სამყაროს მთავარი წიგნი - როგორია ბიბლიის გავლენა ხელოვნების სხვადასხვა სფეროზე

ბიბლიის შესახებ ნათქვამია, რომ ის კაცობრიობის ისტორიაში ყველაზე გავლენიანი კრებულია. მისი გავლენა ლიტერატურაზე, კინემატოგრაფიაზე, თეატრზე, მუსიკაზე და მხატვრობაზე უსაზღვროა. ეს არის წიგნი, რომლის გარეშეც წარმოუდგენელია ხელოვნება და კულტურა.

ამ გავლენებზე სხვადასხვა სფეროს პროფესიონალებს ვესაუბრეთ. ჩვენი რესპონდენტები რეჟისორი ლევან წულაძე (ჭოლა), ლიტერატორი ლევან ბერძენიშვილი, მხატვარი გია გუგუშვილი, მუსიკოსი დავით ევგენიძე და კინომცოდნე ლელა ოჩიაური არიან.

ლევან წულაძე, რეჟისორი: "ბიბლიაში მთელი დრამატურგიაა მოქცეული. არის ასეთი თეორია, რომ დედამიწაზე არსებული ყველა სიუჟეტი, შეიძლება 30-33 სიუჟეტამდე დავიყვანოთ და თითოეული ეს სიუჟეტი ბიბლიაშია. თუ ანტიკურ ხანას არ ჩავთვლით, სიუჟეტები მთლიანად ძველი და ახალი აღთქმიდან არის. ეს ორი წიგნი იყო ევროპული კულტურის მაცოცხლებელი. ეს ყველაფერი სრულიად ხელოვნებას ეხება და არა მხოლოდ - თეატრს. აღორძინების პერიოდმა კი ძველი და ახალი აღთქმის სიუჟეტების სინთეზი მოახდინა და დაიბადა ახალი ევროპული ხელოვნება. თეატრში ბიბლიის პერსონაჟები პირდაპირ არიან გაცოცხლებულები. შექსპირიც კი ბევრ სიუჟეტს იღებდა ბიბლიიდან და მერე ამუშავებდა. მაგალითად, ბიბლიური სიუჟეტია ვენეციელი ვაჭრის რამდენიმე ეპიზოდი, სცენაზეა გადმოტანილი წმინდანების ცხოვრებაც, სიუჟეტად და პიესად არის ქცეული ახალი აღქთმის თითქმის ყველა არაკი. მე, პირადად, ყველაზე დიდი შეხება ბიბლიურ სიუჟეტთან დოსტოევსკის „დანაშაული და სასჯელის“ დადგმის დროს მქონდა. ეს პიესა საბერძენთში დავდგი.“

ლევან ბერძენიშვილი, ლიტერატურათმცოდე: "მსოფლიოში ძნელად მოიძებნება ისეთი წიგნი, რომელსაც ლიტერატურაზე იმაზე მეტი გავლენა ჰქონდეს, ვიდრე ბიბლიას აქვს. ამ შემთხვევაში მხოლოდ ჰომეროსი თუ შეეჯიბრება და ისიც ძალიან პირობითად. თომას მანმა, რომელიც აქტიურად იყენებს ბიბლიურ სიუჟეტებს, თქვა, რომ მსოფლიო ლიტერატურა არის ორგვარი: ბიბლიური და ჰომეროსული. ბიბლიური ლიტერატურა არის უფრო მუქი, სევდიანი, პესიმისტური. შედარებით უფრო ნათელი კი ჰომეროსული ლიტერატურაა. მისი კლასიფიკაციით, მაგალითად, დოსტოევსკი ბიბლიურია, ტოლსტოი კი ჰომეროსული. ამის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, ფაქტობრივად, მსოფლიო ლიტერატურის ნახევარი ბიბლიის გავლენით არის შექმნილი. ბიბლიური ლიტერატურაც, თავის მხრივ, ორი სახისაა. პირველი - ეს არის უშუალოდ ბიბლიური სიუჟეტები, მაგალითად, როგორიცაა თომას მანის „იოსები და მისი ძმები“. ეს ნაწარმოები სრულად ბიბლიიდან არის აღებული და გადააზრებული. ბოლო პერიოდში დაიწერა უამრავი სახარება, მაგალითად, შმიტის „პილატეს სახარება“, სარამაგუს „იესოს სახარება“. მეორე მხრივ, არსებობს ლიტერატურა, რომელშიც ბიბლიის ეპიზოდები პირდაპირ კი არ არის გადატანილი, არამედ არაპირდაპირ გავლენას განიცდის. განათლებული მწერალი ბიბლიის ძიებისა და მინიშნებების გარეშე წიგნს ვერ დაწერს.

ბიბლიის გარეშე არაფერი არსებობს და ეს მარტო ლიტერატურას არ ეხება. ასეა მხატვრობასა და ხელოვნების სხვა მიმართულებებშიც. ბიბლიის გარეშე არც სერვანტესია და არც შექსპირი, რომელიც ვითომ თავისუფალი უნდა ყოფილიყო მსგავსი გავლენისგან. ლიტერატურის ნაწილი სავსეა ფარული ბიბლიური მინიშნებებით, რომელსაც ხშირად მწერალი ვერც კი წვდება. ბიბლია ისტორიის ქმნაა. ლიტერატურა კი ბიბლიასავით ქმნის ისტორიას.

გერმანიის პრეზიდენტმა ჰოისმა თქვა, რომ ევროპული ცივილიზაცია 3 რაღაცაზე დგას. ესენია: აკროპოლისი, კაპიტოლიუმი და გოლგოთა, ანუ ქრისტიანობა. სწორედ ეს არის ევროპული კულტურის საფუძველი, რომელიც არ მოიცავს ანტიკურობას. ანტიკურობისა და ბიბლიის შეხვედრით კი მივიღეთ განვითარების უმაღლესი წერტილი, აღორძინების ხანა.

გია გუგუშვილი, მხატვარი: „ბიბლია და მხატვრობა.. ეს არის ხელოვნებაში შთაგონების უწყვეტი წყარო!.. საინტერესო და მრავალფეროვანი. ძველი და ახალი... კლასიკა და მოდერნი... მე ყოველთვის ვიმეორებ, რომ არსებობს რელიგია, არსებობს ხელოვნება! ყველაზე საინტერესო კი ის გახლავთ, რომ, მიუხედავად „კანონიკურად აღწერილი“ და დასურათებული უამრავი ქმნილებისა, ის უფრო მრავალფეროვანი გახდა! თანამედროვე არტი ხომ „ძველი მიგნებების“ სხვა სამეტყველი ენით ამ სიღრმეებს ინარჩუნებს... დიახ, ბიბლია გვასწავლის და გვათავისუფლებს!“

დათო ევგენიძე, მუსიკოსი: „ბიბლიის გავლენა მუსიკაზე“ - ეს სიტყვები თითქოს პატარაა და რეალობას შესაბამისად ვერ გამოხატავს. ბიბლიის გარეშე არც ერთი გენიალური მუსიკოსი არ არსებობს. რიტუალურ მუსიკაზე რომ არ ვისაუბროთ, ჩვეულებრივი, საერო მუსიკაც გაჟღენთილია ბიბლიით. ამ წიგნით საზრდოობს მთელი სამყარო. ძველი აღთქმა ახლოსაა არაქრისტიანებთან, ქრისტიანებისთვის კი ორივე წიგნი საღვთო წიგნია. ბიბლია ადამიანის ფსიქოლოგიურ და ემოციურ მდგომარეობაზე მოქმედებს. მუსიკოსმა შეიძლება 5 პრელუდია დაწეროს, რომელიც არ არის ფორმით რიტუალური და ეკლესიური, მაგრამ ის მაინც განმსჭვალულია ბიბლიით.

მე, პირადად, 18 წლის ასაკში დავწერე „ვარდი სილაში“, რომელიც რექვიემი არ არის, მაგრამ ძალიან არის ბიბლიით განმსჭვალული. ჩემი დის ხსოვნისადმი მიძღვნილი ნაწარმოებია. ასევე, დავით აღმაშენებლის ნაწარმოების მიხედვით დაწერილი მაქვს „გალობანი სინანულისანი“. ჭეშმარიტი ხელოვანი მხოლოდ მუსიკაში კი არა, საერთოდ ხელოვნებაში არ არსებობს ამ გენიალური წიგნის გარეშე.

ლელა ოჩიაური, კინომცოდნე: პირველ რიგში, უნდა ვთქვათ, რომ ბიბლიას არა მხოლოდ კინოზე, არამედ ხელოვნებაზე აქვს ძალიან დიდი გავლენა. აქ იგულისხმება ორივე, როგორც ძველი, ისე ახალი აღთქმა. თითქმის ყველა თემა, თითქმის ყველა სიუჟეტი, როგორი ინტერპრეტირებული და როგორი დაშორებულიც უნდა იყოს პირველწყაროს, მაინც ბიბლიის დიდი გავლენის ქვეშაა. ყველა ისტორია, რომელიც კინემატოგრაფში არსებობს, ბიბლიური სიუჟეტებიდანაა ამოზრდილი.

ამ მიმართულებით ყველაზე დიდი აღზევების პერიოდი იყო მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდიდან 60-იანი წლების ბოლომდე. ამ პერიოდში, ზოგადად, კინო განიცდიდა ძალიან დიდ აღმავლობას. და ამ პერიოდშივე ევროპული და არა მხოლოდ ევროპული კინო დაუბრუნდა პირველსაწყისს, საიდანაც იწყება ყველაფერი. განადგურებული და კრიზისის ეპოქაში მყოფი საზოგადოება ეძებს გამოსავალს. ლიტერატურაში დადგა ეგზისტენციალიზმის ხანა და მერე ამ ყველაფერმა კინოში გადაინაცვლა. სულიერი სიმშვიდის ძიების გზები ბიბლიურ სიუჟეტებს დაუბრუნდნენ, იმ საყრდენებს, რომლებიც ბიბლიაშია. სწორედ ამიტომ მე-20 საუკუნის ადამიანის ცხოვრება უფრო იმედიანია და მომავლის ხსნასთან არის დაკავშირებული.“

განუზომლად მნიშვნელოვანია, თითოეულმა ადამიანმა არა მხოლოდ წაიკითხოს, არამედ ეცადოს, გაიაზროს ბიბლიის ტექსტი, რაც ობიექტურ სირთულეებთან არის დაკავშირებული. სწორედ ამიტომ გამომცემლობა „პალიტრა L“ გამოსცემს ბიბლიას განმარტებებით. პროექტი 15 ტომის გამოცემას ითვალისწინებს. წიგნები 23 სექტემბრიდან, თვეში ერთხელ, გაზეთ „კვირის პალიტრასთან“ ერთად გაიყიდება. თითოეული წიგნის ფასი 13.5 ლარი (გაზეთთან ერთად 15 ლარი) იქნება. როგორც გამომცემლობაში განმარტავენ, ეს იქნება გამოცემა, რომელიც მკითხველს წმინდა წერილის სწორად გააზრებაში დაეხმარება.

„ბიბლია განმარტებებით“ არაერთ ქვეყანაშია გამოცემული, თუმცა საქართველოში მსგავსი პროექტი პირველად ხორციელდება. განმარტებების ტექსტებზე მუშაობენ თეოლოგები, თბილისის სასულიერო აკადემიის ბიბლიის კათედრის წარმომადგენლები, ფილოლოგები, სასულიერო პირები.