33 წლის საუდელი პრინცის იმიჯი დაიმსხვრა - რა დაუჯდება სალმანს ხაშოგის სიკვდილი?

თურქეთში, საუდის არაბეთის საელჩოში მოკლული დისიდენტი ჟურნალისტის ჯამალ ხაშოგის გარშემო დაწყებული ხმაური სულ უფრო მასშტაბური ხდება. საუდის არაბეთის მთავარმა პროკურორმა განაცხადა, რომ ხაშოგსა და საკონსულოს რამდენიმე თანამშრომელს შორის ფიზიკური დაპირისპირება მოხდა და ჩხუბის დროს ჟურნალისტი გარდაიცვალა. მკვლელობის გამო დაკავებულია 18 პირი, საუდის არაბეთის დაზვერვის სამსახურიდან ორი მაღალჩინოსანი გათავისუფლებულია. ანკარაში ირწმუნებიან, რომ ხაშოგი სპეციალური დანიშნულების რაზმის 15-მა წევრმა მოკლა, ცხედარი კი დაანაწევრა.

სტამბოლში მოკლული ჟურნალისტის შესახებ ახალი ვიდეოჩანაწერი ტელეკომპანია CNN-მა გაავრცელა.

არსებული ცნობებით, 2 ოქტომბერს, ჯამალ ხაშოგის ტანსაცმლით საკონსულოს შენობა საუდის არაბეთის აგენტმა მუსტაფა ალ მადანიმ დატოვა, რაც სავარაუდოდ, საელჩოს შენობაში მომხდარი მკვლელობის კვალის დასაფარად გაკეთდა...

გამოიწვევს თუ არა ჟურნალისტის მკვლელობა აშშ-სა და საუდის არაბეთს შორის ურთიერთობის გამწვავებას? როგორ აისახება საუდის ახალგაზრდა პრინცის ავტორიტეტზე მის მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ჟურნალისტის მოშორება? - ამ თემებზე AMBEBI.GE-ს აღმოსავლეთმცოდნე გიორგი სანიკიძე ესაუბრება:

- დავიწყოთ იმით, რომ ერთი რამ - ტრამპის პოზიცია, რომ მას ვითარების დამშვიდება სურს, აშკარაა. თუმცა, საქმეს თავისი მასშტაბურობიდან გამომდინარე ისეთი პირი უჩანს, რომ კიდევ რაღაცეები შეიცვლება. ამ ეტაპზე კი ფაქტია, რომ ტრამპისთვის მისაღები აღმოჩნდა ის განცხადებები, რაც საუდის არაბეთმა გააკეთა, როდესაც მან აღიარა, რომ მკვლელობა მოხდა და "ამ ფაქტს დასანანი გაუგებრობა" დაარქვა.

ეს ნიშნავს, რომ ამერიკას არ სურს ახლო აღმოსავლეთში დაკარგოს ისეთი მოკავშირე, როგორიც არის საუდის არაბეთი. შეიძლება ითქვას, რომ ტრამპის პოზიცია ასე იკითხება, - მას არ სურს კრიზისის გაღრმავება.

- თუმცა, გასათვალისწინებელია ამერიკის კონგრესის პოზიციაც...

- დიახ, ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, როგორი იქნება კონგრესისა და ამერიკის პოლიტიკური წრეების დამოკიდებულება. არ ველოდები, რომ ტრამპის პოზიციას ისინი ერთხმად აიტაცებენ. ამიტომაც, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ეს კრიზისი, რომლის ახალი დეტალები, შესაძლოა კიდევ გამჟღავნდეს და ამის შესახებ უკვე ისაუბრა თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეპ ტაიპ ერდოღანმა, ტრამპის შემრიგებლური განცხადებებით ვერ დასრულდება.

- ეს ნიშნავს, რომ საუდის არაბეთის მიმართ სანქციებიც არ არის გამორიცხული?

- საკმაოდ რთული ვითარებაა. რადგან დღეს ამერიკას სულაც არ აძლევს ხელს საუდის არაბეთის დაკარგვა, მიუხედავად იმისა, რომ ამ ქვეყანას დღეს ვერ დავარქმევთ დემოკრატიულს. ასე რომ, წარმოვიდგინოთ “ტრამპის მოდელში” - საუდის არაბეთი არის კეთილი, ირანი – ბოროტი. ამ ფონზე კი ტრამპის ადმინისტრაცია რაიმე სახის გარღვევისთვის მზად არ არის.

- ჯამალ ხაშოგი ძალზე გავლენიანი გამოცემა Washington Post-ის ასევე გავლენიანი ჟურნალისტი იყო. თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ დონალდ ტრამპი მუდმივად ესხმის თავს ამერიკულ მედიას, აშკარაა, რომ ამ საქმის ჩაფარცხვის მცდელობას მედია პრეზიდენტს არ აპატიებს...

- მედიასა და ტრამპს შორის ურთიერთობა საკმაოდ გამწვავებულია და ახლა, ასე ვთქვათ, ამერიკის პრეზიდენტის რაციონალურ თვალსაზრისს კიდევ ერთხელ დაუპირისპირდება მედია, რადგან აქ ადამიანის უფლებების დარღვევა კი არა, მისი სიცოცხლის ხელყოფა მოხდა და ამას ამერიკული მედია უპასუხოდ არ დატოვებს. მედიის პოზიციით, ასეთი ფაქტის უხმაუროდ და ჩუმად ჩავლის პრეცენდენტი არ უნდა შეიქმნას...

- საინტერესოა საუდის არაბეთის პრინცის, 33 წლის მოჰამედ ბინ სალმანის პერსონა, რომელიც არც ისე დიდი ხნის წინ, ძალიან დიდ სიმდიდრესთნ ერთად, კლანურ დაპირისპირებებთანაც ასოცირდებოდა, მსოფლიოს ყურადღების ცენტრში კი, წინამორბედების ფონზე ლიბერალური ხედვის გამო მოხვდა. რა შეიცვალა შემდეგ და რატომ?

- ჩვენ საუდის არაბეთის შიდა საქმეებზე გადავედით, რომელიც გავლენას ასევე მოახდენს საგარეო ურთიერთობებზეც. მის ხედვას მთლად ლიბერალურს ვერ დავარქმევთ, ეს უფრო არაორდინალური ხედვა იყო მისი მხრიდან. სალმანიმ საკმაოდ ენერგიულად დაიწყო მოქმედება და თავისი ხისტი პოლიტიკის გატარება.

გავიხსენოთ სამეფო ოჯახში, კორუფციის წინააღმდეგ მასშტაბური ბრძოლის დაწყება და კორუფციაში ეჭვმიტანილების დაკავებები. მაშინ სამეფო ოჯახის 11 წევრი, ოთხი მოქმედი და ათობით ყოფილი მინისტრი დააკავეს და ანტიკორუფციულ კომიტეტს სწორედ პრინცი მოჰამედ ბინ სალმანი ჩაუდგა სათავეში. მაშინ ჩაატარეს გამოძიება, გასცეს დაპატიმრების ორდერი, აკრძალვა დააწესეს საზღვრის გადაკვეთაზე და უამრავ ადამიანს გაუყინეს პირადი ანგარიშები...

თუმცა, ცვლილებები შეიმჩნეოდა სხვა მხრივაც, თუნდაც ქალებისთვის მართვის უფლების მიცემით, რაც ასევე პრინცის დამსახურება იყო.

- თუმცა, ამავდროულად, ადგილობრივ აქტივისტს, 29 წლის ისრაა ალ-გომგამს, რომელიც 2015 წელს, შიიტი უმცირესობის მხარდამჭერი დემონსტრაციის მოწყობისთვის დააკავეს, თავის მოკვეთა ემუქრება...

- დიახ, ეს ყველაფერი მიანიშნებს იმაზე, რომ ის ცვლილებები არ იყო საზოგადოების მოდერნიზაციისკენ მიმართული და არც იმის თქმა შეიძლება, რომ ეს ვესტერნიზაციას, ანუ დასავლეთზე ორიენტირებას ემსახურებოდა... ეს პრინცის მხრიდან, ყურადღების მიქცევისა და იმიჯის შექმნის სურვილს ჰგავდა.

ამიტომაც, ახლა ცოტა ძნელია იმის განსაზღვრა, თუ რა ხდება ქვეყანაში, იქ ხომ ბევრი რამ გასაიდუმლოებულია. თუმცა, როგორც ჩანს, სამეფო ოჯახში, რომელიც ძალიან დიდია, არსებობს დიდი წინააღმდეგობები და დაპირისპირებები. გარკვეული ძალები აუცილებლად ეცდებიან ეს პრინცის წინააღმდეგ გამოიყენონ და შესაძლოა, მან ამის გამო მწარედ ზღოს...

იმის პროგნოზი, თუ როგორ დასრულდება კლანური დაპირისპირება, ისეთი დახურული სისტემის მქონე ქვეყანაში, როგორიც საუდის არაბეთია - ძალზე ძნელია. თუმცა, ფაქტია, რომ ჯამალ ხაშოგის საქმის ჩაფარცხვა ისე ადვილად არ გამოვა...