5 განსხვავებული პიროვნული სტერეოტიპი - ვინ, რატომ მოიხმარს ფსიქოაქტიურ საშუალებებს
როდესაც საკითხი ფსიქოაქტიური საშუალებების ავადმოხმარებას, თუ წამალდამოკიდებულებას (ნარკომანიის) შეეხება, ხშირად ისმის კითხვა - რატომ მოიხმარს ადამიანი ფსიქოაქტიურ საშუალებებს?
ეს შეკითხვა აქტუალური და მართებული მოხმარების საწყის სტადიაზეა, როდესაც ადამიანის ნებაზეა დამოკიდებული, მოიხმაროს თუ არა ფსიქოაქტიური საშუალება. დაავადების განვითარებასთან ერთად, შეკითხვა „რატომ”, ფაქტობრივად, კარგავს აზრს, რადგანაც აქ მოხმარება უკვე არა ინდივიდუალური არჩევანის საკითხი, არამედ დაავადების განვითარების შედეგად გაჩენილი პათოლოგიური ლტოლვის ფუნქციაა და თვით დაავადება (და არა ადამიანი) ხდება ამა თუ იმ საშუალების მოხმარების მიზეზი. მკვლევარმა ვოლფრამ კეუპიმ წამალდამოკიდებულ პირთა კლასიფიკაცია იმიდ მიხედვით მოახდინა, თუ რა წარმოადგენს ადამიანისთვის მოხმარების “მოტივატორს” ნარკოკარიერის დასაწყისში, კეუპმა გამოყო 5 განსხვავებული პიროვნული სტერეოტიპი: კონფორმისტი, დიონისელი, მკვლევარი, ექსპერიმენტატორი და გაუმაძღარი.
კონფორმისტი - იწყებს ფსიქოაქტიური საშუალებების მოხმარებას მიბაძვით, ჯგუფთან თანაზიარობის განცდის მისაღწევად. იგი ჯგუფზეა დამოკიდებული, ახასიათებს ინდივიდუალური პასუხისმგებლობისაგან თავის არიდების ტენდენცია. ინტელექტი, ჩვეულებრივ, საშუალო აქვს; არა აქვს მიდრეკილება რაიმე სერიოზული ფსიქიკური პათოლოგიის მიმართ, ერიდება ფსიქოაქტიური საშუალებების ინტენსიურ მოხმარებას; ამიტომ წამალდამოკიდებულების სინდრომი იშვიათად უვითარდება. იმისათვის, რომ მოხმარებას თავი დაანებოს, ზოგჯერ საკმარისია, უბრალოდ, მისი ჯგუფიდან ჩამოშორება და ახალი ინტერესის გაჩენა. დიონისელი- ფსიქოაქტიური საშუალებების მოხმარებას სიამოვნებისა და გართობისათვის მისდევს. მას ახასიათებს ექსტრავერტობა (გარემოზე მიმართულობა), უპასუხისმგებლობა, პრაქტიკულობა. ინტელექტი, ჩვეულებრივ, საშუალო აქვს, ინტერესები ფართო დიაპაზონის და ცვალებადი. ფსიქიკური პათოლოგიის შემთხვევაში შესაძლოა ადგილი ჰქონდეს ერთგვარ ინფანტილიზმს. ისტერიული წრის ხასიათის (დემოსტრაციული ქცევები გათვლილი მაყურებელზე) პათოლოგიას. წამალდამოკიდებულებაში ადვილად შედის. თავის დანებების მხრივ პროგნოზი შედარებით კეთილსაიმედოა.
მკვლევარი - იწყებს ფსიქოაქტიური საშუალებების მოხმარებას საკუთარი პიროვნული პრობლემების შემსუბუქების მიზნით. მას ახასიათებს ინტროვერტობა (საკუთარ თავზე მიმართულობა), სოციალური ურთიერთობების გაძნელება, დაუცველობის განცდა, შფოთვის მაღალი დონე, მიდრეკილება დეპრესიისადმი, კონფლიქტურობა. აქ, ფსიქოლოგიურ დარღვევათა მიღმა, ბიოლოგიური დარღვევები უნდა ვიგულისმოთ, ხშირ შემთხვევაში საქმე გვაქვს შიზოიდური (საკუთარ თავში ჩაღრმავება, პიროვნების არათანმიმდევრულობა და პარადოქსულობა, ემოციური სიცივე შეხამებული დაუცველობასთან, ორიგინალური აზროვნება) ან ფსიქასთენიური (სიმორცხვე, გაუბედავობა, ბრალეულობის განცდა, მაღალი შფოთვა, შინაგანი დაძაბულობა, სოციალური კონტაქტების შიში და ა.შ.) წრის ხასიათის პათოლოგიასთან. წამალდამოკიდებულების განვითარების რისკი აქ ძალიან მაღალია, რადგან მკვლევარი თანმიმდევრულად უნაცვლებს ერთ ნივთიერებას მეორეს, რათა თვითდახმარების ეფექტურ საშუალებას მიაგნოს, ხოლო ამ პრობლემური ქცევის სიღრმისეული მიზეზები კი, ფაქტობრივად, მიუხედავი რჩება.
ექსპერიმენტატორი - იწყებს ფსიქოაქტიური საშუალებების მოხმარებას ცნობისმოყვარეობის გამო, ის სისტემატურად სინჯავს ახალ საშუალებებს ახალი მდგომარეობის განცდისა და შემეცნების მიზნით. მას ხშირად საშუალოზე მაღალი ინტელექტი აქვს, ახასიათებს აქტიურობა, ცნობისმოყვარეობა და გაკვირვების უნარი, ქოლერიკული ტემპერამენტი, ურთიერთობებში ლიდერობა. იმ შემთხვევაში, თუ ფსიქოპათოლოგიასთან გვაქვს საქმე, მოსალოდნელია ადაპტაციური სირთულეები და პროტესტის რეაქციები. წამალდამოკიდებულების განვითარების რისკი აქ შედარებით დაბალია, ექსპერიმენტირებას თავს დაანებებს, თუ მონახავს თავისთვის ფასეულ, საინტერესო საქმეს. რაც უფრო მაღალია ინტელექტი, მით მეტია ამის ალბათობა და შესაბამისად, მით უფრო დადებითია პროგნოზი.
გაუმაძღარი - მიღებაზე (და არა გაცემაზე) ორიენტირებული ადამიანია. იგი გაუმაძღარია სიამოვნების განცდის მიმართ. ინტელექტი მას, ხშირად, საშუალოზე დაბალი აქვს. მას უყვარს სოციალური ურთიერთობები, მაგრამ საპასუხოდ ვერ იმსახურებს იმავე დამოკიდებულებას, რამდენადაც ურთიერთობებისას აგრესიულობა და დესპოტიზმი ახასიათებს (შესაძლოა, აგრეთვე, ანტისოციალური ტენდენციები). წარმოშობით, უფრო ხშირად, დაბალი სოციალური ფენიდანაა. აქ მაღალია რისკი, როგორც წამალდამოკიდებულების განვითარების, ისე, ნარკოტიკების ინექციური მოხმარების შემთხვევაში, დოზის გადაჭარბების (ლეტალური გამოსავლით). ფსიქოპათოლოგიის შემთხვევაში შესაძლოა ეპილეპტოიდური (ნეგატიური ემოციებით დატვირთულობა, ფეთქებადობა, წვრილმანებზე ყურადღების გამახვილების ტენდენცია, სამართლიანობის გამძაფრებული განცდა და სხვ) წრის ხასიათის პათოლოგია, ხშირია ტოქსიკური ფსიქოზები. თავის დანებების თვალსაზრისით პროგნოზი არაკეთილსაიმედოა.
წყარო: ნარკოტიკების ავადმოხმარების პრევენცია, 2017. ავტორი: ჯანა ჯავახიშვილი
უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობის ყოფილი კანდიდატი თამთა თოდაძეზე - "რა ბრიჯიტ ბარდო ესა მყავს, რა აბია ასეთი ნეტავ"
ვინ არის შორენა ბეგაშვილის ყოფილი ქმრის მეუღლე, რომელიც უკრაინაში ცნობილი დიზაინერია
