როგორ კურნავდა სინამდვილეში ლეგენდარული ხევსური ქირურგი მგელიკა ლიქოკელი ხალხს და რატომ დაასრულა სიცოცხლე თვითმკვლელობით

"ლიქოკელი იყო 97 წლის მოხუცი, მაგრამ ჯერ კიდევ ჯანითა და ღონით სავსე. ჭრილობის შეხვევისას იგი მუშაობდა, როგორც კარგად ნაწვართი ხელოვანი. გაკვირვებული ვუცქერდი მას. ჩემს გაოცებას საზღვარი არ ჰქონდა, როცა გავიგე, რომ მისთვის ნაცნობი იყო ყოველი ნაკეცი ტვინისა, საითგან? ქვეყანას მოწყვეტილ კუთხეში, სადაც არც გაზეთია, არც რკინიგზა, არც ტრამვაი, ვხედავდი მოხუცს, რომელსაც ჰქონდა ცოდნა ყოველგვარი ჭრილობისა და რომელიც დახელოვნებული იყო მკურნალობაში" - ეს არის ამონარიდი გრიგოლ რობაქიძის ნოველადან "ენგადი".

მგელიკა ლიქოკელზე მსოფლიოში და საქართველოში არაერთხელ დაწერილა. ის იყო ხევსური დასტაქარი (ქირურგი), რომელსაც სამედიცინო განათლება მიღებული არ ჰქონდა და მისი მიღწევები მსოფლიომ აღიარა! თუ როგორ ახდენდა იგი სასწაულებს, მისი შთამომავალი შოთა არაბული ხევსურეთიდან გვესაუბრა:

- პეტერბურგში სამედიცინო ინსტიტუტში იყო მგელიკა ლიქოკელის კაბინეტი, სადაც მგელიკას ბიუსტი იდგა, ასევე იყო ფოტოები, სადაც აღბეჭდილი იყო, თუ როგორ აკეთებდა ის ოპერაციებს... ანუ აღიარებული იყო. როგორც უდიდესი სახალხო მკურნალი... რაც ხევსურეთი არსებობს, იმ დროიდან იყვნენ ხევსური ექიმებიც! ხევსურები, ჯერ კიდევ ფხოვის დროიდან, ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მეომარი ხალხი იყვნენ. კავკასიონი უნდა დაეცვათ, ჩაკეტილ მხარეში არც არავინ შემოდიოდა და არც არავინ გადიოდა. ყველაფერი თავისი ჰქონდათ – ადათობრივი სამართალი, სამეორნეო, საოჯახო საქმეები... მესაქონლეობას ეწეოდნენ, ჰქონდათ სამჭედლოები, თვითონ ირჩენდნენ თავს და ყოველმხრივ დამოუკიდებლები იყვნენ! აქ იყო რაინდული ორთაბრძოლები, რომელმაც ჩვენს დრომდეც კი მოაღწია. ჩხუბი, დაჭრა – ჩვეულებრივი ამბავი იყო. ვინაიდან ჭრილობა, ფზიკური დაზიანება, ცხენიდან გადმოვარდნა და სხვა შემთხვევები ხშირი იყო, ეს აიძულებდათ ექიმები ჰყოლოდათ.

- სამედიცინო განათლების გარეშე როგორ შეიძინეს ცოდნა, რომ თავის ტრეპანაცია (ძვლოვანი ღრუს გაკვეთის ოპერაცია) ჩაეტარებინათ?

- როდესაც თავის ტრეპანაციას ახსენებენ, ხალხს წარმოუდგენია თითქოს მგელიკა ლიქოკელი თავის ქალას ხდიდა... ეს მცდარი ინფორმაციაა! დაჭრილს სხვანაირი მკურნალობა სჭირდებოდა და როდესაც ადამიანი თავს ტრამვის გარეშე იტკივებდა, მას - სხვანაირი. როდესაც ადამიანმა არ იცოდა მიზეზი, თუ რატომ სტკიოდა თავი, ხევსური ექიმები იგებდნენ, სად იყო დაზიანების კერა. ცომივით მოზელდნენ თხელ ფენას თავზე გადააკრავდნენ და სადაც დაზიანების კერა იყო, იქ ამოფუვდებოდა. იმ ადგილს მონიშნავდნენ და შემდეგ მონიშნულ ადგილს ბურღავდნენ. ასე დავიდოდნენ დაზიანების კერამდე და მკურნალობას იწყებდნენ... მგელიკა ლიქოკელი იმიტომ არის აღიარებული, რომ იგი გამორჩეულად წარმატებული იყო. თან ისეთი ხელსაწყოები ჰქონდა, პოლონელი მწერალი წერდა, მისი ინტრუმენტების მიხედვით მეწაღე უფრო მეგონა, ვიდრე ექიმიო... 1930-იან წლებში ხევსურეთში ქირურგები გამოგზავნეს და მგელიკას სამედიცინო ოსტატობით ყველა გაკვირვებული იყო. აღრიცხვაც კი ჩაატარეს, მგელიკას მხოლოდ თავის ქალაზე 440 ოპერაცია ჰქონდა გაკეთებული და აქედან 98% - წარმატებულად. ხალხი მისი გაკეთებული ოპერაციის შემდეგ კიდევ დიდხანს ცოცხლობდა. იგი თავის ჩამტვრეულ, დაჭრილ ადგილსაც ბურღავდა დაახლოებით ხუთი სანტიმეტრის დიამეტრით, ძვალს მოფხიკავდა, რაღაც დონემდე დავიდოდა და შემდეგ მკურნალობას იწყებდა...

- მგელიკა ლიქოკელს არაადამიანური ტკივილების გასაყუჩებლად რა საშუალება ჰქონდა?

- თქვენ წარმოიდგინეთ არაფერი! ეს ექიმები და მგელიკაც საოცარ ენერგიას ფლობდნენ, დასვამდნენ ავადმყოფს და ეუბნებოდნენ, შენ ხარ ქვა, შენ ხარ რკინა, არაფერი არ გტკივა... მაქსიმუმ არაყს თუ დაალევინებდნენ გასაბრუებლად. ისე აჰიპნოზებდნენ ავადმყოფს, ტკივილს ვეღარ გრძნობდა. თან სირცხვილად ითვლებოდა ვაჟკაცს დაეკვნესა, ან შიში შეემჩნია... ექიმი გიორგი თევდორაძე მკურნალობის ამ მეთოდზე შესანიშნავად წერს. მხოლოდ მგელიკა ლიქოკელი კი არა, ძალიან ბევრი ექიმი გვყავდა ხევსურეთში. თითქმის ყველა თემს თავის ექიმი ჰყავდა.

ცნობილი, უდიდესი ეზოთერიკოსი გიორგი გურჯიევი მგელიკა ლიქოკელის შესახებ თავის მოგონებებში წერს. გურჯიევი დაიჭრა და სამკურნალოდ მგელიკასთან ჩამოიყვანეს... უნდა აღინიშნოს, რომ დიდი საიდუმლოებით არის მოცული, ვინ და რატომ დაჭრა იგი. ამ დროს თბილისში პროფესიონალი ქირურგები იყვნენ და ის მაინცდამაინც მგელიკასთან რატომ ჩამოვიდა? როგორც მოგახსენეთ, მგელიკა დიდ ენერგას ფლობდა და გიორგი გურჯიევმა ამას მიაგნო. ჩემი აზრით, მას მგელიკას ცოდნის წაღება სურდა.

- როგორც ვიცით, მგელიკამ თავის თავს ვერ უმკურნალა...

- მგელიკა ბებიაჩემის მამა იყო და ბებია იხსენებდა, რომ მან თავის დროზე ოპერაცია არ გაიკეთა... თავად ამზადებდა წამლებს და ეგონა, რომ იმ წამლებით განიკურნებოდა. უკვე ას წელს მიღწეული იყო და რომ მიხვდა თავისით ოპერაციას ვეღარ გაიკეთებდა და წამლებიც ვეღარ უშველიდა, 1935 წელს თავი მოიკლა.

- მისი დიდი ცოდნა შთამომავლებს გადმოეცა?

- არა... მისი ვაჟი დახვრიტეს და ორი გოგო დარჩა. გოგოებს ცოდნა არ გადმოსცემიათ. იმ დროს საბჭოთა ხელისუფლებამ ყველანაირი ხალხური მედიცინა აკრძალა. ხევსურეთში გვიანობამდე ორი ექიმი შემორჩა, რომლებიც ტრეპანაციას მალულად აკეთებდნენ... რაღაც რეცეპტები დღესაც არის შემორჩენილი. მაგალითად, მორიელს მოკლავდნენ, გაახმობდნენ, დაფშვნიდნენ და თუ გველი ვინმეს დაგესლავდა, ეს უებარი წამალი იყო... ხევსურეთში ადრე გავრცელებული იყო სამკურნალო წითელი და თეთრი გველი. განსაკუთრებული იყო წითელი გველი, რომელიც იმდენად სხვანაირი იყო, ჯოხს თუ დაარტყამდი შუშასავით იმსხვრეოდაო. ამ გველებს კლავდნენ და ამზადებდნენ სამკურნალო საშუალებებს, რომლითაც ჭრილობებს მკურნალობდნენ. არსებობდა სამკურნალო საპნები, ბუნებრივი ქვები, რომელსაც გადამფრენი ფრინველის კუჭიდან იღებდნენ.