28 ნოემბერს შობის მარხვა იწყება - ის, რაც ყველა მორწმუნემ უნდა იცოდეს

მოგვიახლოვდა წლის უკანასკნელი დიდი მარხვა. ეს არის კიდევ ერთი შესაძლებლობა, მოწოდება თუ ძახილი მათთვის, ვისაც ჯერ არ დაუწყია ეკლესიური ცხოვრება, რომ ეს წელი მაინც არ დაკარგონ, ის მაინც არ გალიონ ჭეშმარიტებასთან უზიარებლად, ხოლო ეკლესიურად მცხოვრებთათვის მარხვა არის შესაძლებლობა რწმენაში განმტკიცებისა და ახალ სულიერ სიმაღლეზე ასვლისა. მარხვა დიდი სიხარულია მორწმუნისა, რადგან ამ დროს ცხოველი რწმენით ანთებული ადამიანი მზად არის სარწმუნოებრივი გმირობისთვის: ღვთის სიყვარული ხომ მაშინ ხდება რეალური, როდესაც მას საქმით გამოვავლენთ. როგორც წმინდა იაკობ მოციქული ამბობს, საქმის გარეშე რწმენა მკვდარია. ერთ-ერთი ამგვარ საქმეთაგანია ჩვენდამი უფლის უსაზღვრო სიყვარულის პასუხად ამქვეყნიურ სიამეთა მცირე ხნით მოკლება. სწორედ ამას ეწოდება მარხვა. ზოგიერთი სახის საჭმლისგან თავის შეკავება ადვილია (თუმცა ზოგიერთისთვის ეს გადაულახავი დაბრკოლებაა); გაცილებით ძნელია ვნებებსა თუ მავნე მიდრეკილებებზე უარის თქმა. და თუ ზოგიერთი კერძისგან თავის შეკავება ვერ შევძელით, ვერც ვნებებზე ავმაღლდებით. ამ აზრით, გონიერი ადამიანი გამუდმებით უნდა მარხულობდეს. წმინდა მამები ამგვარად ცხოვრობდნენ, მაგრამ ადამიანს თავისი დაცემული, უძლური ბუნების გამო გამუდმებით თავშეკავება არ ძალუძს. ამიტომაც ეკლესიამ დაადგინა დრო და ფორმა მარხვისა, რომლის დაცვაც, - თავდაპირველად თუნდაც საკუთარ თავზე ძალდატანებით, იძულებით, - საწინდარია იმისა, რომ ოდესმე ჭეშმარიტ მარხვას და თავშეკავებით ცხოვრებას შევძლებთ.

შობის მარხვა იწყება 15 (ახალი სტილით - 28) ნოემბერს და 25 დეკემბრამდე (7 იანვრამდე) გრძელდება. საეკლესიო ტრადიცია ამ მარხვას ფილიპე მოციქულის სხენების დღესაც (14 (27) ნოემბერი) უკავშირებს.

ეკლესიის ისტორიას შობის მარხვის შესახებ ცნობები IV საუკუნიდან მოეპოვება. XIV საუკუნემდე, უფრო ზუსტად, სვიმონ თესალონიკელამდე, სხვადასხვა დროს სხვადასხვა ცნობას ვხვდებით. ფრიად საინტერესოდ მოგვითხრობენ შობის მარხვაზე XII ს-ში კონსტანტინოპოლის პატრიარქი ბალსამონი და ერთ-ერთი იმდროინდელი საეკლესიო კრების ჩანაწერები, XI საუკუნეში - ანასტასი სინელი და ისააკ კათოლიკოსი. ანგარიშგასაწევი ცნობებია დაცული X საუკუნის საეკლესიო კრების ოქმებში, რომლებიც იმპერატორ კონსტანტინესა და რომანოზ უფროსად წოდებულის დროს იქნა მოწვეული, ასევე - ნიკიფორე პატრიარქის კანონებში (Xს.), საბა განწმენდილისა (Vს.) და ლეონ რომის პაპის (Vს.) ნაწერებში, 570 წლის ტურის II კრების ოქმებში, ნეტარ ავგუსტინესთან.

ყველა ეს ცნობა გვაუწყებს, რომ შობის მარხვა, ისევე, როგორც სხვები, უძველესი დროიდან მომდინარეობს (ჯერ კიდევ IV საუკუნის მოღვაწე ფილასტრი წერს, რომ მაცხოვრის შობის წინ აუცილებლად უნდა ვიმარხულოთ) და გვიჩვენებს, რაოდენ ღრმა ფესვები აქვს მარხვის საეკლესიო ტრადიციას.

ეკლესიის ისტორიის მკვლევარები შენიშნავენ, რომ შობის მარხვის ხანგრძლივობა თავდაპირველად მკაცრად განსაზღვრული არ ყოფილა. მაგალითად, ტურის II საეკლესიო კრების კანონი გვაუწყებს, რომ ბერებმა "დეკემბრიდან ქრისტეშობამდე უნდა იმარხულონ". მატისონის 582 წლის კრების მიხედვით, ეს მარხვა იწყებოდა წმინდა მარტინის ხსენების დღეს (ახ. სტ. - 25 ნოემბერს) და ქრისტეშობამდე გრძელდებოდა. აქვე მითითებულია, რომ სამარხვო დღეები ორშაბათი, ოთხშაბათი და პარასკევი იყო. გალიის ერთ-ერთი ჩანაწერის თანახმად, ქრისტეშობამდე მორწმუნენი ერთი კვირა მარხულობდნენ. ამასვე მოწმობს ანასტასი სინელიც: "აღმოსავლეთში ზოგიერთი ამ მარხვის ხანგრძლივობას ორ კვირამდე ან თორმეტ დღემდეც კი ამცირებდა". თვით ანასტასის ამ მარხვის კანონიერ დასაწყისად ფილიპე მოციქულის ხსენების დღე მიაჩნია.

პატრიარქ ბალსამონისა და მის თანამედროვეთა განმარტებით, "ის, ვინც შვიდ დღეს მაინც არ მარხულობს, საერონი და სასულიერო პირნი, მართალთაგან უნდა განეყენნენ, ხოლო ბერებმა, რომელთაც კანონი ავალდებულებს, უნდა იმარხულონ 27 ნოემბრიდან (ახ. სტ.) და შეასრულონ ტიპიკონის მოთხოვნა".

პატრიარქ ლუკას მოსაყდრეობის პერიოდში, იმპერატორ მანუელის დროს, 1166 წელს მოწვეულ კრებაზე დადგინდა, რომ შობის მარხვა 40 დღე უნდა გრძელდებოდეს.

შობის მარხვა, დიდმარხვასთან შედარებით, მსუბუქია. მას ვიცავთ ისე, როგორც მოციქულთა მარხვას. ამ მარხვათა დროს, გარდა ოთხშაბათისა და პარასკევისა, თვით ბერ-მონაზვნებისთვისაც კი ნებადართული იყო თევზის, ზეთისა და ღვინის ზომიერი მიღება (ეს შეღავათი ზოგიერთმა თავის მოთხოვნილებათა დასაკმაყოფილებლად, უმართებულოდ გაიგო. პარადოქსია, მაგრამ ზოგიერთი "მორწმუნე" იქამდეც მიდის, რომ მოძღვრისაგან საზღვარდადებულ სამჯერ დალევის კურთხევას თავისი პოზიციიდან "მართლად" ეგებება: სამჯერ სვამს არა ჭიქას, არამედ ხანდახან ლიტრიან სასმისსაც კი. რაც მთავარია, კურთხევა "არ ირღვევა" - ის ხომ მხოლოდ სამჯერ სვამს!). საზოგადოდ კი უნდა აღვნიშნოთ, რომ მარხვის სიმკაცრე და სიმსუბუქე ყოველთვის დამოკიდებული იყო (და ასევეა დღესაც) მწყემსმთავრის ლოცვა-კურთხევაზე.

მღვდელი ლევან მათეშვილი

ვახტანგისის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის მამათა მონასტრის წინამძღვარი, იღუმენი ნეოფიტე (უროტაძე):

- ჭეშმარიტად მმარხველი ადამიანია გამორჩეული სხვა ადამიანებისაგან თავისი ქცევით, მისი გონება უფრო დაწმენდილია და დამშვიდებული. ადამიანმა კარგად უნდა გააცნობიეროს მარხვის არსი და მნიშვნელობა და მექანიკურად არ უნდა იმარხულოს. მარხვა პირველ რიგში არის თავშეკავება ცოდვებისგან, რაშიც გვეხმარება ლოცვა. მმარხვითა და ლოცვით ადამიანი ყველა მანკიერ თვისებებს დათრგუნავს. მარხვითა და ლოცვით ძრწიან და ივლტიან ბოროტი სულები.

ეკლესია ითვალისწინებს მარხვის დროს ადამიანის ფიზიკურ მდგომარეობას. არ შეიძლება ყველა ადამიანმა ერთნაირად იმარხულოს. მარხვა უმსუბუქდებათ: მოხუცებს, ავამდყოფებს, ორსულ და მეძუძურ ქალებს. მაგრამ ეს არ ნიშვას იმას რომ ეს ადამიანები მთლიანად გამოეთიშონ მარხვას. როგორც უკვე აღვნიშნეთ მთავარი არის სულიერი მარხვა და აღკვეთა საკუთარი მანკიერი ჩვევებისა რასაც საკვების მიღებასთან არანაირი კავშირი არ აქვს. ვეცადოთ ვიცხოვროთ უფლის მცნებებითა და მარხვის პერიოდში მაინც შევძლოთ ჩვენი სული გავხადოთ ბატონი ჩვენივე ხორცისა, რათა არ გამოგვივიდეს მარტო ხორცით მარხვა. შეიძლება ხორცი არ ჭამო, მაგრამ ძმა შეჭამო. ღვინოზე უარი თქვა, მაგრამ გონება ვერ დათმო, საღამომდე თავი შეიკავო ჭამისგან, მაგრამ მთელი დღე მოყვასის განსჯაში გაატარო. ვაი მათდა, რომელნი უღვინოდ არიან მთვრალნი (ესაია 51, 2) ძალიან ცუდია ვნებებით თრობა, მაგრამ არც ღვინით თრობა გვარგებს.