როგორ "შედგა ქიმია" ნიკოლოზ რაჭველსა და გია ყანჩელის მუსიკას შორის - "ამბობდა: რა ბრწყინვალე დირიჟორიც არ უნდა ასრულებდეს, შინაგანად მინდა, მის ნაცვლად შენ იდგეო"

გენიალური კომპოზიტორის, გია ყანჩელის გარდაცვალების შემდეგ, მისი მუსიკა უკვე მერამდენედ შეასრულა სიმფონიურ ორკესტრთან ერთად, მათ შორის, არაერთ მუსიკალურ კონკურსზეც და ყოველ ჯერზე უდიდესი ემოციით - ისე, როგორც ყანჩელს და თავად ნიკოლოზ რაჭველს შეშვენის...

რაჭველი ყანჩელმა სიცოცხლეშივე გამოარჩია და მისი ნაწარმოებების არანჟირების, გაორკესტრების, ახალი ვერსიების შექმნის უფლება მიანდო.

ნიკოლოზ რაჭველი AMBEBI.GE-ს თავად უამბობს როგორ გაჩნდა ყანჩელის მუსიკა მის ცხოვრებაში და რას ნიშნავს გენიალურ კომპოზიტორთან ურთიერთობა მისთვის:

- ჩემს ცხოვრებაში გია ყანჩელის პიროვნებასა და მუსიკას, ღრმა ბავშვობიდან განსაკუთრებული ადგილი უკავია. 5 წლის ასაკში, პირველი დიდი შთაბეჭდილება, რაც ჩემზე მუსიკამ მოახდინა, ის იყო, რომ დავესწარი მის ოპერას "და არს მუსიკა"... მახსოვს, რომ მუსიკაც სწორედ მაშინ შემიყვარდა და უშუალოდ გია ყანჩელის მუსიკის ჟღერადობაც.

იმ პერიოდში კომპოზიტორი საზღვარგარეთ ცხოვრობდა, ჩემი ოჯახის წევრებს უნდოდათ, მასთან მქონოდა განათლების მიღების საშუალება, მაგრამ ის დისტანცია ამის საშუალებას არ იძლეოდა.

ბატონი გია მოგვიანებით გავიცანი, როდესაც 10-11 წლის გახლდით და როდესაც ჯანსუღ კახიძემ ჩემზე მეურვეობა აიღო. გია ყანჩელი ჯანსუღ კახიძის უახლოესი მეგობარი იყო. საქართველოში რომ ჩამოდიოდა, იმ პერიოდში ვნახულობდი, მაგრამ ახლო მეგობრობა ჩვენ შორის 2000-იანი წლების დასაწყისში ჩამოყალიბდა, როდესაც მარინა ბერიძის ინიციატივით და გია ყანჩელის თანხმობით, გავაკეთეთ მუსიკალური სპექტაკლი, ნატო მეტონიძის შესრულებით.

ძალიან ვღელავდი, რადგანაც კომპოზიტორის მიერ კინოსა და თეატრისთვის შექმნილი მუსიკა, მხოლოდ კინოსა და თეატრში ჟღერდა და არ იყო საკონცერტო სცენაზე გადმოტანილი. ჩვენ მაშინ ამას პირველად ვაკეთებდით.

ამ მუსიკას, გავბედე და სრულიად ახლებური გაორკესტრებით, ჰარმონიული თუ ჟღერადობრივი ენით მივუდექი და შესაბამისად ვღელავდი კიდეც იმაზე, თუ რა რეაქცია ექნებოდა მას. ძალიან პროგრესული ადამიანი იყო, ბუნებრივია ასეთი მუსიკოსი სხვანაირი ვერც წარმომედგინა, მაგრამ დიდი საჩუქარი იყო ჩემთვის მისი აღტაცება და მასთან მეგობრობა.

ეს მეგობრობა მისი სიცოცხლის ბოლო წუთამდე გაგრძელდა. ბევრი რამ ერთად გამოვიარეთ... მისი ნაწარმოების პრემიერის შემსრულებელიც ვიყავი საქართველოში თუ მის ფარგლებს გარეთ და შესაბამისად, ძალიან დავახლოვდით.

ჩემთვის ძალიან დიდი ტკივილი იყო გია ყანჩელის ამ ქვეყნიდან წასვლა და ყოველთვის, როცა მის მუსიკას ვეხებით, მას მერე, რაც ის ჩვენს გვერდით აღარ არის, ჩემზე ძალიან მოქმედებს, საოცრად ემოციურია...

ძალიან მიხარია, რომ ჩვენს ქვეყანაში ახალი თაობისთვის, რომელიც იმ პერიოდთან, რა დროსაც ეს კინოსა და თეატრის მუსიკა იქმნებოდა, დისტანცირებულია, ყანჩელის მელოდია და ჰარმონია ახლობელი აღმოჩნდა. უფრო სწორად, ძალიან ლოგიკური გახდა ის მოცემულობა, რომ ჭეშმარიტი ხელოვნება დროს ყოველთვის უსწრებს, უძლებს და ყოველი ახალი თაობა მასში საკუთარ თავს ხედავს და ამის მაგალითია ის, რომ ამდენი ახალგაზრდა უსმენს, ასრულებს და ახლოსაა ყანჩელის ნაწარმოებთან.

- უამრავი კომპოზიტორის შემოქმედება გაქვს შესწავლილი, მათ შორის, გია ყანჩელის. მის მუსიკაში რა არის ისეთი, რაც შენ ასე გიზიდავს?

- ძალიან დიდი სისადავე, უმაღლესი გემოვნება, ყანჩელის არა სასიმღერო, არამედ სიმფონიური აზროვნება. მისი ის მუსიკაც, რომელიც იმღერება, ასევე ახლოა საორკესტრო ჟღერადობასთან.

ხმა, სასიმღერო პარტია, ისეთი არ არის, რაც ჩვეულებრივი თბილისური რომანსისთვისაა დამახასიათებელი, ყოველთვის ინსტრუმენტულია და როდესაც მას მომღერალი ასრულებს, ისეთი მონაცემების კონცენტრირება სჭირდება, რომ ეს ყველაფერი ზუსტად გააკეთოს. ამ ამოცანის დაძლევა ჩემთვის საინტერესო პროცესია. ამასთან, მის მუსიკაში თავმოყრილია დიდი სევდა და ამ სევდაში ისეთი სინათლე, რომელიც ყოველთვის მომავლისკენ იყურება.

- ნიკა, გია ყანჩელი გენდო, გამოგარჩია - რა დაინახა შენში ისეთი, რამაც ამისკენ უბიძგა?

- ალბათ ჩემი დიდი სიყვარული და მოკრძალებული დამოკიდებულება მისი მუსიკის მიმართ, რაც ყველა კომპოზიტორისთვის ძალიან ძვირფასი გრძნობაა. მეორე მხრივ, ამ სიყვარულმა შემაგრძნობინა მისი მუსიკის დროში განაწილება. როდესაც ვდირიჟორობდი ყანჩელის სიმფონიურ მუსიკას, ყოველთვის ამბობდა, რომ ჩემი შესრულების დროს მუსიკის ისეთივე აღქმა ხდებოდა, როგორსაც წერისას წარმოიდგენდა.

საერთოდ ნოტები არის პირობითი რამ, იმ ნოტების შესრულებისას, შემსრულებელი თავად ქმნის მეორეჯერ იმ მუსიკას, რომელიც პირველ ყოვლისა, ავტორის მიერაა შექმნილი. მეორეჯერ შექმნისას, რაც მეტი დამთხვევაა, ეს იმას ნიშნავს, რომ ძალიან გიყვარს და გესმის ის, რასაც უკრავ. ეს სიმბოლური „ქიმია მოხდა“ ჩემსა და მის მუსიკას შორის და ეს, რა თქმა უნდა, თავიდანვე იგრძნობოდა.

17-18 წლის წინ, როცა მე და ნატო მეტონიძემ პროექტზე ვიმუშავეთ, მანამდე არ მქონდა ნადირიჟორევი ყანჩელის სიმფონიური მუსიკა, მაგრამ არც ისეთი აღქმა მქონდა, რაც მერე მოგვიანებით გაჩნდა ჩემში, მაგრამ ეს დასაწყისშივე იგრძნო და მიხვდა, რომ რაც უფრო თავისუფალი დამოკიდებულება იქნებოდა ჩემ მიმართ, რაც უფრო ლიბერალურად შეხედავდა იმ იდეებს, რომელიც მისი მელოდიების არანჟირების და გაორკესტრებისას მიჩნდებოდა, მით მეტად დავუახლოვდებოდი მის სულიერ სამყაროს. ასეც მოხდა.

იცით, რომ მისი მუსიკა უცხოეთში ხშირად სრულდება, არ არსებობს დღე, რომ ის რომელიმე კონტინენტის, რომელიმე ქალაქში არ შესრულდეს, რაზეც სულ ამბობდა - როდესაც ვესწრები კონცერტს, როგორი ბრწყინვალე დირიჟორი და არაჩვეულებრივი ორკესტრი ასრულებდეს, მაინც შინაგანად, ძალიან მინდა, რომ მის ნაცვლად შენ იდგეო. ეს ნიშნავს, რომ თავის მუსიკის სრულყოფილებას მაშინ აღწევდა, მოსმენისას აღიქვამდა, როდესაც სადირიჟორო პულტთან მე ვიყავი...