როგორ "ითარგმნა" და­ვით კა­კა­ბა­ძის ნა­მუ­შევ­რებ­ი თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბის ენა­ზე - GAMMA-ს პრეზენტაცია "თიბისი არტ გალერეაში"

თიბისი არტ გალერეაში, თიბისისა და დავით კაკაბაძის ფონდის ავტორობით, მულტიმედია ხელოვნების პროექტი - “GAMMA” წარადგინეს. გამოფენა ქართველი მხატვრის, მეცნიერის, გამომგონებლისა და ქართული მოდერნიზმის ერთ-ერთი ფუძემდებლის - დავით კაკაბაძის 130 წლის იუბილის აღსანიშნავი რამდენიმე ეტაპიანი, მასშტაბური პროექტის ერთ-ერთი ნაწილია.

ინსტალაცია ხელოვნების ნიმუშში სივრცის აღქმასა და სინათლის ასახვაზე დავით კაკაბაძის თეორიებს ავითარებს. კაკაბაძის მემკვიდრეობის კვლევითა და მისი კოდირებით მიღებული რეზულტატი, ახალ და უნიკალურ შედეგებს იძლევა. “GAMMA” -ს ციფრული არქიტექტურა სიბნელისა და სინათლის დაკავშირებით იგება, რომელშიც ზღვარი ტექნიკურად წარმოებულ სინათლესა და მომხმარებელს შორის ქრება. ამ გზით დამკვირვებლები, პროგრამა და ვიზუალური გამოცდილება ერთი საერთო სივრცის ნაწილები ხდებიან.

კამერები დამთვალიერებლების გარშემო სივრცეს აკვირდებიან და მათ გადანაწილებას ანალიზს უკეთებენ - რაც უფრო უახლოვდებიან ადამიანები უბნებს, ან რაც უფრო მეტი ადამიანი იყრის თავს მათ გარშემო, მით უფრო მკვეთრი ხდება მათზე გაშუქებული პროექციები და შესაბამისად, იზრდება დინამიკაც.

“GAMMA” მულტიმედია ჯგუფის - Skylab სივრცით -სპეციფიური აუდიოვიზუალური ინსტალაციაა, რომელიც ციფრულ მედიაში ადამიანის და სინათლის ინტერაქციას იკვლევს. ჯგუფში ახალგაზრდა ხელოვანები ნიკოლოზ კაპანაძე, მარიამ საშა და დიმიტრი შუბითიძე ერთიანდებიან.

დიმიტრი შუბითიძის თქმით, “GAMMA” -ს ინსპირაცია დავით კაკაბაძის თეორიები გახდა. ახალგაზრდებმა მხატვრის ჩანაწერებსა და ნამუშევრებში არსებული ინფორმაცია თანამედროვე ხელოვნების ენაზე გადმოთარგმნეს და თავიანთი ხედვით განავითარეს.

„დავით კაკაბაძე ჯერ კიდევ, 20-იან წლებში ფიქრობდა ჰოლოგრამასა და 3D გამოსახულებაზე. 21-ე საუკუნეში ჩვენ შეგვეძლო გაგვეცოცხლებინა და ჩვენივე ხედვა მიგვეცა მისი იდეებისა და ნამუშევრებისათვის. გამოფენა აუდიო-ვიზუალურ ინტერაქციულია, რაც გულისხმობს იმას, რომ თავად დამთვალიერებელი ცვლის და ახდენს გავლენას პროცესზე. ინტერაქციის დრამატურგია კვანტური მექანიკის იდეებს ეფუძნება - დაკვირვება ცვლის ექსპერიმენტის შედეგს. რაც უფრო უახლოვდებიან დამთვალიერებლები ინსტალაციის უბნებს, მით უფრო მეტ გავლენას ახდენენ ხმაზე და პროექციებზე, რომლებიც მათ სტრუქტურებზეა დანათებული.“ - გვიამბობს ხელოვანი, დიმიტრი შუბითიძე.

ინტერაქციული რეჟიმის გარდა, ინსტალაციას თვითმართვადი მდგომარეობაც გააჩნია. როდესაც დარბაზში არავინ იმყოფება ის სიზმრის მდგომარეობაში გადადის და საკუთარ უბნებთან ურთიერთობს.

თიბისი არტ გალერეაში დავით კაკაბაძის საიუბილეო პროექტის ფარგლებში გამოცემული კატალოგის პრეზენტაციაც შედგა, რომელიც სამეცნიერო ჯგუფის კვლევებსა და ახალ ხედვებს გააერთიანებს. არატრადიციული კატალოგის მიზანია დავით კაკაბაძის, როგორც მკვლევარისა და მეცნიერის წარმოჩენა და საზოგადოებისათვის მისი შემოქმედების დღესდღეობად ნაკლებად ცნობილი მიმართულებების გაცნობა.

პროექტის კურატორის, ნინა ახვლედიანის თქმით, - “GAMMA” თიბისის, დავით კაკაბაძის ფონდისა და ახალგაზრდა ხელოვანების კოლაბორაციის შედეგად შედგა.

„თიბისის პროექტების უნიკალური ხედვა გვაძლევს იმის შესაძლებლობას, რომ საუკუნის წინანდელი სახელოვნებო მემკვიდრეობა ტექნოლოგიურად სრულიად ახალ ფორმატებში გაცოცხლდეს. დავით კაკაბაძე თავისი სამეცნიერო კვლევებით წინ უსწრებდა ზოგადად სახელოვნებო სფეროს. ლადო გუდიაშვილი დავით კაკაბაძეზე წერდა, რომ ის ელექტრონული შუქით ხატავდა. კაკაბაძე პირველი ქართველი ხელოვანი იყო, რომელიც მეცნიერულად იკვლევდა ფიზიოლოგიურ ოპტიკას, ხელოვნების შუქის შესაძლებლობას და ეს აუცილებლად დაფასებული უნდა იყოს.

ობიექტები, რომლებიც საგამოფენო სივრცეში არიან წარმოდგენილი რეაგირებენ ადამიანის მოძრაობაზე, ხმაც ყველგან სხვადასხვანაირად არის განთავსებული. დამთვალიერებელს ეძლევა იმის შესაძლებლობა, რომ გამოფენის ნაწილი გახდეს, თვითონვე განსაზღვროს მოძრაობის ტრაექტორია და შესაბამისად, ყველა ადმიანის გამოცდილება და შთაბეჭდილება აბსოლუტურად ინდივიდუალური იქნება ინსტალაციის დათვალიერების დროს.“ - აღნიშნავს ნინა ახვლედიანი.

დავით კაკაბაძე საქართველოში და საფრანგეთში არაერთი სახელოვნებო და სამეცნიერო პროექტის ინიციატორი იყო. მუშაობდა ელექტროტექნიკურ ექსპერიმენტებზე, სტერეოკინო აპარატის შექმნასა და კინოს გამომსახველობითი საშუალებების დახვეწაზე. ელექტრონულ ნათებასა და სინათლის სხივს კი ამ ექსპერიმენტში წამყვანი ადგილი ეკავა. მან საქართველოში პირველმა დაიწყო ხელოვნების ნიმუშის წარმოებაზე საუბარი და ამ კონტექსტში აბსტრაქტული ტილოები, კოლაჟები და სამგანზომილებიანი ლაითარტი შექმნა.

პროექტის თეორიული ხელმძღვანელი, დათო კოროშინაძე აღნიშნავს, რომ მსგავსი სტილის ინსტალაცია უნიკალურია და აქამდე საქართველოში მსგავსი გამოფენა არ გაკეთებულა.

„გამოფენა მთლიანად ეყრდნობა დავით კაკაბაძის შემოქმედების ცალკეული ასპექტების კვლევას, არტისტებს ჰქონდათ დაახლოებით 2 თვიანი სამუშაო პროცესი, რომლის განმავლობაშიც ისინი მუშაობდნენ მხატვრის არქივებზე, მათ შორის, ისეთ დოკუმენტებზე, რომელიც აქამდე არ გასაჯაროვებულა. შესაბამისად კაკაბაძის კონცეფციების მიხედვით, მოხდა მისი ისტორიული თარგმნა. ის გამოწვევები, რომელიც კაკაბაძეს საუკუნის წინ ჰქონდა, დაკავშირდა თანამედროვე ტექნოლოგიებთან და სიტუაციასთან, რის შედეგადაც შეიქმნა აბსოლუტურად ახალი და უნიკალური პროდუქტი. მხატვრის ჩანაწერებში ვკითხულობთ მის კონცეფციებსა და ხედვებს იმის შესახებ, თუ როგორი უნდა იყოს ქართული ხელოვნება და რას ნიშნავს გლობალური ხელოვნება. დღესაც ვცდილობთ სოციალიზაციას დასავლურ სივრცეში, რომ ქართული კონტექსტი შესატყვისი და შესაბამისი იყოს გლობალურ ხელოვნებასთან.“ - ამბობს დათო კოროშინაძე.

დავით კაკაბაძე ქართველ მოდერნისტ მხატვრებში პირველი შეეცადა აეხსნა კულტურული მემკვიდრეობის ცალკეული ნიმუშები და მათგან ახალი შემოქმედებითი პატერნები ეწარმოებინა. ის დაინტერესებული იყო შუა საუკუნეების ქართული ხელოვნებით, ეთნოგრაფიით, რენესანსით, ჩინური და იაპონური ხელოვნებით, კუბიზმით, ფუტურიზმითა და სხვა მიმდინარეობებით. მისი მსოფლმხედველობა ტრადიციასა და ახალ ინფორმაციას ერთ კონტექსტში უყრიდა თავს. აღმოსავლური და დასავლური ღირებულებების გაერთიანებით, მან უნიკალური ქართული ნიმუშები შექმნა. სწორედ ამიტომ, კაკაბაძის მემკვიდრეობა დღესაც, გლობალურ კულტურაში, თანამედროვე ადამიანის ორიენტირს წარმოადგენს.

თეკლე ჯანელიძე