შიმშილობით გარდაცვლილი პატიმრის საქმის ახალი დეტალები: "თუ რეალური დამნაშავეები არ დაისჯებიან, ციხეებში მივიღებთ უარეს სიტუაციას"

სამი დღის წინ პროტესტის უკიდურესი ფორმის, შიმშილობის შედეგად, 35 წლის პატიმარი გიორგი ფასეიშვილი გარდაიცვალა. გამოიწვია თუ არა პატიმრის გარდაცვალება სახელმწიფო უწყებების უმოქმედობამ? როგორ რეაგირებს სახელმწიფო მომხდარზე და ვის ეკისრება პასუხისმგებლობა? AMBEBI.GE გარდაცვლილი პატიმრის საქმით დაინტერესდა. ჟურნალისტური მოკვლევის პროცესში არაერთი საგანგაშო დეტალი გამოიკვეთა.

1983 წელს დაბადებული გიორგი ფასეიშვილი 2018 წლის 31 ივლისს დააკავეს, ხოლო პირველ აგვისტოს აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობა შეეფარდა და გლდანის N8 პენიტენციურ დაწესებულებაში გადაიყვანეს. საქართველოს პროკურატურის ინფორმაციით, გლდანის ციხეში გარდაცვლილ პატიმარს მკვლელობის მცდელობა ედებოდა ბრალად. უწყებაში აცხადებენ, რომ გამოძიება მიმდინარე წლის 12 ივლისს, გიორგი თავართქილაძის მკვლელობის მცდელობის ფაქტზე დაიწყეს. "გამოძიებით დადგინდა, რომ 2018 წლის 12 ივლისს, საღამოს დაახლოებით 19:00 საათზე თბილისში, მეტრო-სადგურ "ღრმაღელეს" მიმდებარე ტერიტორიაზე მომხდარი ურთიერთშელაპარაკებისას, გიორგი ფასეიშვილმა შურისძიების მოტივით, განზრახ მოკვლის მიზნით, გიორგი თავართქილაძეს მჭრელი საგნით მიაყენა სიცოცხლისთვის სახიფათო შემავალი ჭრილობა და მიიმალა. გიორგი თავართქილაძე დროული სამედიცინო ჩარევის შედეგად გადაურჩა სიკვდილს. გიორგი ფასეიშვილის მიერ ჩადენილი დანაშაული დასტურდება საქმეზე შეკრებილი შემდეგი მტკიცებულებებით: დაზარალებულის გამოკითხვით მიღებული ინფორმაციით, თვითმხილველი მოწმის ჩვენებით, სასამართლო-სამედიცინო ექსპერტიზის დასკვნით, რომლის მიხედვითაც, დაზარალებულს მიყენებული აქვს მუცლის ღრუს შემავალი ჭრილობა კუჭის სხეულის დაზიანებით, რომელიც მიეკუთვნებოდა სხეულის დაზიანებათა მძიმე ხარისხს, როგორც სიცოცხლისათვის სახიფათოს, გამოთხოვილი ვიდეოჩანაწერით და საქმეში არსებული სხვა მასალების ერთობლიობით", - ნათქვამია პროკურატურის განცხადებაში.

სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში მოთავსების დღიდან ფასეიშვილი თავს უდანაშაულოდ მიიჩნევდა. ის გამოძიებას უნდობლობას უცხადებდა, რის გამოც მიმართა პროტესტის უკიდურეს ფორმას და შიმშილობა დაიწყო. მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა ეტაპობრივად უარესდებოდა, იგი პერიოდულად გადაჰყავდათ სამკურნალო დაწესებულებაში და სხვადასხვა ტიპის სამედიცინო დახმარებას უწევდნენ. უკანასკნელად ის 15 დეკემბერს გადაიყვანეს ღუდუშაურის კლინიკაში, სადაც დაუსვეს ღვიძლის მწვავე უკმარისობის, დაუზუსტებელი თრომბოიტოპენიის, დაუზუსტებელი კოაგულოპათიის, ბოდვითი აშლილობისა და ჰიპოგლიკემიის დიაგნოზი. 17 დეკემბერს კი ამავე საავადმყოფოში გარდაიცვალა.

პატიმრის გარდაცვალებისთანავე პენიტენციურმა სამსახურმა სპეციალური განცხადება გაავრცელა, რომელშიც აღნიშნა, რომ "პენიტენციურ დაწესებულებაში მოთავსების დღიდან ბრალდებული დაწესებულების მედპერსონალის მუდმივი ყურადღების ქვეშ იმყოფებოდა და სათანადო სამედიცინო მომსახურებით იყო უზრუნველყოფილი, თუმცა სპეციალური პენიტენციური სამსახურის არაერთი მცდელობის მიუხედავად, ბრალდებული უარს აცხადებდა სამსახურის მიერ მისთვის შეთავაზებულ დახმარებაზე, არ ღებულობდა მედიკამენტებს და არ აძლევდა საშუალებას მედპერსონალს, რომ მისთვის სათანადო გამოკვლევები ჩაეტარებინათ. გიორგი ფასიეიშვილი თავს უდანაშაულოდ მიიჩნევდა და შიმშილობა გამოაცხადა, რის შესახებაც სპეციალურმა პენიტენციურმა სამსახურმა შესაბამის უწყებებს დაუყოვნებლივ აცნობა".

რატომ დაუშვა გამონაკლისი პენიტენციურმა სამსახურმა და არ აცნობა სახალხო დამცველს იმის შესახებ, რომ პატიმარი გორგი ფასეიშვილი შიმშილობდა? სახალხო დამცველის მოადგილემ, გიორგი ბურჯანაძემ AMBEBI.GE-ს განუცხადა, რომ სახახლო დამცველს ამ ფაქტის შესახებ ინფორმაცია არ ჰქონია. მისი განმარტებით, პენიტენციური სამსახური როგორც წესი, ყოველთვის, გამონაკლისის გარეშე აწვდის სახალხო დამცველის აპარატს ინფორაციას პატიმრის მიერ შიმშილობის დაწყებისა და დასრულების თაობაზე. ეს შემთხვევა გამონაკლისი იყო.

"ზოგადად, პატიმრის შიმშილობის შესახებ შეიძლება ინფორმაცია მოგვაწოდოს როგრც თავად პატიმარმა, ისე მისმა ოჯახის წევრმა და ასევე, თავად სასჯელაღსრულების დაწესებულებამ. როგორც წესი, გამონაკლისის გარეშე, სასჯელაღსრულების დაწესებულება ყოველთვის მოგვმართავს და გვაგებინებს, რომ ესა თუ ის პატიმარი შიმშილობს. კანონით ამის ვალდებულება მათ არ გააჩნიათ, მაგრამ ეს ჩვენი, ამ ორი უწყების ურთიერთობის პრაქტიკაა წლების განმავლობაში. ამ შემთხვევაზე ინფორმაცია არ გვქონია. როდესაც ჩვენ ვკითხეთ, თუ რატომ არ მოგვაწოდეს ინფორმაცია ამ პირის შესახებ, გვიპასუხეს, რომ გიორგი ფასეიშვილი არ შიმშილობდა. სიმართლე გითხრათ, ძალიან გაგვაკვირვა პენიტენციური სამსახურის ამ პასუხმა. ამ საკითხს ვსწავლობთ და ჩვენ ხელთ არსებულ ყველა ბერკეტს გამოვიყენებთ. უკვე მივედით გლდანის მერვე დაწესებულებაში, გამოვკითხეთ მსჯავრდებულები, პერსონალი, გავეცანით პატიმრის ისტორიას, სამედიცინო დოკუმენტებს და უახლოეს მომავალში დავდებთ ჩვენს დასკვნას", - აღნიშნა გიორგი ბურჯანაძემ.

AMBEBI.GE პეინტენციურ სამსახურს შემდეგი შეკითხვებით დაუკავშირდა: შიმშილობდა თუ არა სინამდვილეში გარდაცვლლი პატიმარი გიორგი ფასეიშვილი, რატომ არ აცნობა პენიტენციურმა სამსახურმა ამის შესახებ სახალხო დამცველს? რატომ განუცხადეს გლდანის მერვე სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში მისულ სახალხო დამცველის წარმომადგენელს, რომ ფასეიშვილი არ შიმშილობდა? რა გააკეთა უწყებამ იმისთვის, რომ პატიმარი არ გარდაცვლილიყო?

პენიტენციურმა სამსახურმა ამ შეკითხვებზე სრული და ამომწურავი პასუხები არ გაგვცა თუმცა აღნიშნა, რომ "სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრის 2013 წლის 4 ივლისის N169 ბრძანების თანახმად, პენიტენციურ დაწესებულებას მოშიმშილე ბრალდებულის იძულებით მკურნალობის უფლება არ აქვს. შიმშილობის დროს სამედიცინო დახმარების გაწევა, მათ შორის, ხელოვნური კვება, დასაშვებია მხოლოდ მოშიმშილის ინფორმირებული თანხმობით, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც სამედიცინო დახმარების განხორციელების გარეშე გარდაუვალია მოშიმშილის სიკვდილი, რის თაობაზეც გადაწყვეტილება უნდა იქნეს დადასტურებული მინიმუმ ერთი, სხვა დამოუკიდებელი საექიმო საქმიანობის სუბიექტის მიერ მაინც. კვების ნაკლებობით გამოწვეულ შედეგებთან ბრძოლის მიზნით გიორგი ფასიეიშვილს ინფუზიური თერაპია უტარდებოდა მხოლოდ მისი სომნოლენტურ მდგომარეობაში ყოფნისას, ან მის მიერ სიტყვიერად გამოხატული თანხმობის შემთხვევაში (იშვიათად)".

როგორც პენიტენციური სამსახური განმარტავს, კანონით პატიმრისთვის სამედიცინო დახმარების გაწევის იძულება ზოგადად დაუშვებელია, თუმცა იგივე კანონი იძლევა მითითებას, რომ "როდესაც სამედიცინო დახმარების განხორციელების გარეშე გარდაუვალია მოშიმშილის სიკვდილი", პატიმარს იძულებით უნდა ჩაუტარდეს სამკურნალო პროცედურები.

ფაქტია, რომ მოშიმშილეს სიკვდილი გარდაუვალი აღმოჩნდა. მაშ, რატომ ვერ მოხერხდა მისი სიცოცხლის გადარჩენა? რამდენად სათანადო და სრულყოფილი იყო ის სამედიცინო მომსახურება, რომელიც ფასეიშვილს გაეწია? იმედია, ამ და სხვა არაერთ მნიშვნელოვან შეკითხვას პასუხს გამოძიება დროულად და მიუკერძოებლად გასცემს. გიორგი ფასეიშვილის გარდაცვალების ფაქტზე დიდუბე-ჩუღურეთის სამმართველოს პირველ განყოფილებაში გამოძიება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 116-ე მუხლით მიმდინარეობს, რაც გაუფრთხილებლობით სიცოცხლის მოსპობას გულისხმობს.

არასამათავრობო ორგანიზაციები და რიგი უფლებადმცველები მოშიმშილე პატიმრის გარდცავალების პრეცედენტს ვერ იხსენებენ და ფაქტს საგანგაშოს უწოდებენ. "ადამიანის უფლებათა ცენტრის" იურისტი დიმიტრი ნოზაძე აცხადებს, რომ მოშიმშილე პატიმართა მიმართ დაწესებულებები სათანადო ყურადღებას არ იჩენენ.

"ხშირად მიწევს მოშიმშილე პატიმრების მონახულება ამა თუ იმ საპატიმროში და ყველგან ერთნაირი მდგომარეობაა - სრული უყურადღებობა! არც ფსიქოლოგი შეჰყავთ, არც ექიმი და არც არავინ. მე რომელ პატიმრებთანაც მქონია შეხება, იმათ შემთხვევაში რეაგირება ნული იყო. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში დასადგენია, რამ მიიყვანა ეს ადამიანი პროტესტის ამ უკიდურეს ფორმამდე. როდესაც პატიმარი მოხვდება საპატიმროში, ის ირიცხება ადმინისტრაციის ბალანსზე, ამიტომ სასჯელაღსრულების დაწესებულების ვალდებულებაა მას ზედამხედველობა გაუწიოს. ახლა რაც არ უნდა თქვან, რომ ყვლაფერი გააკეთეს, ფაქტი გვაქვს ასეთი: პატიმარი შიმშილობდა და ის გარდაიცვალა. უნდა მოხდეს ფაქტის დროული და ობიექტური გამოძიება, უნდა დაისაჯონ რეალური დამნაშავეები და არა განტევების ვაცები. თუ ეს ასე არ მოხდა, მაშინ ციხეებში მივიღებთ უარეს სიტუაციას. საზოგადოებამ არ უნდა გაიგოს ისე, თითქოს დამნაშაული არის მხოლოდ ის, თუ კი ვიღაცა ვიღაცას ესვრის და მოკლავს, ან თავს დაესხმება, გაქურდავს და ა.შ. დანაშაული შეიძლება მოხდეს უმოქმედობითაც, გულგრილობითაც. როდესაც შენ ვალდებული ხარ აღკვეთო ეს ქმედება და ვერ უზრუნველყოფ ამას, ეს დანაშაულია".

გარდაცვლილი პატიმრის ოჯახმა მედიით გააკეთა განცხადება, რომ მათ არანაირი პრეტენზია არ გააჩნიათ მომხდართან დაკავშირებით "შიმშილობდა და მოკვდა "ვსო" ეს იყო. ჩვენ არანაირი პრეტენზია არ გაგვაჩნია", - აღნიშნეს ოჯახის წევრებმა.

ოჯახის ასეთი დამოკიდებულება საზოგადოების გარკვეული ნაწილისთვის გაუგებარი აღმოჩნდა და გარკვეული ეჭვები გააჩინა. უფლებადამცველი დიმიტრი ნოზაძე მიიჩნევს, რომ ოჯახის ამგვარმა ნეიტრალურმა დამოკიდებულებამ, შესაძლოა, საქმის დროულ და ობიქტურ გამოძიებაზე უარყოფითად იმოქმედოს: "ჩემთვის სრულიად აბსურდული იყო ოჯახის ეს პოზიცია. როგორ შეიძლება ისინი არ იყვნენ მობილიზებულები, დაადგინონ რამ გამოიწვია მათი ოჯახის წევრის გარდაცვალება? ხომ არ იყო იგი უყურადღებობის ან უსამართლობის მსხვერპლი? ოჯახის ეს რეაქცია, ძალიან გაუგებარია და ამ პასუხიდან გამომდინარე სერიოზული ეჭვები ჩნდება, რომ ისინი ფსიქოლოგიური ზეწოლის ქვეშ იმყოფებიან ან რამე სხვა ხდება".