როგორ შეიძლება განვითარდეს მოვლენები ირანსა და აშშ-ს შორის და როგორი პოზიცია უნდა ჰქონდეს საქართველოს - ქართველი ექსპერტების პროგნოზები

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი ამერიკის მოქალაქეებს მოუწოდებს, დაუყოვნებლივ დატოვონ ერაყი. ამასთან, განცხადების თანახმად, აშშ მოუწოდებს საკუთარ მოქალაქეებს თავი შეიკავონ ერაყში აშშ-ის საელჩოს ტერიტორიასთან მისვლისგან.

• აშშ-ის მიერ ბაღდადში განხორციელებულ საჰაერო დარტყმას ირანელი გენერალი ემსხვერპლა - ირანი შურისძიებით იმუქრება

„ერაყსა და რეგიონში გაზრდილი დაძაბულობის გამო, მოვუწოდებთ ამერიკის მოქალაქეებს სასწრაფოდ დატოვონ ერაყი. ირანის მხარდაჭერილი მილიციის თავდასხმების გამო შეჩერებულია ადგილზე ამერიკის საელჩოს ფუნქციონირება. ამერიკის მოქალაქეები არ უნდა მიუახლოვდნენ საელჩოს ტერიტორიას“, - აცხადებენ დეპარტამენტში.

სიფრთხილისკენ მოუწოდებს თავის მოქალაქეებს საფრანგეთიც. საელჩოს გვერდზე განთავსებულ ინფორმაციაში ნათქვამია, რომ საფრანგეთის მოქალაქეებმა ირანში თავი უნდა შეიკავონ შეკრების ადგილებზე მისვლისგან და სურათების გადაღებისგან.

აშშ-მ ირანელი გენერალ-მაიორის, „ქუდსის ძალების“ მეთაურის ესკორტზე ბაღდადის აეროპორტში საჰაერო დარტყმა განახორციელა, რის შედეგადაც მოკლულია ქასემ სულეიმანი, - ამის შესახებ ინფორმაციას პენტაგონი ავრცელებს.

„დარტყმის მიზანი ირანის სამომავლო თავდასხმის გეგმების ჩაშლა იყო,“ - ნათქვამია პენტაგონის მიერ გავრცელებულ განცხადებაში.

ყასემ სოლეიმანის სიკვდილი „ირანის რევოლუციურმა გვარდიამაც“ დაადასტურა.

ერაყის გასამხედროებული ძალების ინფორმაციით, ბადღადის საერთაშორისო აეროპორტში განხორციელებული სარაკეტო თავდასხმის დროს ირანული ელიტური ქვედანაყოფის „ქუდსის ძალების“ ლიდერი გენერალ-მაიორი სოლეიმანი და ერაყელი საბრძოლო დაჯგუფების მეთაური აბუ მაჰდი ალ-მუჰანდისი დაიღუპნენ.

აშშ-ის ოფიციალურმა პირებმა, რომლებმაც ვინაობის გამჟღავნება არ ისურვეს, „როიტერსთან“ საუბარში განაცხადეს, რომ თავდასხმის სამიზნე ირანთან დაკავშირებული ორი პირი იყო.

სოლეიმანი „ქუდსის ძალების“ მეთაური 1998 წელს გახდა. მას ლიბანში დაჯგუფება „ჰეზბოლას“, სირიის პრეზიდენტ ბაშარ ასადის მთავრობისა და ერაყში შიიტური დაჯგუფების მხარდაჭერაში ადანაშაულებდნენ.

ირანის უმაღლესმა ლიდერმა აითოლა ალი ხამენეიმ განაცხადა, რომ ირანი „სასტიკად იძიებს შურს“ იმ „კრიმინალების წინააღმდეგ“, ვინც ბაღდადის აერპორტში სარაკეტო თავდასხმა განახორციელა.

„კეთილ სურვილებს ვუსურვებთ მათ, ვინც ჩვენთან აღარ არის, მაგრამ მისი გზა კვლავ გაგრძელდება. სასტიკი შურისძიება ელოდებათ იმ კრიმინალებს, რომლებმაც თავისი ბინძური ხელები სისხლით დაისვარეს“, - განაცხადა ხამენეიმ.

განცხადება ირანის რევოლუციური გვარდიის ყოფილმა მეთაურმაც გააკეთა. მისი განცხადებით, ირანი შურს იძიებს ამერიკაზე.

„ის თავის წამებულ ძმებს შეუერთდა, თუმცა ჩვენ სასტიკად ვიძიებთ შურს ამერიკაზე“, - დაწერა მოსენ რეზაიმ „ტვიტერის“ საკუთარ გვერდზე.

ირანსა და აშშ-ის შორის სამხედრო კონფრონტაციის შემთხვევაში, დასავლეთს ყურადღება ექნება ახლო აღმოსავლეთზე და არა შავი ზღვის რეგიონზე, სადაც საქართველო მდებარეობს, - ამის შესახებ შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტის პროფესორმა, ნიკა ჩიტაძემ „ინტერპრესნიუსს“ განუცხადა.

მისივე თქმით, იმ შემთხვევაში, თუ პროცესები სამხედრო კონფრონტაციაში გადაიზრდება, ახლო აღმოსავლეთზე დასავლეთის ყურადღების გადატანის პარალელურად, რუსეთს შესაძლებლობა მიეცემა პოსტსაბჭოთა სივრცეზე საკუთარი გავლენა გააძლიეროს.

როგორც ექსპერტი აღნიშნავს, აშშ-სა და ირანს შორის დაძაბულობა რუსეთს არა მხოლოდ პოსტსაბჭოთა სივრცეზე კონტროლის დამყარების მიზნით აწყობს, არამედ ეს ხელს აძლევს მის ეკონომიკასაც.

„დაძაბულობა აწყობს რუსეთს, რადგან ბუნებრივია ირანის გარშემო შექმნილი დაძაბულობა ხელს შეუწყობს მსოფლიო ნავთობზე ფასების ზრდას, ჩვენ ვიცით, რომ ირანი ფლობს ნავთობის უზარმაზარ მარაგებს, ბუნებრივია, გაიზრდება ფასები ნავთობზე. თავის დროზე, 21-ე საუკუნის პირველ დეკადაკში, გახსოვთ, ერაყში დაძაბულობის და ირანის ბირთვული პროგრამის გამო როგორ ავარდა ფასები ნავთობზე და ამის შედეგად, რუსეთის სავალუტო რეზერვებმა 600 მილიარდ დოლარს გადააჭარბა,“- ამბობს ნიკა ჩიტაძე.

თუმცა, ექსპერტი ვარაუდობს, რომ აშშ ირანზე სახმელეთო შეტევას არ განახორციელებს. ამ მოსაზრების გასამყარებლად ნიკა ჩიტაძეს რამდენიმე არგუმენტი აქვს, მათ შორის ირანის ტერიტორიული მასშტაბი და სამხედრო შესაძლებლობები, ასევე, თავად აშშ-ის ისტრიოული გამოცდილება.

„ირანი ამ შემთხვევაში გაცილებით უფრო ძლიერი სახელმწიფოა, ვიდრე ერაყი, რომელზეც აშშ-მ 2003 წელს რამდენიმე თვეში დაამყარა კონტროლი. ირანის ტერიტორია ორ ნახევარჯერ აღემატება ერაყის ტერიტორიას, შეიარაღებული ძალებიც გაცილებით ძლიერია, მას ჰყავს 1000-ზე მეტი საბრძოლო თვითმფრინავი, 1000-მდე ტანკი, 12 მილიონამდე რეზერვისტის მობილიზაცია შეუძლია. გარდა ამისა, ირანის ცალკე ჰყავს რევოლუციური გვარდია, რომელიც 500 000 სამხედრო მოსამსახურისგან შედგება.

სავარაუდოდ, უფრო მოსალოდნელი იქნება სარაკეტო დარტყმები საკუთრივ ირანის ტერიტორიაზე, რადგან სახმელეთო ტიპის ოპერაციების შემთხვევაში, ამერიკას ძალიან დიდი ხნით მოუწევს ომში ჩართვა.

ამასთან, ვიცით, რომ რუსეთმა, ჩინეთმა და ირანმა ჩაატარეს ერთობლივი წვრთნები, ეს იმას ნიშნავს, რომ რუსეთიც მიაწვდის შეიარაღებას ირანს, ჩინეთიც ირანის გვერდზე დადგება (შეიძლება არა სამხედრო თვალსაზრისით, მაგრამ შეიძლება ეკონომიკური დახმარება აღმოუჩინოს).

გლობალურ საფრთხეს შეიცავს ეს ყველაფერი და ამის გათვალისწინებით, აშშ არ უნდა წავიდეს სახმელეთო დაპირისპირებაზე, ალბათ, უნდა გაითვალისწინოს ისტორიული გამოცდილებაც, თუნდაც, ის თუ რამდენად ძვირი დაუჯდა ვიეტნამში სახმელეთო ძალების განთავსება თავის დროზე, 10 წელი იმყოფებოდნენ იქ აშშ-ის ჯარები. ასევე, კორეის მაგალითი, სადაც ბოლომდე, მთელს ნახევარკუნძულზე ვერ მოხდა კონტროლის დამყარება,“- აცხადებს ნიკა ჩიტაძე.

ნიკა ჩიტაძე მიიჩნევს, რომ გამოსავალი ამ შემთხვევაში ეკონომიკური სანქციებია, რომელიც ირანს ისედაც დაწესებული აქვს. თუმცა, ექსპერტი ამბობს, რომ აშშ მოკავშირეებთან ერთად, სავარაუდოდ, ნავთობის ფასების დაცემაზე იმუშავებს.

„მე მიმაჩნია, რომ თუ აშშ გამოიჩენს კეთილგონიერებას, ყველაზე კარგი იქნება ეკონომიკური ბერკეტების ამოქმედება, რა თქმა უნდა, ეკონომიკური სანქციები აქვს აშშ-ს შემოღებული ირანის მიმართ, მაგრამ აქ ვგულისხმობ იმას, რომ აშშ-ს აქვს პოტენციალი იმუშაოს იმაზე, რომ ნავთობის ფასები დაეცეს.

ვიცით, რომ აშშ-ის მოკავშირე ახლო აღმოსავლეთში არის საუდის არაბეთი, აქედან გამომდინარე როგორც ეს მოხდა, ჯერ კიდევ 80-იან წლებში, როცა აშშ გაურიგდა საუდის არაბეთის ხელისუფლებას და საუდის არაბეთმა გაზარდა ნავთობის მოპოვება, რის შედეგადაც მაშინ ნავთობზე ფასები დაეცა, ამან კი საბჭოთა ეკონომიკას შეუქმნა დიდი პრობლემა, ახლაც მე მგონია, რომ ირანის წინააღმდეგ ყველაზე რაციონალური აშშ-ის მხრიდან ეკონომიკური ბერკეტების ამოქმედება იქნება, რათა ნავთობზე ფასები დაეცეს.

ეს არის ერთ-ერთი ვარიანტი. ასევე, შესაძლოა, სარაკეტო დარტყმებთან ერთად აამოქმედოს აშშ-მ ეს ეკონომიკური ბერკეტები.

რაც შეეხება საქართველოს, საქართველოს დაძაბულობა არანაირად არ აწყობს, რადგან დასავლეთს გაუჩნდება დამატებით თავის ტკივილი და ახალი პრობლემები ირანის სახით. მართალია ირანის ბირთვული პროგრამის სახით დიდი ხანია პრობლემა არსებობს, მაგრამ ამ შემთხვევაში ვგულისხმობ სამხედრო ხასიათის დაპირისპირებას.

ასეთ შემთხვევაში რუსეთს მიეცემა შესაძლებლობა, რომ გააძლიეროს საკუთარი გეოპოლიტიკური გავლენა პოსტსაბჭოთა სივრცეზე, რადგან დასავლეთს არ ეცლება პოსტსაბჭოთა სივრცისთვის, მისი ყურადღება ახლო აღმოსავლეთზე, კერძოდ ირანზე იქნება კონცენტრირებული. ასე რომ, ჩვენ გვაწყობს, რომ დაძაბულობა არ არსებობდეს. თუმცა, ამ პროცესებში, რა თქმა უნდა, საქართველომ უნდა შეინარჩუნოს ნეიტრალიტეტი, არავითარი განცხადება პროამერიკული და მით უმეტეს, პროირანული არ უნდა გაკეთდეს,“ - განაცხადა ნიკა ჩიტაძემ.

თუ დიდი სამხედრო კონფლიქტი დაიწყო, ირანიდან ლტოლვილთა დიდი მასების დაძვრაა მოსალოდნელი. ასეთ შემთხვევაში, ჩვენი გეოგრაფიული მდებარეობის გათვალისწინებით, ვეღარ ვიქნებით ვერანაირად განზე მდგომი, შეიძლება ჰუმანიტარული კატასტროფის წინაშე დავდგეთ, - ამის შესახებ რონდელის ფონდის მკვლევარმა ზურაბ ბატიაშვილმა „ინტერპრესნიუსს“ ირანისა და აშშ-ის ირგვლივ განვითარებული მოვლენების შეფასებისას განუცხადა.

ზურაბ ბატიაშვილის შეფასებით, დაძაბულება ახლო აღმოსავლეთში სხვადასხვა წერტილში შეიძლება გამწვავდეს.

„ასე რომ, ამ პროცესების ასე განვითარება(სამხედრო კონფლიქტში გადაზრდა), რეალურია, თუმცა, მთავარია განზომილება როგორი იქნება, მსხვერპლის რაოდენობაზე და ბევრ რამეზეა დამოკიდებული, როგორი პასუხი შეიძლება გასცეს აშშ-მ. ასევე, ისრაელის, საუდის არაბეთის პოზიცია იქნება ძალიან მნიშნელოვანი, ბევრი ფაქტორია, რომელთა გათვალისწინებითაც მოხდება სიტუაციის შეფასება და შემდეგ შესაბამისი პასუხის გაცემა.

მაგალითად, აშშ-ის საელჩოზე შტრუმი რომ მსხვერპლით დასრულებულიყო, სრულიად სხვაგვარად განვითარდებოდა პროცესები, რადგან აშშ-ის ნებისმიერი ხელისუფლება იძულებული იქნებოდა, უფრო მკაცრი ზომები მიეღო და სამხედრო ძალაც კი გამოეყენებინა“, - აცხადებს ზურაბ ბატიაშვილი.

რონდელის ფონდის მკვლევარის თქმით, სამხედრო დაპირისპირების შემთხვევაში, საქართველო არა მხოლოდ ჰუმანიტარული კატასტროფის წინაშე შეიძლება აღმოჩნდეს. ზურა ბატიაშვილის თქმით, საქართველოში ლტოლვილთა ნაკადთან ერთად შეიძლება რადიკალური ჯგუფებიც აღმოჩნდნენ.

„რა თქმა უნდა, სახარბიელო არ არის, რომ ჩვენს რეგიონში ასეთი დიდი დაძაბულობაა, რომელიც შეიძლება დიდ სამხედრო კონფრონტაციაში გადაიზარდოს. ამ შემთხვევაში ქვეყანაში მოსალოდნელია სხვადასხვა სახის საფრთხეები.

ჩვენ, რა თქმა უნდა, არ ვართ სამხედრო მონაწილე და ეს კარგია. ერთი მხრივ, აშშ ჩვენი მთავარი სტრატეგიული პარტნიორია, მაგრამ ამავე დროს, ჩვენ ვცხოვრობთ რეგიონში, სადაც ირანია და ჩვენს ინტერესებში არ შედის სამხედრო კონფრონტაციის დაწყება. აქ სხვა პრობლემაა, თუ დიდი სამხედრო კონფლიქტი დაიწყო, ჩვენ ამაში ჰუმანიტარული განზომილება გვაქვს. თუ ეს კონფლიქტი დაიწყო, ლტოლვილთა დიდი მასების დაძვრაა მოსალოდნელი, ასეთ შემთხვევაში ჩვენ ვეღარ ვიქნებით ვერანაირად განზე მდგომი, ჩვენი გეოგრაფიული მდებარეობის გათვალისწინებით და შეიძლება დიდი პრობლემების წინაშე დავდგეთ. თუ დიდი მასები დაიძრა საქართველოს მიმართულებით, შეიძლება ჰუმანიტარული კატასტროფის წინაშე დავდგეთ. ამ დიდ მასებს შეიძლება მოჰყვეს ის, რომ მათ შორის იყვნენ რადიკალური ჯგუფები, რომელთა გარჩევა ძალიან ძნელია. პატარა ჯგუფებს, ჩატაევის რაზმთან დაკავშირებით, რამხელა სირთულე შეიძლება მოჰყვეს, ვიცით.

ლტოლვილთა მიღებაზე ოფიციალურად შეიძლება უარიც განაცხადო, მაგრამ რეალობა ის არის, საქართველოს არ აქვს და არც ძალიან განვითარებულ ქვეყნებს იმის საშუალება, რომ 100%-ით უზრუნველყონ საზღვრის სრული დაცვა. გვინდა - არ გვინდა, ეს პროცესები ლტოლვილთა დაძვრის შემთხვევაში, საქართველოზე აისახება,“- აცხადებს ბატიაშვილი.

ექსპერტი აშშ-სა და ირანს შორის დაპირისპირების მიზეზებზეც საუბრობს და განმარტავს, რომ ამ კონფრონტაციას რამდენიმე განზომილება აქვს. მისივე თქმით, რეგიონში დაძაბულობის ბევრი პოტენციური კერა არსებობს, რომელიც ნებისმიერი დროს შეიძლება გამწვავდეს.

„ირანმა შეძლო და თავისი გავლენის სფეროში მოაქცია როგორც ერაყის დიდი ნაწილი, ისე სირია, ლიბანი და სხვა ქვეყნები, პირველად გავიდა როგორც ხმელთაშუა ზღვაზე, ისე მთავარ მოწინააღმდეგე ისრაელზე. შესაბამისად, ამერიკის მთავარი მიზანია ირანის შეკავება და აქედან გამომდინარე იყო, რომ პროირანული ძალების 6 ბაზა დაბომბა, რასაც შედეგად მოჰყვა ის დაძაბულობა, რაც საელჩოს გარშემო განვითარდა. ეს დროებით კი ჩააცხრეს, მაგრამ რა თქმა უნდა, დაძაბულობა არსად წასულა. სხვა პოტენციური კერები ბევრია და იქაც შესაძლოა ეს აინთოს.

აშშ-ს მოკვაშირეები, ვინც რეგიონში არიან, დრო და დრო არიან ხოლმე ჩართულნი ამ დაძაბულობაში ირანის წინააღმდეგ. მაგალითად, ყველას გვახსოვს, როგორი ძლიერი თავდასხმა მოხდა საუდის არაბეთის ნავთობგადამამუშავებელ ქარხნებზე, საიდანაც აშშ-ის მომარაგება ხდება. ასევე ვხედავთ სირიის ტერიტორიაზე ისრაელის მიერ ირანული ძალების დაბომბვის შემთხვევებს, რომელიც ბოლო პერიოდში გახშირდა. ასე, რომ დაძაბულობა არის და უნდა ველოდოთ, რომ კიდევ იქნება მსგავსი ან უფრო მეტად მილიტარისტული დაპირისპირება 2 ქვეყანას შორის. დაძაბულობის პოტენციალი ძალიან დიდია რეგიონში, ეს წერტილები შეიძლება იყოს როგორც ერაყში, ასევე სირიაში, ლიბანში, სპარსეთის ყურეში, უშუალოდ საუდის არაბეთსა და ირანს შორის, ასევე ისრაელსა და ირანს შორის.

ეს დაძაბულობა მოიმატებს, ირანი ეკონომიკურ ბლოკადაშია და მას უკან დასახევი ბევრი არაფერი აქვს,“- აცხადებს ზურაბ ბატიაშვილი.

შეგახსენებთ, აშშ-მა ბაღდადის საერთაშორისო აეროპორტში საჰაერო თავდასხმა განახორციელა, რასაც, ერაყის გასამხედროებული დაჯგუფებების ინფორმაციით, მათი 5 წევრისა და 2 „მნიშვნელოვანი სტუმრის“ სიცოცხლე ემსხვერპლა. დაღუპულებს შორის არიან ირანული ელიტური ქვედანაყოფის „ქუდსის ძალების“ ლიდერი გენერალ-მაიორი ქასემ სულეიმანი და ერაყელი საბრძოლო დაჯგუფების მეთაური აბუ მაჰდი ალ-მუჰანდისი.