საუკუნეებია, ქართული მრავალხმიანობა ჩვენი ქვეყნის ფასდაუდებელ საგანძურად იქცა, რომელსაც დაცვა, შენარჩუნება და პოპულარიზაცია სჭირდება.
გვყავდა უდიდესი მომღერლები, ქართველმა ხალხმა შექმნა საოცარი მუსიკა, რომელსაც უცხოელები აღფრთოვანებაში მოჰყავს, ამიტომაც ქართველი ფოლკლორისტის, ხელოვნებათმცოდნეობის დოქტორის, "კავკასიის უნივერსიტეტის" პროფესორის გია ბაღაშვილის საჯარო ლექციებზე საზღვარგარეთ, ყოველთვის დიდი ინტერესია ხოლმე.
სტენფორდის, ბერკლისა და ჰარვარდის უნივერსიტეტების შემდეგ, „კავკასიის უნივერსიტეტის" პროფესორმა გია ბაღაშვილმა ქართულ მრავალხმიანობაზე საჯარო ლექციები ევროპის ორ პრესტიჟულ უმაღლეს სასწავლებელში გამართა - 28 ოქტომბერს ფინეთში, ჰელსინკის ხელოვნების უნივერსიტეტის „სიბელიუსის აკადემიაში“ და 29 ოქტომბერს ოსლოში, „ნორვეგიის მუსიკალურ აკადემიაში“.
ლექციებმა ამჯერადაც უდიდესი ინტერესი გამოიწვია. ფინელმა და ნორვეგიელმა მუსიკათმცოდნეებმა და სტუდენტებმა პროფესორს ქართულ მრავალხმიანობაზე უამრავი შეკითხვა დაუსვეს, ზოგმა სვანური და გურული სიმღერებიც კი შეისწავლა.
ქართული მრავალხმიანობით მოხიბლული აუდიტორია აღფრთოვანებას ვერ მალავდა. ლექციებს საქართველოს დიპლომატიური კორპუსის წარმომადგენლებიც დაესწრნენ და გია ბაღაშვილის მიერ ევროპელებისთვის ქართული საგანძურის წარდგენა წარმატებულად შეაფასეს.
საინტერესოა, რა შთაბეჭდილებას ახდენს ქართული მრავალხმიანობა ევროპელებზე და ყველაზე მეტად, რა კითხვებს სვამენ უცხოელები ჩვენი ხალხური მუსიკის შესახებ?! - ამ საკითხებზე AMBEBI.GE გია ბაღაშვილს ესაუბრა.
- ბატონო გია, 28 ოქტომბერს ჰელსინკში და 29 ოქტომბერს ოსლოში გამართეთ საჯარო ლექციები. კონკრეტულად, რა საკითხზე იყავით ფოკუსირებული და როგორ მიიღო ეს ინფორმაცია აუდიტორიამ?
- ჩემთვის ძალზე სასიხარულოა, რომ სალექციო ტური ნორდიკულ ქვეყნებში წარმატებული აღმოჩნდა. პირველ რიგში, მინდა, ვისაუბრო თემაზე -„საქართველო ღვინისა და მრავალხმიანობის აკვანი“, რომელიც 28 ოქტომბერს, ფინეთში, ჰელსინკის ხელოვნების უნივერსიტეტის „სიბელიუსის აკადემიაში“ ჩატარებულ ლექციაზე განვიხილეთ. საინტერესო იყო კონტიგენტი, რომელიც ლექციას დაესწრო.
ესენი იყვნენ „სიბელიუსის აკადემიის“ პროფესორები და სტუდენტები, მომავალი მუსიკის მცოდნეები, ეთნომუსიკოლოგები და ინსტრუმენტალისტები მსოფლიოს 10 სხვადასხვა ქვეყნიდან. ლექციის მსვლელობისას მათი ჩართულობა ძალზე აქტიური იყო, ხოლო საპრეზენტაციო ნაწილის დასრულების შემდეგ, კითხვა-პასუხი დაახლოებით 1 საათი გაგრძელდა.
აღსანიშნავია, რომ „სიბელიუსის აკადემია“ მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სახელოვნებო უმაღლესი სასწავლებელია, რომელიც რეგულარულად სახელდება მსოფლიოს სახელოვნებო უნივერსიტეტების რეიტინგის ტოპ ათეულში ისეთ სასწავლებლებთან ერთად, როგორებიცაა „ჯულიარდის სკოლა“ ნიუ იორკში, „დიდი ბრიტანეთის მუსიკის სამეფო კოლეჯი“, „ვენის მუსიკისა და საშემსრულებლო ხელოვნების უნივერსიტეტი“.
- ქართულ მრავალხმიანობაში ძირითადად, რა აღაფრთოვანებთ, რა მოსწონთ ხოლმე უცხოელ მსმენელებს? რითი ინტერესდებიან ისინი, რა შეკითხვები აქვთ ხოლმე თქვენთან?
- როგორც წესი, პროფესიული თვალსაზრისით, რაც უფრო კვალიფიციურია დამსწრე აუდიტორია, მით უფრო მეტია განცვიფრება და აღტაცება ქართული კულტურით. განსაკუთრებით კი, მრავალხმიანი სასიმღერო ტრადიციებით. ამჯერადაც ასე მოხდა.
თეორიული ნაწილის გარდა, აუდიტორიაზე უდიდესი ზემოქმედება მოახდინა უნიკალურმა საარქივო ვიდეო და აუდიო მასალამ, რომელზეც გამოჩენილი ქართველი მომღერლების მიერ საუკუნეზე მეტი ხნის წინ შესრულებული ქართული ხალხური სიმღერებია ჩაწერილი.
„სიბელიუსის აკადემიაში“ მქონდა პატივი, წარმედგინა ჩანაწერები, სადაც ჟღერს სამუელ ჩავლეიშვილის, ვარლამ სიმონიშვილის, არტემ ერქომაიშვილის, დედას ლევანას, ნოკო ხურციას, ჰამლეტ გონაშვილისა და სხვა ქართველი დიდოსტატების ჯადოსნური ხმები, რომელთაც საოცარი შთაბეჭდილება დატოვეს აკადემიის პროფესორებსა და სტუდენტებზე.
მათი კითხვები შეეხებოდა ისეთ თემებს, როგორებიცაა ქართული ფოლკლორის დიალექტების მუსიკალურ-ენობრივი თავისებურებები, ბგერათწარმოქმნის საკითხები, ქართლ-კახური სიმღერების მელიზმატიკა, სვანურ საფერხულო სიმღერებში შემორჩენილი სინკრეტიზმის ნიშნები, გურულ კონტრასტულ პოლიფონიაში ხმების კოორდინაციის პრინციპები და მრავალი სხვა.
განსაკუთრებით საინტერესო აღმოჩნდა მათთვის საუბარი ქართული მუსიკალური ფოლკლორის მრავალხმიანობის ტიპებსა და უნიკალურ ჰარმონიულ ენაზე. ერთხმად დამიდასტურეს, რომ ვერ იხსენებენ მსოფლიო ხალხთა მუსიკალურ მემკვიდრეობაში ისეთ რთულსა და განვითარებულ მუსიკალურ დრამატურგიას, რაც ქართულ მრავალხმიან სიმღერებს გამოარჩევს. ყველაზე უფრო მეტად ყურადღება გაამახვილეს ურთულეს მოდულაციურ კადანსებზე, რომელთა ანალოგის გახსენება ვერცერთმა მოახერხა.
ამჯერადაც რთული აღმოჩნდა მათი დარწმუნება, რომ ეს ყველაფერი ხალხური მუსიკაა და მასში არ ურევია პროფესიონალი კომპოზიტორის ხელი; რომ საუკუნეების მანძილზე, ზეპირი გზით, თაობიდან თაობაზე გადაცემულ ამ უმდიდრეს მუსიკალურ მემკვიდრეობას ქმნიდა ქართველი ხალხის მუსიკალური გენია.
- როგორც ვიცი, ნორვეგიაში არამხოლოდ ლექცია, არამედ მასტერკლასიც ჩაატარეთ და უცხოელ მუსიკოსებს სვანური და გურული სიმღერები ასწავლეთ. რამდენად კარგი „მოსწავლეები“ აღმოჩნდნენ ისინი და როგორ მოეწონათ ქართული მუსიკა?
- რაც შეეხება ნორვეგიაში გამართულ ლექციას, მისი თემა იყო „მუსიკალური სარკმლიდან დანახული საქართველო“. ოსლოში ლექციას მასტერკლასიც დაემატა, რომლის ფარგლებშიც ნორვეგიელების თხოვნით, შევასწავლე ორი ქართული ხალხური სიმღერა - სვანური „შინა ორგილი“ და გურული „საბოდიშო“.
საინტერესო ფორმატი გამოვიდა, რადგან თეორიულ მასალასთან ერთად, მუსიკალური პრაქტიკა კიდევ უფრო შთამაგონებელი აღმოჩნდა ოსლოს მუსიკალური აკადემიის სტუდენტებისა და პროფესორებისთვის.
მინდა, მადლობის სიტყვები ვუთხრა მათ, ვინც მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ფინეთისა და ნორვეგიის უმაღლეს სასწავლებლებში ჩემი ლექციების ორგანიზების საქმეში. ეს გახლავთ საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო. მადლობა პირადად ბატონ დავით ზალკალიანს, ქალბატონ ქეთი კანდელაკს. მადლობა ფონდს „ქართული გალობა“, მის ხელმძღვანელს, ქალბატონ ნანა გოთუას და ბატონ ვანო ჩხარტიშვილს, მადლობა ბატონ დავით ბეჟუაშვილს და მადლობა ჩვენს საელჩოებს ფინეთსა და ნორვეგიაში, საქართველოს საქმეთა რწმუნებულს ფინეთში, ბატონ თორნიკე ნოზაძეს და საქართველოს ელჩს ნორვეგიაში, ქალბატონ მაია ყიფშიძეს.
ლექციების დასრულების შემდეგ, აკადემიების სტუდენტებმა, პროფესორებმა და საქართველოს დიპლომატიური კორპუსის წარმომადგენლებმა ფინეთსა და ნორვეგიაში პროფესორ გია ბაღაშვილის ლექციები შეაფასეს. AMBEBI.GE მათ შთაბეჭდილებებს გთავაზობთ:
ალევტინა პარლანდი, „სიბელიუსის აკადემიის“ გლობალური მუსიკის დეპარტამენტის სტუდენტი: „ეს იყო ერთ-ერთი საუკეთესო ლექცია, რომელიც მთელი სასწავლო კურსის განმავლობაში მოვისმინე. უამრავი ახალი და მნიშვნელოვანი რამ გავიგე პროფესორ ბაღაშვილის მონათხრობიდან“.
იირის ტარნანენი, „სიბელიუსის აკადემიის“ გლობალური მუსიკის დეპარტამენტის სტუდენტი: „საუცხოო ლექცია იყო. ქართული მრავალხმიანობა მართლაც უნიკალურია“.
ნათან ტომსონი, „სიბელიუსის აკადემიის“ პროფესორი: „პროფესორმა ბაღაშვილმა ჩაატარა არაჩვეულებრივი ლექცია - ძალზე ინფორმაციული და შთამაგონებელი. სტუდენტები აქტიურად იყვნენ ჩართულები მთელი საღამოს განმავლობაში და ქართული კულტურით მოხიბლულებმა დატოვეს აუდიტორია“.
ფინეთის რესპუბლიკაში საქართველოს საქმეთა რწმუნებულმა თორნიკე ნოზაძემ საკუთარი მოსაზრება საელჩოს ოფიციალურ გვერდზე გამოხატა:
„საჯარო ლექცია მნიშვნელოვანი იყო როგორც ფინეთსა და საქართველოს შორის ორმხრივი კულტურული ურთიერთობების გაღრმავების, ისე საქართველოს შესახებ ცნობადობის ამაღლების თვალსაზრისით. შეიძლება ითქვას, რომ მსგავსი ინიციატივები სახალხო დიპლომატიის განვითარების საუკეთესო მაგალითს წარმოადგენს.
ლექციაზე დამსწრე საზოგადოება გაეცნო ქართული კულტურის, ისტორიისა და ეთნოგრაფიის მნიშვნელოვან ასპექტებს. განსაკუთრებული ინტერესი და ყურადღება გამოიწვია ქართული პოლიფონიის ნაირსახეობებმა და უნიკალურობამ. მინდა, დიდი მადლობა გადავუხადო ბატონ გიას აღნიშნული ინიციატივისთვის და გამოვთქვა იმედი, რომ ჩვენი თანამშრომლობა მომავალში უფრო აქტიური და ნაყოფიერი გახდება.“
გერტრუდ პედერსენი, „ნორვეგიის მუსიკის აკადემიის“ პროფესორი: „პროფესორ ბაღაშვილის ლექცია იყო ძალზე შთამაგონებელი. ჩემთვის სრულიად ახალი გამოცდილება იყო ქართულ მრავალხმიანობასთან შეხება. განსაცვიფრებელია ის მრავალფეროვნება, რომელიც ქართული მუსიკალური ფოლკლორის დიალექტებს გამოარჩევს“.
ლუი გალი, „ნორვეგიის მუსიკის აკადემიის“ საგუნდო-სადირიჟორო ფაკულტეტის სტუდენტი: „ასეთი ღრმა შთაბეჭდილება არასოდეს მიმიღია ხალხური სიმღერიდან. ინფორმაციულად ძალზე საინტერესო და მრავალმხრივი ლექცია იყო“.
გურო უტნე სალვესენი, ნორვეგიის მუსიკის აკადემიის დოქტორანტი: „დაუვიწყარი საღამო იყო. მოვისმინეთ სიღმისეული თეორიული ანალიზი ულამაზესი მუსიკის თანხლებით“.
საქართველოს ელჩი ნორვეგიის გაერთიანებულ სამეფოში მაია ყიფშიძე: „დიდი მადლობა მინდა გადავუხადო ბატონ გიას მისი ფასდაუდებელი ღვაწლისთვის და საქართველოს საზღვრებს გარეთ ქართული უნიკალური მრავალხმიანობისადმი ინტერესის ასე წარმატებულად გაღვივებისთვის.
მე პირადად გავხდი იმის მოწმე, თუ როგორ აანთო, სრული ამ სიტყვის მნიშვნელობით, ბატონმა გიამ ნორვეგიელი ახალგაზრდები ჩვენს უმდიდრეს ფოლკლორულ ტრადიციებზე თხრობით, ქართული სიმღერების მოსმენით, ურთულესი, მრავალხმიანი სვანური და გურული სიმღერების 1 საათში შესწავლით.
ჯგუფის წევრებმა დიდი შთაბეჭდილებით დატოვეს სემინარი და გამოთქვეს სურვილი, მეტი ცოდნა შეეძინათ ამ მიმართულებით, რაც ბატონი გიას მიერ საუცხოოდ ჩატარებული ლექციისა და მასტეკლასის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი შედეგი იყო".
