"ქოციონალი", შტაბკვარწირა", ფეიკ-გვერდები და ტროლები - წინასაარჩევნო დეზინფორმაცია "ფეისბუქში"

როგორ ვებრძოლოთ "ფეისბუქში" გავრცელებულ დეზინფორმაციას? - ეს არის კითხვა, რომელიც არა მხოლოდ ექსპერტებსა და პოლიტიკოსებს, უკვე ინტერნეტ-მომხმარებლებსაც აწუხებთ. მაშინ როდესაც, ინფორმაციული ნაკადი ღვარად მოედინება, მასში რეალური და სიმართლესთან მიმსგავსებული ამბის გარჩევა ნებისმიერს გაუჭირდება.

წინასაარჩევნო პერიოდში კი, "ამღვრეულ წყალში" დიდი თევზის დაჭერას, მხოლოდ ქართული პოლიტიკის სხვადასხვა ნაპირზე მყოფი ძალები ახერხებენ... ვინ ამღვრევს წყალს ანუ ვინ მიმართავს ე.წ Fake News-ების პრაქტიკას ყველაზე ხშირად, როგორ მუშაობს დეზინფორმაციის მანქანა სოციალურ ქსელში და რა მექანიზმით მოქმედებენ "ტროლები"?

გარდა იმისა, რომ AMBEBI.GE-მ საეჭვო წარმომავლობის ფეისბუქ-გვერდებზე დაკვირვება აწარმოა, კითხვებით სფეროს ექსპერტებს, ანალიტიკოსებსა და სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლებს მიმართა.

სოციალურ ქსელში მრავლადაა გვერდები, რომლებიც სხვადასხვა პოლიტიკური აქტორისა თუ პროცესის დისკრედიტაციასა და გაშარჟებას ემსახურება. ზოგიერთი მათგანი, განსაკუთრებით კი ისეთები, რომლებიც პარტია "ერთიანი ნაციონალური მოძრაობისა" და მათი ლიდერის მიხეილ სააკაშვილის წინააღმდეგ არის მიმართული, წლებია ფუნქციონირებს.

მაგალითად, ყველასთვის კარგად ნაცნობი გვერდი "მიხეილ უკრაინოლოგი", რომელიც 2012 წლის 15 აგვისტოს შეიქმნა და რომელსაც 133 ათასზე მეტი მომწონებელი და 137 ათასზე მეტი მიმდევარი ჰყავს. თუმცა, არის ისეთი გვერდები, რომლებიც კონკრეტულად წინასაარჩევნოდ შეიქმნა.

• როგორ მუშაობენ ტროლები "ფეისბუქში"?

ციფრული მარკეტინგის სპეციალისტის დათო აბზიანიძის გამოცდილებას თუ დავუჯერებთ, დაინტერესებული პირები Facebook ჯგუფებს ყიდულობენ და იქ მათთვის ხელსაყრელ ინფორმაციას მარტივად და სრულიად უფასოდ ავრცელებენ.

Fake news-ების გავრცელებისთვის ყველაზე კარგი და აპრობირებული მეთოდია ფეისბუქ ჯგუფების გამოყენება. რასაც ვაკვირდები, ძირითადად ემიგრანტების ჯგუფები აქვთ ნაყიდი. არსებობს ასეთი პრაქტიკა - 100-200 ლარად ყიდულობენ ჯგუფებს, რომელშიც ათასობით ადამიანია გაერთიანებული.

როდესაც ჯგუფის ადმინისტრატორი ხდები, შეგიძლია, უკვე სრულიად უფასოდ რეკლამის გარეშე გაავრცელო პოსტი, რომელიც ჯგუფის ყველა წევრს შეტყობინების სახით მისდის. ამ მეთოდს იყენებენ ძალიან კარგად“ - განმარტა აბზიანიძემ.

„სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოების“ აღმასრულებელმა დირექტორმა მიხეილ ბენიძემ გვითხრა, რომ სოციალურ ქსელში გვხდება ისეთი ფაქტებიც, როდესაც საწყის ეტაპზე Facebook გვერდები სხვა მიზნით იქმნება და როგორც წესი გასართობი ხასიათი აქვს, მომხმარებლების მოზიდვის შემდეგ კი პოლიტიკური კონტენტის გავრცელების საშუალებად გადაიქცევა.

AMBEBI.GE ასევე დაინტერესდა, რა სახის საინფორმაციო საშუალებიდან ან სოციალური ქსელის რომელი გვერდიდან მოდის დეზინფორმაციის ყველაზე ინტენსიური ნაკადი. ანალიტიკოსი ნიკა ლალიაშვილი ამბობს, რომ დეზინფორმაციის წყარო ხშირად ტელევიზიებიც არიან, ეპიცენტრში კი "რუსთავი 2"-ია.

"Fake news-ის მთავარი ინდუსტრია, გავრცელების ეპიცენტრი ეს არის "რუსთავი 2", რად უნდა მაგას დიდი დაკვირვება?! "რუსთავი 2" მიზანმიმართულად და გეგმაზომიერად ეწევა საქართველოს ეროვნული ინტერესების ძირის გამოთხრას" - გვიპასუხა ლალიაშვილმა, რომელმაც ამის ბოლო მაგალითებად რუსთაველის გამზირზე გამართულ აქციაზე, ზაზა სარალიძის დედის საავადმყოფოში გადაყვანასთან და ბერა ივანიშვილის ჯვრისწერისთვის სვეტიცხოველის დაკეტვასთან დაკავშირებით გავრცელებული დეზინფორმაცია მოიყვანა.

„მაგალითად შემიძლია დაგისახელოთ სალომე ზურაბიშვილიც, რომელსაც პირდაპირ ემუქრებიან, მათ შორის სიცოცხლის მოსპობით. ამას ახორციელებენ, როგორც დასპონსორებული გვერდები, ასევე Fake-ექაუნთები, ბოტები და ტროლები და ყველაფერი ერთად" - აღნიშნა ნიკა ლალიაშვილმა.

ციფრული მარკეტინგის სპეციალისტი დათო აბზიანიძე კი მიიჩნევს, რომ წინასაარჩევნოდ გააქტიურებული Facebook გვერდების უმეტესობა, ოპოზიციური ძალების წინააღმდეგ არის მიმართული.

„ძირითადად ახლა გრიგოლ ვაშაძეზე აქვთ კონცენტრაცია, თავიდან "ნაციონალურ მოძრაობაზე" ჰქონდათ აქცენტი და არა მაგალითად "ევროპულ საქართველოზე" და სხვა პარტიებზე. ეს გვერდები აზიარებენ "ფეიკ ნიუსებს", ავრცელებენ დეზინფორმაციას და ძალიან დიდი რაოდენობით რეკლამასაც იყენებენ.

ყველა გვერდზე რაც კი ამჟამად მაქვს აღმოჩენილი, თითქმის ყველა მეორე პოსტი დასპონსორებული აქვთ, რაშიც საკმაოდ დიდი რაოდენობით ფულს ხარჯავენ“ - განმარტა დათო აბზიანიძემ.

ორგანიზაცია „სამართლიანმა არჩევნებმა“ პირველი ტურის წინ სოციალურ ქსელში მიმდინარე აქტივობის ანალიზის შედეგად გამოაქვეყნა ანგარიში, სადაც გამოჩნდა, რომ ორი ძირითადი კანდიდატის წინააღმდეგ მადისკრედიტირებელი გვერდები ფაქტობრივად თანაბარი რაოდენობით მოქმედებდნენ: 26 ანონიმური ფეისბუქ გვერდი ფუნქციონირებდა სალომე ზურაბიშვილის საწინააღმდეგოდ და 27 გვერდი - გრიგოლ ვაშაძის საწინააღმდეგოდ.

მაგალითად, ზურაბიშვილის და "ქართული ოცნების" დისკრედიტაციისთვის შექმნილ გვერდებს შორისაა: ბრძენი ქოცი, ქოციონალი, STOP ბიძინა, რეზიდენტი სალომე და ა.შ.

"რამდენიმე გვერდი გაჩნდა არჩევნების წინა პერიოდში, თუმცა იმ გვერდების უმეტესობა, რომლებიც სალომე ზურაბიშვილის წინააღმდეგ მუშაობდა, მანამდეც არსებობდა, უბრალოდ არჩევნებამდე დაკავებულები იყვნენ "ქართული ოცნებისა" და პარტიის ლიდერების დისკრედიტაციული მასალების გავრცელებით. ხოლო მას შემდეგ, რაც „ოცნებამ“ ზურაბიშვილს დაუჭირა მხარი, ამ გვერდების ფოკუსს დაემატა კანდიდატის დისკრედიტაცია" - აღნიშნა არასამთავრობოს აღმასრულებელმა დირექტორმა მიხეილ ბენიძემ.

მისივე თქმით, იგივე პრინციპი შეინიშნება გრიგოლ ვაშაძის წინააღმდეგ მიმართულ გვერდებზე, იმ განსხვავებით, რომ "ნაციონალური მოძრაობის" საპრეზიდენტო კანდიდატის წინააღმდეგ მოქმედი გვერდების 2/3 კონკრეტულად 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების წინ შეიქმნა. ამ გვერდებს შორისაა: გასტროლიორი; ნაცია - ადამიანი?!; ერთიანი პროვოკაციული მოძრაობა; Unofficial: Rustavi 5 და ა.შ.

"ჩვენი დაკვირვების შედეგად გამოიკვეთა, რომ უფრო მეტი დასპონსორებული კონტენტი მიემართებოდა გრიგოლ ვაშაძის წინაღმდეგ. სალომე ზურაბიშვილის წინააღმდეგ მოქმედი გვერდები, ალბათ, არასაკმარისი ფინანსური რესურსის გამო, იმდენ პოსტებსა და კონტენტს არ ასპონსორებდნენ“ - განმარტა ბენიძემ.

იმის გამო, რომ ე.წ Fake news ანუ ყალბი ამბები არა მხოლოდ ვიწრო ნაციონალური, არამედ გლობალური გამოწვევა გახდა, ინტერნეტ სივრცეში აქტიურად ვრცელდება სტატიები იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ შეგვიძლია გადავამოწმოთ კონკრეტული ინფორმაციის სანდოობა.

ჩვენი და საერთაშორისო ექსპერტების რჩევები კი ასეთია:

• პირველ რიგში გადაამოწმეთ ინფორმაციის წყარო და ის გვერდი, რომელიც ინფორმაციას ავრცელებს.
• გავრცელებამდე წაიკითხეთ არა მხოლოდ სათაური, არამედ ტექსტიც, რადგან ისინი შესაძლოა ერთმანეთს არ შეესაბამებოდეს.
• ნახეთ ვინ არის ტექსტის ავტორი
• შეამოწმეთ გამოქვეყნების თარიღი
• შეაფასეთ გამოყენებული წყაროები

და ეცადეთ, ნაკლებად გაებათ თქვენთვის წინასწარ დაგებულ მცდარი ინფორმაციის ხაფანგში!

ვიზუალური მასალა: ISFED; ფბ-გვერდები: მიხეილ უკრაინოლოგი; ბრძენი ქოცი; გრიგოლ შტაბკვარწირა; ღმერთო ტაბურეტკა გვესროლე;