90-იან წლებში საქართველოში მომხდარი "საუკუნის მკვლელობა", რომელიც დღემდე გაუხსნელია

90-იანი წლების დასაწყისში, საქართველოში მომხდარი მკვლელობა მაშინ მსოფლიო სენსაციად იქცა - აშშ-ს საელჩოს წარმომადგენლის, ფრედი ვუდროფის იდუმალებით მოცული საქმე, დღესაც დიდ ინტერესს იწვევს საზოგადოებაში.

ვუდროფი CIA-ს (ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო) ოფიცერი იყო და ოპერატიული დირექტორატის კასპიის დეპარტამენტის საქართველოს სექტორს ხელმძღვანელობდა. ვუდროფი თბილისში აშშ საელჩოს თანამშრომლის საფარქვეშ ხელმძღვანელობდა სადაზვერვო სააგენტოს ოპერაციებს. მისი მონიტორინგით იწვრთნებოდა სახელმწიფოს მეთაურის - ედუარდ შევარდნაძის დაცვა და პირველი ქართული დანიშნულების ქვედანაყოფი "ომეგა".

• მკვლელობის დღე

1993 წლის აგვისტოში ვუდროფი შევარდნაძის დაცვის ხელმძღვანელთან ელდარ გოგოლაძესთან და ორ გოგონასთან ერთად "ნივით" ბრუნდებოდა ყაზბეგიდან თბილისში. ქალებს შორის ერთ-ერთი სასტუმრო "მეტეხი პალასის" თანამშრომელი მარინა კ. იყო. ვუდროფი ამ სასტუმროში ცხოვრობდა და ქალს, რომელიც კარგად ფლობდა ინგლისურ ენას, ხშირი ურთიერთობა ჰქონდა მასთან.

როგორც საქმის მასალებშია მოცემული, თბილისისკენ მიმავალ მანქანას ნატახტარში გზა სამხედრო ფორმაში ჩაცმულმა რამდენიმე ახალგაზრდამ გადაუღობა და გაჩერება მოსთხოვა. მანქანას გოგოლაძე მართავდა, ის არ დაემორჩილა მოთხოვნას, რასაც ჯარისკაცების მხრიდან გასროლა მოჰყვა. ინციდენტისას გასროლილი ერთადერთი ტყვია თავში სწორედ ვუდროფს მოხვდა...

მარინა კ. ჩვენებაში ყვებოდა: "ფრედი ჩუმად იყო... შევხედე და დავინახე რომ თავზე რაღაც სჭირდა. გაჩერდი, გაჩერდი!" - უყვიროდა ქალი მძღოლს.

მოგვიანებით, შევარდნაძის დაცვის ხელმძღვანელი ყვებოდა: "ყველგან სისხლი იყო... ჩემი პირველი ემოცია იყო, რომ ეს რუსები არიან, მათ მე ვეზიზღებოდი" - იხსენებდა გოგოლაძე და მისივე თქმით, მან გაუჩერებლად იარა პირველ შემხვედრ საავადმყოფომდე. თუმცა, ერთი დაკეტილი აღმოჩნდა, მეორეს კი შუქი არ ჰქონდა. როცა თბილისში, საავადმყოფოში მიიყვანეს, 45 წლის ვუდროფი უკვე გარდაცვლილი იყო.

გოგოლაძე იხსენებდა რომ, ვუდროფის საავადმყოფოში მიყვანის შემდეგ, შემთხვევის ადგილას დაბრუნდა. პოლიციის შენობასთან ახლოს სამი მამაკაცი შეამჩნია, რომელიც იქამდე გზაზე შენიშნა. ნასვამი ახალგაზრდები - ანზორ შარმაიძე და მისი მეგობრები პოლიციაში გადაიყვანეს. მაშინ მკვლელად შერაცხული 20 წლის შარმაიძე, სასამართლომ დამნაშავედ სცნო და 15 წლით თავისუფლების აღკვეთა შეუფარდა. შარმაიძე მოხალისე ჯარისკაცი იყო, მან დაკითხვაზე თქვა, რომ ეგონა პოლიციამ იმის გამო აიყვანა, რომ დაურეგისტრირებელი იარაღი ჰქონდა თან.

ამერიკელი მზვერავის მკვლელობით აღშფოთებული ამერიკული მედია მაშინ წერდა: "სპეცსამსახურების მოქმედი და ყოფილი თანამშრომლები, მით უფრო ამერიკელი და რუსი მზვერავები (ან მათი აგენტები), უბედური შემთხვევის გამო არ იღუპებიან. მათ ყოველთვის ვიღაც "ეხმარება".

ვუდროფსაც რომ ვიღაც "ეხმარებოდა" სიკვდილში, ამას საქმის რეალური მასალებიც ცხადყოფს...

• "ბრმა შემთხვევა"

საქართველოს მაშინდელმა პრეზიდენტმა, ედუარდ შევარდნაძემ, მკვლელობიდან სულ რაღაც ერთი დღის შემდეგ, თავად შეითავსა გამოძიებისა და სასამართლოს პრეროგატივა და თავის საჯარო გამოსვლაში მკვლელობას "ბრმა შემთხვევის" კვალიფიკაცია მისცა.

მაშინ ყველას უკვირდა, რომ პრეზიდენტმა მისი ხელისუფლების დასახმარებლად ჩამოსული კაცის მკვლელობის საქმე ბოლომდე არ მიიყვანა და აშკარა შეუსაბამო "მტკიცებულებები" დაიჯერა. მხოლოდ კულუარულად ისმებოდა კითხვები - რატომ მისცა იმთავითვე "ბრმა შემთხვევის" კვალიფიკაცია შევარდნაძემ მკვლელობას? ხომ არ აფარებდა იგი ხელს ნამდვილ დამნაშავეებს და ხომ არ წირავდა ხანგრძლივი პატიმრობისთვის უდანაშაულო პირს? რატომ მისცა შევარდნაძემ საქმეში ჩართულ პროკურორებსა და სახელმწიფო მინისტრებს ფაქტობრივად მიმართულება და ერთგვარი მინიშნება, დანაშაულის "შემთხვევად" მონათვლით?

ინციდენტიდან ძალიან მალე, "შემთხვევით მკვლელს" შარმაიძეს განაჩენი გამოუტანეს. მან დანაშაული აღიარა.

თუმცა, მოგვიანებით ჩვენება შეცვალა და თქვა, რომ ეს აღიარება სამართალდამცავებს გაუსაძლისი წამების შედეგად მისცა. იგივე აღიარეს საქმეში არსებულმა მოწმეებმა, რომლებიც მკვლელად შარმაიძეს ასახელებდნენ. მათ თქვეს, რომ ცრუ ჩვენების მისაღებად ისინი სასტიკად აწამეს.

ამერიკულმა მხარემ გამოძიება დამოუკიდებელად ჩაატარა, ძიების პროცესში გამოიკვეთა მნიშვნელოვანი გარემოება, რომელმაც ბევრ რამეს მოჰფინა ნათელი. კერძოდ: ვუდროფის გარდაცვალებამდე ორი კვირით ადრე, თბილისში CIA-ს მაღალი რანგის ოფიცერი ოლდრიჩ ეიმსი ჩამოვიდა, რომელსაც ვუდროფი სიკვდილამდე რამდენიმე დღით ადრე შეხვდა და მათ შორის საიდუმლო საუბარი შედგა. ვუდროფის გარდაცვალებიდან მალევე გაიშიფრა, რომ ეიმსი რუსეთის აგენტი იყო და აშშ-ს სასამართლომ მას სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯა.

აქედან გაჩნდა სავსებით ლოგიკური ვერსია, რომ ვუდროფი შემთხვევით გასროლილ ტყვიას კი არა, საქართველოში რუსულ-ამერიკული ინტერესების შეჯახებას ემსხვერპლა. როგორც გაირკვა, ამერიკული სპეცსამსახურების აგენტი ვუდროფი საქართველოში არსებული რუსული სამხედრო ბაზების შესწავლით იყო დაკავებული.

მან ჩამოსვლისთანავე გაშიფრა საქართველოს ხელისუფლების უშიშროების, თავდაცვისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროებში, პროკურატურასა და მინისტრთა საბჭოში მოქმედი რუსეთის აგენტურა, მიხვდა, რომ ყველა საიდუმლო სამხედრო თუ პოლიტიკური გადაწყვეტილება განსაკუთრებით კი აფხაზეთთან დაკავშირებული წინასწარ იყო გაყიდული. გავრცელებული ვერსიით, ვუდროფი აფხაზეთთან დაკავშირებით ბევრ საიდუმლო და სკანდალურ ინფორმაციას ფლობდა.

ბურუსით მოცული საქმის საინტერესო დეტალებს AMBEBI.GE-სთან ინტერვიუში, მაშინდელი უშიშროების მინისტრი ირაკლი ბათიაშვილი იხსენებს. ის მიიჩნევს, რომ ვუდროფის საქმე გაყალბდა.

"ეს იყო ძალიან სერიოზულად დაგეგმილი ტერორისტული აქტი. ჰქონდა ძალიან სერიოზული სარჩული. მე ვემხრობი იმ ვერსიას, რომ ვუდროფის გარდაცვალება საქართველოში ეიმსის ჩამოსვლას უკავშირდება. მან, როგორც ჩანს "გაშიფრა" რომ ეიმსი რუსეთის გადაბირებული აგენტი იყო და ამას მოჰყვა სწორედ მკვლელობა. მე თავიდანვე ვაცხადებდი, რომ ეს საქმე იყო ფალსიფიცირებული და შარმაიძე არაფერ შუაში არ იყო" - აღნიშნავს უშიშროების ყოფილი მინისტრი.

ამერიკულმა გამოძიებამაც ეს ვერსია განავითარა და ღიად უარყო შარმაიძის კავშირი ვუდროფის მკვლელობასთან. მოსაზრებას იზიარებდა ვუდროფის ოჯახი და უფლებადამცველები. როგორც ირაკლი ბათიაშვილი იხსენებს, ვუდროფის ამერიკელმა ადვოკატმა მაიკლ ფულარამ, როგორც შევარდნაძის ისე სააკაშვილის ხელისუფლებას საქმეში აღმოჩენილი ახალი გარემოებების გამო, საქმის ხელახალი გამოძიების თხოვნით არაერთხელ მიმართა. თუმცა, არცერთს შედეგი არ მოჰყოლია.

მედიაში შემონახული ინფორმაციის მიხედვით, 2004 წელს საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში გამართულ პრესკონფერენციაზე, მაიკლ ფულარამ საქართველოს პრეზიდენტს ვუდროფის საქმის ხელახალი გამოძიების დაწყება საჯაროდ სთხოვა. ამ ფაქტიდან მალევე პროკურატურამ საქმის ხელახალი გამოძიება მართლაც დსიწყო, თუმცა როგორც შემდეგ განვითარებულმა მოვლენებმა ცხადყო - მხოლოდ საჩვენებლად.

ირაკლი ბათიაშვილი იხსენებს, რომ ამ საქმესთან დაკავშირებით, იგი დაიკითხა შევარდაძის დროსაც და სააკაშვილის დროს დაწყებული ხელახალი გამოძიების პირობებშიც. მაგრამ საქმის "ძიება" მხოლოდ ამით შემოიფარგლა და სხვა რეალური, წინგადაგმული ნაბიჯი დანაშაულის გასახსნელად არ გადადგმულა.

შარმაიძის გათავისუფლების თხოვნით ამ უკანასკნელის უდანაშულობაში დარწმუნებულმა ვუდროფის ოჯახის წევრებმა საქართველოს ორ ხელისუფლებას არაერთხელ მიმართეს, მაგრამ - უშედეგოდ. შარმაიძე პატიმრობიდან 2008 წელს, მხოლოდ მაშინ გათავისუფლდა, როდესაც არჩადენილი დანაშაულისთვის სასჯელი სრულად მოიხადა...

2013 წელს, "ნიუ იორკ ტაიმსი" წერდა, რომ საქართველოს ახალი ხელისუფლება ვუდროფის საქმის გამოძიების განახლებას გეგმავდა. "საქმე სათანადოდ არ იქნა გამოძიებული. ჩვენ სერიოზული ეჭვები გაგვაჩნია იმასთან დაკავშირებით, რაც რეალურად მოხდა" - წერდა გამოცემა სტატიაში საქართველოს იუსტიციის მინისტრის თეა წულუკიანის კომენტარს.

"ნიუ-იორკს თაიმსი" ასევე ავრცელებდა ვუდროფის მკვლელობის ერთ-ერთი გამომძიებლის მაიკლ პულარას კომენტარს: "ერთობ სასიამოვნოა თუ ახალი მთავრობა ამ მისტიკურ საქმეს გამოიძიებს. შარმაიძე უბრალო მსხვერპლია, რომელიც ყველა მხარისთვის მისაღები იყო - ვაშინგტონისთვის, რომელსაც სურდა დამნაშავის დაკავება და რუსეთისთვის, რომელსაც ამ მკვლელობასთან არანაირი კავშირის ქონა არ სურდა"...

საუკუნის მკველობად წოდებული საქმე, რომლის გაუხსნელობაც დანარჩენი მსოფლიოს თვალში საქართველოს ავტორიტეტის გაცამტვერების ტოლფასი იყო, არცერთმა ხელისუფლებამ არ გამოიძია. გვიან არც ახლა არის - მით უფრო, რომ შესაძლოა, საქმის ძიების პროცესში ქვეყნის უსაფრთხოებისთვის საშიშ ბევრ მნიშვნელოვან გარემოებას მოეფინოს ნათელი...