ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ ნოემბრის ნომრის მთავარი თემები

გამოვიდა ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ ნოემბრის ნომერი #11(95), რომელშიც წაიკითხავთ:

დადიანების სასახლის უცნობი სურათი (1833 წ)

წლეულს ზაფხულში ერთ-ერთ ევროპულ აუქციონზე 32 ათას გირვანქა სტერლინგად გაიყიდა XIX საუკუნის მხატვრის, ნიკანორ ჩერნეცოვის ნამუშევარი სახელწოდებით «დადიანის სამოსახლო სამეგრელოში». ნახატი 1833 წლით არის დათარიღებული და ის ნათელ წარმოდგენას გვიქმნის სამეგრელოს მთავრების იმ სამოსახლოზე, რომელიც დღევანდელი რეზიდენციის ტერიტორიაზე იდგა ამჟამინდელი სასახლეების აშენებამდე. ნახატზე გამოსახული ნაგებობა ორი წლის შემდეგ, ხანძარში დაიწვა. ჩანს, რომ ძველ სამეგრელოში მთავართა რეზიდენცია წარმოადგენდა უფრო დიდი ზომის სამოსახლოს, ვიდრე ევროპული ტიპის კლასიკურ სასახლეს.

ცენტრალური ადგილი დიდ ორსართულიან ხის ოდას ეკავა, მის გარშემო კი აშენებული იყო სამეურნეო ნაგებობები, მათ შორის ბუხრები, სამზარეულოები. ნადიმები კი ეზოში, მრავალწლიანი ხეების ქვეშ იმართებოდა. სწორედ ამ სამოსახლოში უნდა მოსულიყო სტუმრად რუსეთის იმპერატორი ნიკოლოზ I. აქ იმყოფებოდა ცნობილი გერმანელი მეცნიერი ედუარდ აიხვალდი, რომელმაც საქართველოში 1825-1826 წლებში იმოგზაურა. იგი წერდა: «დადიანის საცხოვრებელში ავედი ქვის კიბით, კარით შევედი აივანზე... ასე თავაზიანად ზრდილი მცველები ჩვენთან არ არიან. პირველად შევედი დიდ, ცარიელ ძველ დარბაზში, იქიდან კი სასტუმრო ოთახში, რომელიც ძალზე ლამაზი ავეჯით იყო მორთული. აქ თვით დადიანი დამხვდა დიდ, წითელხავერდიან სავარძელში მჯდომარე. დადიანმა შესვლისთანავე დამსვა წითელხავერდიან დივანზე, რომლის წინაც იდგა წითელი ხის მრგვალი მაგიდა».

დავიწყებული აბოცი და ჩრდილ-პალაკაციო

ისტორიული საქართველოს კუთხეები აბოცი და ჩრდილ-პალაკაციო “არტაანის ქვეყანას” განეკუთვნება. ეს უკანასკნელი ძირითადად მოიცავს მდინარე მტკვრის სათავეს, მის ზედა ხეობას - არტაანს თავისი ისტორიული კუთხეებით. აღსანიშნავია, რომ აბოცი თანამედროვე ქართული საზოგადოებრიობის თვალთახედვის არეში არ მოქცეულა. როცა სომხეთის რესპუბლიკაში არსებულ ქართულ ისტორიულ პროვინციებზე საუბრობენ, მხედველობაში ყველას ლორე-დებედას ხეობა აქვს, ისტორიული აბოცი კი არავის ახსოვს.

არტაანის მხარეში ქართველი მოსახლეობისა და ქართულად მოსაუბრეთა მხრივ, ჯერ კიდევ XIX საუკუნის მეორე ნახევარში უმძიმესი მდგომარეობა დახვდა ცნობილ ქართველ ისტორიკოს დიმიტრი ბაქრაძეს. ამ კუთხის დახასიათებისას იგი აღნიშნავდა: «არტაანის კაზაში მოსახლეობის მეათედი თუ ლაპარაკობს ქართულად».

აბოცზე მნიშვნელოვანი გზები გადიოდა. შიდა ქართლიდან ატენ-თრიალეთის გადავლით წინა აზიას უკავშირდებოდნენ: კარი-ყარსით - ოსმალეთის შიდა სივრცეებს, ხოლო ერევნით - ისპაჰან-ირანს. პალაკაციო ადმინისტრაციულად თამარ მეფის დროს ჯავახეთის მონაპირე საერისთავოში შედიოდა, ჩრდილის სახელით კი სამცხე-საათაბაგოს დროიდან მოიხსენიება. ეს მხარე დიდი ბრძოლების მომსწრეა. აქ გამართულა ჩვენი ისტორიის ერთ-ერთი ტრაგიკული შირიმნის ბრძოლა 1021 წელს. XVI საუკუნიდან ამ მხარისთვის ისტორიის ჩარხი უკუღმა დატრიალდა...

ჰოჰენცოლერნების ციხე-დარბაზი - მეფის ოცნების ასრულება

ჰოჰენცოლერნების დინასტია პრუსიასა და ბრანდენბურგს, შუა საუკუნეებიდან მოყოლებული, პირველი მსოფლიო ომის დასასრულამდე მართავდა. ბრწყინვალე ციხე-დარბაზი აგებულია ვრცელ დაბლობზე ეულად აღმართულ, 855 მეტრის სიმაღლის ბორცვზე. შუა საუკუნეების ეს ძეგლი პირველად 1267 წელს იხსენიება, თუმცა ვარაუდობენ, რომ აქ სიმაგრე უფრო ადრე, XI საუკუნეში აიგო. 1423 წლის 15 მაისს სიმაგრე მთლიანად დაანგრიეს... მეორე ციხე-დარბაზის ნაგებობებიდანაც ჩვენს დრომდე მხოლოდ წმინდა მიხეილის კაპელამ მოაღწია. სამაგიეროდ, სრული სახით შემორჩა მესამე ციხე-დარბაზი, რომელიც პრუსიის კრონპრინცმა (შემდგომში მეფემ) ფრიდრიხ ვილჰელმ IV-მ ააგო. 1819 წელს იტალიისკენ მიმავალმა ახალგაზრდა კრონპრინცმა, სამხრეთ გერმანიაში მოგზაურობისას, მოინდომა უფრო მეტის გაგება თავისი საგვარეულოს ფესვების შესახებ, რისთვისაც ჰოჰენცოლერნის ბორცვზეც ავიდა... მშენებლობას, რომელიც ათწლეულების შემდეგ, 1850 წელს დაიწყო, ფრიდრიხ ვილჰელმმა, უკვე მეფემ, «ახალგაზრდობის ოცნების ასრულება» უწოდა.

ციხე-დარბაზია აგებულია ნეოგოტიკურ სტილში, გერმანული რომანტიზმის ძლიერი ზეგავლენით. აქ დაცულია კაიზერ ვილჰელმ II-ის გვირგვინი, სამეფო იარაღის კოლექცია, მეფე ფრიდრიხის ტყვიით გახვრეტილი სამოსი. აგრეთვე პრეზიდენტ ჯორჯ ვაშინგტონის სამადლობელი წერილი ჰოჰენცოლერნების სახლის ერთ-ერთი წევრის მიმართ - აშშ-ის დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლაში გაწეული დახმარებისთვის. როცა არქიტექტურულ ანსამბლს პრუსიის პრინცი გეორგ ფრიდრიხ ფერდინანდი სტუმრობს, სასახლის თავზე პრუსიის დროშა ფრიალებს.

გარდა ამისა, ნომერში წაიკითხავთ:

მოკლე ამბები. წმინდა ქალაქი სრული სახელით

მოკლე ამბები. შინაური ცხოველების მსოფლიო ომი

მოკლე ამბები. უძველესი ფერადი “კომიქსები”

ფოტოისტორია. ინდიელების ამერიკული მატიანე

ქართულ-ბალტიური ურთიერთობები. ბალტიისპირეთი ქართველთა თვალსაწიერში. ნაწილი I

ქართველი ემიგრანტები. წარსული მოგონებაში ცოცხლობს... ამერიკელი ჭავჭავაძეები საქართველოში

ახალი ამბები. «რა არის ისტორიული ფაქტი?» / საგულისხმო თარგმანი ქართულ ენაზე

ისტორიული პერსონები. ჩერჩილი: სიტყვის ძალაუფლება / «ვისაც ორატორული ნიჭი აქვს, გაცილებით მტკიცე ძალაუფლებას ფლობს, ვიდრე მეფის ხელისუფლებაა»

სპორტის ისტორიიდან. «ბუნდესზეპის» 90 წუთი / ზეპ ჰერბერგერის ფრაზებს დღეს ფეხბურთის ყველა მოყვარული იმეორებს

გადამწყვეტი ბრძოლები. მანასკერტის ბრძოლა და ბიზანტიის იმპერიის კრახი (დასასრული)

შუააზიური ტრაგედია. შაჰიმარდანი-1929 / ჩეკისტური სპეცოპერაციის ეტაპები. ნაწილი II

ჯარისკაცის თავგადასავალი. 500 დღე და ღამე მტრის ზურგში (გაგრძელება)

ამონარიდები ძველი ჟურნალ-გაზეთებიდან. მეფე სოლომონ იმერეთისა, დიდ სოლომონად წოდებული