2019 წლის მთავარი პოლიტიკური მოვლენები - როგორ აფასებენ ექსპერტები გასულ წელს და რა მოლოდინი აქვთ 2020-ში

სასამართლოში კლანის გაძლიერება, პანკისის მოვლენები, "გავრილოვის ღამე", სამთავრობო ცვლილებები, "ოცნების" მიერ უარყოფილი დაპირება პროპორციულ არჩევნებზე და კრიზისში აღმოჩენილი სამთავრობო გუნდი - ეს იმ პოლიტიკური მოვლენების არასრული ჩამონათვალია, რომელიც 2019 წელს საქართველოში თითოეულ მოქალაქეს შეეხო.

ქართველი ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ არანაკლებ ხმაურიანი და ბევრი მნიშვნელოვანი მოვლენით დატვირთული იქნება 2020 წელიც, მით უფრო, რომ წინ საპარლამენტო არჩევნებია...

• "ქართული ოცნება" და ქართული სასამართლო

თითქმის მთელი წლის განმავლობაში სასამართლოს გარშემო ვნებათაღელვა არ ჩამცხრალა. მოსამართლეთა 10-კაციანი სკანდალური სიის შემდეგ, ხელისუფლება თითქოს კომპრომისზე წავიდა და მოსამართლეთა შერჩევის კრიტერიუმებზე დაიწყო მსჯელობა.

დიალოგი ხელისუფლებასა და ოპოზიციას შორის რამდენიმე თვე გაგრძელდა, თუმცა საბოლოოდ მაინც "ჩინჩალაძის კლანის" გამარჯვებით დასრულდა. რასაც "ქართული ოცნებიდან" ცნობილი სახეების წასვლა მოჰყვა. წლის ბოლოს, პარლამენტმა 20-კაციანი სიიდან 14 მოსამართლე უვადოდ განამწესა.

• "ნაღმზე“ აღმოჩენილი პანკისის ხეობა

პანკისში ჰესების მშენებლობას 2019 წლის აპრილში ხმაური და დაპირისპირება მოჰყვა. კერძო ინვესტორმა ეკონომიკის სამინისტროს მითითებით და პოლიციის თანხლებით, რომელსაც სამშენებლო პროცესის უსაფრთხოება უნდა დაეცვა, ჰესების მშენებლობა დაიწყო, რასაც პოლიციასა და ადგილობრივ მოსახლეობას შორის შეტაკება მოჰყვა.

მოსახლეობამ პოლიციას ქვები და ჯოხები დაუშინა, პოლიციამ კი ცრემლსადენი გაზი გამოიყენა. ამის შემდეგ მშენებლობა შეჩერდა, ადგილობრივი მოსახლეობის წარმომადგენლები კი საკითხის განსახილველად შეიკრიბნენ. თუმცა, თელავში მოლაპარაკება ჩაიშალა და მაშინდელი შინაგან საქმეთა მინისტრი გიორგი გახარია, რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრი მაია ცქიტიშვილი და გარემოს დაცვის მინისტრი ლევან დავითაშვილი პრემიერის დავალებით ხეობაში ჩავიდნენ. საბოლოოდ მინისტრებისა და უხუცესების შეხვედრაზე გადაწყდა, რომ ჰესის მშენებლობა არ განახლდება, ვიდრე მოსახლეობის 90% არ იქნება თანახმა.

• "გავრილოვის ღამე" - "ოცნების" პირველი მძიმე დარბევა

პოლიტიკურად საკმაოდ ცხელი და ზოგიერთი დეპუტატისთვის საბედისწეროც აღმოჩნდა 2019 წლის ზაფხული. ყველაფერი კი მართლმადიდებლობის საპარლამენტთაშორისო ასამბლეას მოჰყვა, რომლის ფარგლებში 20 ივნისს რუსული დელეგაცია პარლამენტის პლენარულ დარბაზში მივიდა. ასამბლეის პრეზიდენტი, სერგეი გავრილოვი პარლამენტში ირაკლი კობახიძის სავარძელში ჩაჯდა და რუსულ ენაზე წაიყვანა სხდომა.

ამ ფაქტმა გამოიწვია დეპუტატებისა და მოქალაქეების პროტესტი. ასამბლეის სესიის დაწყებიდან რამდენიმე წუთში პრეზიდიუმში შეიჭრნენ „ევროპული საქართველოსა“ და „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ დეპუტატები საქართველოსა და ევროკავშირის დროშებით. მათ სპიკერატის ადგილი დაიკავეს და ტრიბუნის ბლოკირება მოახდინეს.

ასამბლეა შეწყდა და რუსმა დეპუტატებმა საქართველოს პარლამენტიდან სასტუმრო „რედისონში“ გადაინაცვლეს, საიდანაც გავრილოვი პოლიციის თანხლებით გაიყვანეს. აქციის მონაწილეებმა ავტომანქანამდე მისასვლელი გზა გადაკეტეს და რუს დეპუტატს წყლით სავსე ბოთლები და სხვადასხვა საგნები ესროლეს.

2019 წლის 20 ივნისის 19:00 საათზე საქართველოს პარლამენტის წინ საპროტესტო აქცია დაიწყო. რუსთაველის გამზირზე ათასობით ადამიანმა მოიყარა თავი. აქციის მონაწილეების ნაწილის მხრიდან პარლამენტის შენობაში შესვლის მცდელობამ, პოლიციასთან დაპირისპირება გამოიწვია.

დაახლოებით ღამის 12 საათისკენ, პოლიციამ და სპეცრაზმმა მომიტინგეების დარბევა დაიწყეს. 5 საათის განმავლობაში აქციის დაშლა რეზინის ტყვიებით, გაზისა და წყლის ჭავლის საშუალებით მიმდინარეობდა. დაშლის შესახებ პოლიციას აქციაზე მყოფი ადამიანები არ გაუფრთხილებია.

ჯანდაცვის სამინისტროს ინფორმაციით, აქციაზე 240 ადამიანი დაშავდა. აქედან 80 პოლიციელი იყო, 31 ჟურნალისტი, დანარჩენი კი აქციის მონაწილეები იყვნენ. ორმა ახალგაზრდამ რეზინის ტყვიის მოხვედრის შედეგად თვალი დაკარგა.

დარბევის მიუხედავად, მომდევნო დღეებში საპროტესტო აქცია მაინც გაგრძელდა შინაგან საქმეთა მინისტრის და პარლამენტის თავმჯდომარის გადადგომის მოთხოვნით. საბოლოოდ, ირაკლი კობახიძემ პოსტი დატოვა, სესიის ორგანოზატორი ზაქარია ქუცნაშვილი კი დეპუტატის მანდატს დაემშვიდობა.

• დაწინაურებული გახარია და მორიგი სამთავრობო ცვლილებები "ოცნებაში"

გასული წლების მსგავსად არც წლევანდელ წელს ჩაუვლია მთავრობაში ცვლილებების გარეშე, თუმცა, საზოგადოების პროტესტი, რომ გადამდგარიყო შინაგან საქმეთა მინისტრი, ამაო აღმოჩნდა. „ქართული ოცნება“ გიორგი გახარიას ვერ შეელია და მეტიც, დააწინაურა კიდეც. საბოლოოდ, გიორგი გახარია პრემიერად მოგვევლინა, შინაგან საქმეთა მინისტრად ვახტანგ გომელაური, ჯანდაცვის მინისტრად კი - ეკატერინე ტიკარაძე.

მთავრობა 2 კვირის დამტკიცებული იყო, როდესაც კიდევ ერთი ცვლილება განხორციელდა და განათლების მინისტრმა მიხეილ ბატიაშვილმა თანამდებობა დატოვა. მისი ადგილი ძველმა მინისტრმა - მიხეილ ჩხენკელმა დაიკავა.

• "გადაგდებული" საზოგადოება და საპარლამენტო უმრვალესობა დაშლის პირას

წლის დასაწყისში "ქართული ოცნებიდან“ დეპუტატების წასვლის ტენდენცია, წლის ბოლომდე გაგრძელდა და დეკემბერში მაშსტაბური ხასიათი მიიღო. საბოლოოდ, „ოცნება“ თითქმის ყველა წონიანმა დეპუტატმა დატოვა. მათ შორის არიან: მარიამ ჯაში, თამარ ხულორდავა, თამარ ჩუგოშვილი, დიმიტრი ცქიტიშვილი და სხვანი.

ყველაფერი კი ხელისუფლების მიერ მიცემული პირობის დარღვევით დაიწყო. ივნისის აქციების დროს, კომპრომისზე წასულმა "ოცნებამ" მაჟორიტარული სისტემით არჩევნები დროებით დათმო და ხალხს დაპირდა, რომ პროპორციული სისტემით არჩევნები 2020 წელს ჩატარდებოდა.

თუმცა სიხარული დროებითი აღმოჩნდა - "ოცნების" მაჟორიტარებმა ცვლილება ჩააგდეს და ამ ეტაპზე არსებული მონაცემებით, 2020-ში არჩევნები ისევ ძველი სისტემით ჩატარდება. ოპოზიცია ბრძოლას აგრძელებს და იანვრიდან სერთო ეროვნული წინააღმდეგობის მოძრაობის დაწყებას აანონსებს.

2019 წლის მნიშვნელოვანი პოლიტიკური მოვლენების შესაფასებლად, AMBEBI.GE-მ პოლიტოლოგებს მიმართა.

ანალიტიკოს ვახტანგ ძაბირაძის თქმით, 2019 წელი ხელისუფლებისთვის საკმაოდ მძიმე იყო და ხელისუფლება თანდათან კარგავს გავლენას და უნარს, აკონტროლოს პოლიტიკური პროცესები:

"საკმაოდ მძიმე აღმოჩნდა 2019 წელი ხელისუფლებისთვის, თუმცა ეს მაინც და მაინც მოულოდნელი არ ყოფილა - ისედაც ცნობილია, რომ ხელისუფლება თანდათან კარგავს რეიტინგს. პირველი ამის დამადასტურებელი საპრეზიდენტო არჩევნები იყო. მართალია, სალომე ზურაბიშვილმა გაიმარჯვა, თუმცა ეს იყო დამაფიქრებელი გამარჯვება.

ამის შემდეგ, ხელისუფლებამ ფსონი გააკეთა არა დაკარგული ამომრჩევლის დაბრუნებაზე, არამედ მომავალ არჩევნებზე მის საყრდენზე - ძალოვან სტრუქტურებზე. 20 ივნისს ხელისუფლებამ აქცია არა მარტო დაშალა, დაარბია კიდეც. ეს ფაქტორები მიუთითებს, რომ ხელისუფლება თანდათანობით კარგავს გავლენას და უნარს, აკონტროლოს პოლიტიკური პროცესები.

საინტერესო იყო მისი შემდგომი ნაბიჯიბიც - როდესაც ეს კრიზისი დადგა, ხელისუფლება გამოვიდა ინიციატივით, რაც ამ კრიზისს მოაგვარებდა და საზოგადოებას პროპორციულ არჩევნებზე გადასვლა შესთავაზა. ამით კრიზისი ნელ-ნელა გადაავადა, ოღონდ მას შემდეგ, რაც თავისივე დანაპირები უკან წაიღო, კრიზისმა უფრო მასშტაბური სახე მიიღო.

დღეს ხელისუფლებისთვის პრობლემა გახდა არა მარტო ოპოზიცია, არამედ საერთაშორისო ორგანიზაციებიც. აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტმა მოუწოდა ხელისუფლებას, საარჩევნო სისტემასთან დაკავშირებით ოპოზიციასთან მოლაპარაკებები დაიწყოს.

მაგრამ საქმე იმაშია, რომ ამ კრიზისების მიუხედავად, „ქართული ოცნება“ მაინც ლიდერობს. ხვალ რომ არჩევნები ჩატარდეს, თუნდაც შერეულ სისტემით, ლიდერის პოზიციას კვლავ მმართველი ძალა შეინარჩუნებს. შემდეგ მოსდევს "ნაციონალები, "ევროპული საქართველო", ახლად ჩამოყალიბებული „ლელო“. ხვალ რომ არჩევები ჩატარდეს, „ლელოს“, „ლეიბორისტებს“ და „პატრიოტთა ალიანს“ 3%-იანი ბარიერის გადალახვა არ გაუჭირდებათ.

მაგრამ "ოცნებას" ეყოფა თუ არა რესურსი არჩევნებამდე სტაბილურად შეინარჩუნოს ვითარება, ძნელი სათქმელია, მნიშვნელოვანი იქნება ოპოზიციის საქმიანობაც მომავალ წელს“, - გვითხრა ძაბირაძემ.

2020 წელს პოლიტიკურ ველზე მნიშვნელოვან და გარდამტეხ სიახლეს არ ელოდება არჩილ გამზარდია. მისი აზრით, "ოცნება" კარგავს რეიტინგს, თუმცა არ ძლიერდება ოპოზიცია.

"გარდა პერიოდული უხერხულობისა, ჩოჩქოლისა და დაძაბულობისა, დიდი იმედი არ მაქვს, რომ 2020 წელი რაღაცის განმსაზღვრელი იქნება და საზოგადოებას რაღაც განსაკუთრებულ სიახლეს მოუტანს.

საერთო ჯამში, 2019-მა მოგვცა ის, რომ ხელისუფლების რეიტინგი მკეთრად შემცირდა, მაგრამ ოპოზიცია არ გაძლიერებულა. ოპოზიციის სტრატეგია, როგორც ფაქტი აჩვენებს, არ არის საკმარისად წარმატებული. საზოგადოების უკმაყოფილებები, რამაც მასობროივი გამოსვლები გამოიწვია, ჩაქრა. შესაბამისად გამოდის, რომ პოლიტიკურმა სპექტრმა ეს პროცესები საკმარისად ეფექტურად ვერ გამოიყენა და ხელისუფლებამაც კარგად აუღო ალღო პროცესების ჩაქრობის ტექნოლოგიას.

გვახსოვს იყო სარალიძის თემა, შემდეგ 20 ივნისის მოველენები და სხვა. ოპოზიცია ჯერჯერობით, დასკვნებს ვერ აკეთებს, არ აქვს სწორად შერჩეული სტრატეგია. არადა ხელისუფლების შესუსტება ავტომატურად უნდა იწვევდეს ოპოზიციის იმიჯის გაძლიერებას, რომ მათი პერსპექტივები დავინახოთ.

არის რაღაც მცდელობები, მათ შორის საერთაშორისო ორგანიზაციების მხრიდან, მაგრამ ხელისუფლების შეცვლის პერსპექტივა დიდი არ არის. ჯერჯერობით, "ოცნება" კრიზისებს თავს ართმევს, ახლა ტელევიზიებსაც მიწვდა და ინკასო დაადო, მზად არიან ნებისმიერი კონკურენტული და საინფორმაციო სივრცე გააქროს. ხელისუფლება, როგორც წესი იცვლება მაშინ, როდესაც რაღაც სიახლე არსებობს ან თუნდაც ახალი პოლიტიკური ძალა ჩანს. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში კი ასე არ არის. შესაბამისად, მიდგომა, რომ არ მინდა „ნაციონალური მოძრაობა“, ამას ისევ „ოცნება" მირჩევნია ისევ იმუშავებს" - უთხრა AMBEBI.GE-ს გამზარდიამ.

პოლიტოლოგ ხათუნა ლაგაზიძის აზრით, კი მომავალ წელს „ქართული ოცნების“ ჩამოშლის პროცესი გაგრძელდება. მისი აზრით, 2019-მა წელმა მმართველი ძალა საფრთხობელად აქცია:

"2019 წელი მრავალმხრივი გამოწვევის წელი იყო საგარეო, თუ საშინაო, უსაფრთხოების კუთხით. „ქართული ოცნების“ ჩამოშლის პროცესი გაგრძელდა, როგორც ამას ჯერ კიდევ 2018 წელს ვვარაუდობდით. არ გამოვრიცხავ, რომ ეს პროცესი 2020 წელსაც გაგრძელდეს.

უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით, რამდენიმე ასპექტს გამოვყოფ - ეს არის პანკისის მოვლენები, 20 ივნისის ღამე და მუდმივად იყო მოქალაქეების გატაცების "ქეისები", რომელიც ვაჟა გაფრინდაშვილის საქმით გაგრძელდა.

...ვფიქრობ, მომავალი წელი უმძიმესი იქნება ხელისუფლებისთვის საკუთარი პოზიციონირების და იმიჯის რეაბილიტაციისთვის. "ოცნება" თითქმის ყველა არჩევნებზე აკეთებდა აქცენტს - არ ვარ კარგი, მაგრამ ჩემზე უარესი "ნაციონალური მოძრაობაა". ველოდი, რომ 2020 წელს „ოცნება“ ბოლოს და ბოლოს მიხვდებოდა და დადებით კორექტივებს შეიტანდა მის ქმედებებში, მაგრამ ასე არ აღმოჩნდა. პროპორციული საარჩევნო სისტემის ხელოვნურად ჩაგდებამ ყველანაირ პოზიტივს ცივი წყალი გადაასხა.

ერთადერთი სტრატეგია, რაც შეიძლება გარკვეული პოზიტიურის მომცემი იყოს „ოცნებისთვის“ ეს არის ივანიშვილების წყვილი, რომელიც ქუთაისის უნივერსისტეტის პრეზენტაციაზე უკვე გამოჩნდა. არ გამოვრიცხავ, რომ ეს თემა კვლავ გააქტიურდეს და ყველაზე მნიშნელოვანი გზავნილი ამით შემოინახოს ივანიშვილმა.

ერთადერთი, რამაც შეიძლება მცირედით დააკორექტიროს „ქართული ოცნების“ დღევანდელი სავალალო მდგომარეობა, არის პოზიტიური პიარი. ის დრო წავიდა, როცა არჩევნების მოსაგებად სააკაშვილის საფრთხობელად წარმოჩენა საკმარისი იყო. 2019 წელმა „ოცნება“ თავად აქცია საფრთხობელად. ამიტომ საფრთხობელას თემა ნაწილობრივ იმუშავებს, მაგრამ ისე ვეღარ, როგორც მუშაობდა ყველა წინა არჩევნებზე" - აღნიშნა ლაგაზიძემ AMBEBI.GE-სთან საუბრისას.

პოლიტოლოგ გია ხუხაშვილის შეფასებით კი, საქართველოს უახლესი ისტორიის საპარლამენტო ცხოვრებაში 2019 წელი ყველაზე სამარცხვინო იყო:

"20 ივნისის შემდეგ, ამ პარლამენტს საკანონმდებლო მუშაობის და სახელმწიფოებრივი ამოცანების გადაწყვეტის ლეგიტიმაცია არ აქვს. ამ ყველაფერს დაამატეს მთელი ქართული საზოგადოების და საერთაშორისო პარტნიორების ისტორიული და სამარცხვინო „გადაგდება“. გაგვითამაშეს თეთრი ძაფით ნაკერი ისტორია, როდესაც დეპუტატები თითქოს ამბოხდნენ. მეტ-ნაკლებად ჭკვიანი ადამიანი იმას მაინც მოახერხებდა, რომ ის პოზა დაეჭირა, თითქოს ამ „ამბოხებულებზე“ ნაწყენია. ნაწყენი კი არა, დააჯილდოვეს, კომიტეტის თავმჯდომარეებად და ვიცე-სპიკერებად დანიშნეს. ამ თეთრი ძაფით ნაკერ ისტორიას აჭმევენ ქართულ საზოგადოებას.

ჯერ 20-21 ივნისი მონათლეს სახელმწიფოს გადატრიალებად და პარლამენტისთვის ბოლო ლურსმანი საქართველოს მომავლის ეს ისტორიული „გადაგდება“ იყო. პარტიებს და საზოგადოებას რომ თავი დავანებოთ, მათ „გადააგდეს“ საქართველოს მომავალი. აქ მართლმსაჯულებასთან დაკავშირებული პერიპეტიებიც ერთ-ერთი კომპონენტია.

შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოს უახლესი ისტორიის საპარლამენტო ცხოვრებაში 2019 წელი ყველაზე სამარცხვინო იყო. მიმდინარეობს „ქართული ოცნების“ ინტელექტუალური და მორალური სტერილიზაცია. კანონზომიერია, რომ თამარ ჩუგოშვილი წამოვიდა და მისი ადგილი დაიკავა, დავუშვათ, ბერაიამ თუ ხუნდაძემ. ვისაც ოდნავ მაინც ჰქონდა შინაგანი ძარღვი შერჩენილი, ყველამ დატოვა უმრავლესობა.

ყველა გადაწყვეტილება, რაც წელს ხელისუფლებამ საპარლამენტო ფორმატში მიიღო, იყო ანტისახელმწიფოებრივი და ინსტიტუციური დეგრადაციისკენ მიმართული. პარლამენტმა აჩვენა, რომ ის არც ინტელექტუალურ, არც მორალური და არც პროფესიული თვისებებით არ აკმაყოფილებს არათუ დასავლურ სტანდარტს, არამედ პოსტსაბჭოურ საპარლამენტო სტანდარტთანაც ვერ მიდის ახლოს" - განაცხადა ხუხაშვილმა „ინტერპრესნიუსთან“ საუბრისას.