყამდა მანამ, სანამ ილიამ და მისმა მეფუტკრემ, დანიელ მასლოვმა წყალი არ აპკურეს და გონზე არ მოიყვანეს. ოლღამ თავისი საქციელი იმით გაამართლა, რომ მისთვის ყველაზე დიდი ბედნიერება იყო, ილიასათვის თუნდაც ერთი ჭიქა წყალი მიეტანა...

ოლღას თავდადება ილიას მიმართ გასაოცარი იყო. თუნდაც ის ფაქტი რად ღირს, რომ მან ყველაფერი მიატოვა და მთაწმინდაზე იქირავა ბინა, რათა ყოველდღე ასულიყო ილიას საფლავზე, სანთელი დაენთო და მისი სიახლოვე ეგრძნო...

ფოტოები: ეროვნული ფოტომატიანე, ნატო ფირცხალავა, დამანა მდივნიშვილის კოლექცია