უხვნალექიანი, რბილი ზამთარი - როგორ სეზონს პროგნოზირებენ მეტეოროლოგები საქართველოში

ზამთარი თანდათან იკრებს ძალას, შესაბამისად, ტემპერატურა და მზიანი დღეები სულ უფრო იკლებს. გველის თუ არა მკაცრი ზამთარი წელს საქართველოში, უნდა ველოდოთ თუ არა უხვ ნალექს და როგორი ტემპერატურაა მოსალოდნელი - ამ თემაზე AMBEBI.GE-ს მკითხველს ვრცელ ინფორმაციას აწვდის გარემოს ეროვნული სააგენტოს ჰიდრომეტეოროლოგიის დეპარტამენტის უფროსი რამაზ ჭითანავა.

ექსპერტების დასკვნით, 2018-2019 წლების ზამთრის პერიოდში, სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის რეგიონში, მათ შორის საქართველოს ტერიტორიაზე ამინდის ფორმირებაზე დომინანტურ როლს წყნარ და ატლანტიკის ოკეანეებში მიმდინარე და მოსალოდნელი პროცესები შეასრულებს.

აღნიშნულის გათვალისწინებით, რამაზ ჭითანავას თქმით, მომავალი ზამთრის პერიოდში საქართველოს ტერიტორიაზე ჰაერის საშუალო ტემპერატურა ნორმის ფარგლებში ან ნორმაზე 1-2 c-ით მაღალია მოსალოდნელი. რაც შეეხება ნალექებს, ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ ზამთრის პერიოდში მოსული ნალექების რაოდენობა ნორმაზე მეტი იქნება.

- მოსალოდნელია თუ არა ძლიერი თოვლი, ყინვა? იქნება თუ არა ზამთრის სეზონი სიმკაცრით გამორჩეული?

- ჰაერის ტემპერატურული რეჟიმის თვალსაზრისით შედარებით რბილ ზამთარს ვვარაუდობთ. მოსალოდნელი, ნორმასთან შედარებით უხვნალექიანი ზამთრის შესაძლებლობის გამო, ბუნებრივია მთაში და მაღალ მთაში თოვლის დეფიციტი არ იქნება.

ეს ერთი მხრივ დადებით როლს შეასრულებს წყლის რესურსების ზრდის თვალსაზრისით, რაც განსაკუთრებით ხელსაყრელი იქნება ჰიდროენერგეტიკის და სოფლის მეურნეობის სფეროებისთვის. მეორეს მხრივ, შეიძლება გარკვეული პრობლემები შექმნას ისეთი სტიქიური ჰიდრომეტეოროლოგიური მოვლენების სიხშირის გაზრდის შესაძლებლობის გამო, როგორებიცაა წყალმოვარდნები და თოვლის ზვავები.

ამ ტიპის სტიქიური მოვლენების პროგნოზირება და შესაბამისი ადრეული გაფრთხილებების გაცემა, მხოლოდ რამდენიმე დღის წინსწრებითაა შესაძლებელი, რასაც გარემოს ეროვნული სააგენტო განახორციელებს. ვფიქრობთ, რომ ნახსენები სტიქიური მოვლენების შემთხვევაში, მინიმუმამდე იქნება დაყვანილი მათგან გამოწვეული შესაძლო უარყოფითი შედეგები და მომავალი ზამთარი ნორმალურად ჩაივლის.

- ამინდის სეზონურ პროგნოზებზე რომ ვისაუბროთ, რამდენად ადვილია 2-3-თვიანი სავარაუდო პროგნოზის გაკეთება?

- ამინდის სეზონური პროგნოზები გრძელვადიანი პროგნოზების კატეგორიას განეკუთვნება და მათი გამართლებადობა მოკლევადიან - 2 დღემდე წინსწრებით და საშუალოვადიან - 10 დღემდე წინსწრებით პროგნოზებთან შედარებით, მთელ მსოფლიოში, მათ შორის, მაღალგანვითარებულ ქვეყნებშიც, საგრძნობლად დაბალია.

ამავე დროს, ამინდის მოკლევადიანი პროგნოზები სივრცესა და დროში უფრო დეტალიზებულია. ისინი ტერიტორიის სხვადასხვა გეოგრაფიული რეგიონებისთვის - დაბლობი, ბარი, მთა, მაღალი მთა და სხვა, აგრეთვე, დღე-ღამის სხვადასხვა პერიოდებისთვის (ღამე, დღე, დღის პირველი ნახევარი, დღის მეორე ნახევარი) მზადდება. ამინდის გრძელვადიანი, სეზონური პროგნოზები კი უფრო დიდი ტერიტორიებისთვის, მთელი სეზონის განმავლობაში მოსალოდნელი ჰაერის საშუალო ტემპერატურისა და ნალექების საერთო რაოდენობის მრავალწლიურ საშუალო მნიშვნელობებისგან, ანუ ნორმებისგან გადახრის შეფასებებით შემოიფარგლება.

ამინდის გრძელვადიანი პროგნოზების მომზადება უაღრესად რთული პროცესია. ამის მიზეზი გახლავთ ის, რომ დედამიწის ატმოსფერო ერთიანი ორგანიზმია და დედამიწის კონკრეტულ რეგიონში მოსალოდნელი ამინდის ხანგრძლივი, 1-3 თვის წინსწრებით პროგნოზირება, ამ რეგიონიდან ათასობით კილომეტრით დაშორებულ რეგიონებში არსებულ და მოსალოდნელ ამინდის პირობებზეა დამოკიდებული.

ამჟამად მსოფლიო მეტეოროლოგიური ორგანიზაციის მონაცემთა გაცვლის გლობალური ქსელი ითვლის ასეულობით ათას მიწისპირზე, გემებზე, თვითმფრინავებზე და თანამგზავრებზე დამონტაჟებულ მეტეოროლოგიურ სადგურებს და ასეულობით რადარულ და ატმოსფეროს ვერტიკალური ზონდირების სისტემებს. ამინდის პროგნოზის შედგენაში მეცნიერების ბოლო მიღწევები, თანამედროვე რიცხვითი მოდელები და უმძლავრესი გამოთვლითი ტექნიკა (სუპერკომპიუტერები) გამოიყენება.

ამ ყველაფრის მიუხედავად, ჯერ კიდევ ბევრი პრობლემაა ამინდის, განსაკუთრებით გრძელვადიანი პროგნოზების შედგენის სფეროში. მათ შორის აღსანიშნავია დედამიწის მასშტაბით მეტეოროლოგიური დაკვირვების ქსელის სიხშირის უკმარისობა, ამინდის განმაპირობებელი ყველა ფაქტორის გათვალისწინების შეუძლებლობა, ოკეანე-ატმოსფეროს შორის არსებული ურთიერთკავშირების კანონზომიერების არასრულყოფილი ცოდნა და სხვა.

სწორედ ამითაა განპირობებული, რომ ამინდის გრძელვადიანი პროგნოზები, რეგიონის ან მსოფლიოს ქვეყნების ერთობლივი ძალისხმევით მზადდება. 2018-2019 წლების ზამთრის სეზონის პროგნოზი მომზადებულია სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების მეცნიერების და სპეციალისტების ფორუმზე, რომელშიც საქართველოს მხრიდან გარემოს ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენელიც მონაწილეობდა. მათ მიერ მომზადებული სეზონური პროგნოზი გლობალურ, ხმელთაშუა ზღვის და აღმოსავლეთ ევროპის რეგიონების ამინდის დინამიკურ და სტატისტიკურ თანამედროვე მოდელებს ეყრდნობა.