რას ვსუნთქავთ თბილისში? - დაბინძურებული ჰაერის გამომწვევი მიზეზები

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) 2018 წლის ანგარიშში ჰაერის დაბინძურებით გამოწვეული სიკვდილიანობის სიდიდის მაჩვენებლით საქართველო 70-ე ადგილზეა.

რადგან ჩვენი ჯანმრთელობა პირდაპირ იმ გარემოს უკავშირდება, სადაც ვცხოვრობთ, ამიტომ ყოველთვის აქტუალური საკითხია რას ვსუნთქავთ, როგორია ჰაერის ხარისხი თბილისში და რა ბუნებრივი ფაქტორები მოქმედებს ატმოსფერულ ჰაერზე დედაქალაქში. ამ თემებზე, გარემოსდაცვის სპეციალისტი, ორგანიზაცია "ეკოხედვის" დამფუძნებელი ნინო სულხანიშვილი გვესაუბრება.

"ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურებას ბევრი მიზეზი აქვს, სხვადასხვა მიმართულებით შეიძლება კვლევა, მაგრამ ჩვენ მიზნად დავისახეთ რამდენიმე: ერთი - ჰაერის სინჯების აღება, ხარისხის გაკონტროლება, ანუ ანალიზი (სამუშაო ორგანიზაციის შიდა რესურსით განხორციელდა და მთელი ქალაქი ვერ მოვიცავით, მხოლოდ საპილოტე ტერიტორიები ავიღეთ). მეორე - მანქანების ტესტირება და მესამე - მტვერი, რადგანაც ატმოსფერული ჰაერი მტვრითაც ბინძურდება" - აღნიშნავს რესპონდენტი.

- როგორია კვლევის შედეგები?

- ეს შუალედური ანგარიშია, საბოლოო შედეგები ჯერ არ გვაქვს, მაგრამ რაც გაკეთდა, ამით გარკვეული დასკვნის გაკეთება შეიძლება. კონკრეტულ წერტილებში ჩატარებული ჰაერის სინჯების ანალიზები ოფიციალურად გავრცელებულ მონაცემებს დაემთხვა. კვლევა რამდენიმე წერტილში ჩატარდა - გმირთა მოედანი, ვაკის პარკი და სამშენებლო ტერიტორიები. ანალიზების შედეგები, როგორც ვთქვი, იმ მონაცემებს დაემთხვა, რასაც სახელმწიფო მუდმივად აკეთებს.

კვლევა ორ კომპონენტზე ჩატარდა: ნახშირჟანგი - CO და აზოტის დიოქსიდი - NO2, რაც ძირითადად, ნორმის ფარგლებში აღმოჩნდა, თუმცა იყო რამდენიმე ადგილი, სადაც დაბინძურების ხარისხმა ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციას გადააჭარბა. ასევე გავაკეთეთ ანალიზი მტვრით დაბინძურებასთან დაკავშირებით. ეს არის მცირე ნაწილაკები, ოღონდ, მთელ 5 და 10 საერთო მტვერში, ზოგიერთ ადგილას, ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციაზე, ძალიან მაღალი დაბინძურება აღმოჩნდა, ანუ 4-ჯერ და 5-ჯერ მეტი. სწორედ ამიტომ, ამის გამოსწორების კუთხით და მტვრის პრევენციისთვის გარკვეული რეკომენდაციები შემუშავდა.

- ყველაზე საგანგაშო მდგომარეობა სად დაფიქსირდა?

- ჩავატარეთ სამშენებლო ობიექტებზე, სადაც ინტენსიური მშენებლობა მიდის და ვაკის პარკში, ყველაზე სუფთა ადგილას. სამშენებლო ტერიტორიებზე ზღვრულად დასაშვებ ნორმაზე 6-ჯერ მეტადაა მტვრით დაბინძურება. ამას ძალიან ბევრი მიზეზი აქვს. უპირველესად საჭიროა სამშენებლო სტანდარტის მოწესრიგება, როგორც ბინათმშენებლობაზე, ასევე სხვა სახის ინფრასტრუქტურის მშენებლობისას, თუნდაც გზის დაგებისას და ა.შ. ამ საკითხს ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულება არეგულირებს და ავალდებულებს. ხელშეკრულების თანახმად, ქვეყანა უნდა გადავიდეს იმ ნორმებსა და სტანდარტებზე, რომლებიც ევროკავშირში მოქმედებს...

- ეს ყველაფერი რამდენად მოქმედებს ადამიანის ჯანმრთელობაზე?

- ჩვენი ჯანმრთელობა პირდაპირ იმ გარემოს უკავშირდება, სადაც ვცხოვრობთ. სწორედ იმ მტვრის ნაწილაკებს, რომელიც ვახსენეთ, განსაკუთრებული ზეგავლენა აქვს. როგორც მეცნიერები ამბობენ, ისინი ადამიანის ორგანიზმში უჯრედის დონეზე ილექება. კიდევ ერთი საინტერესო კვლევა, რომელიც ჩავატარეთ, ამ მტვრის მცირე ნაწილაკებში მძიმე ლითონების განსაზღვრაა და ეს არის ტყვია, რომელიც შეიძლება ჰაერში მოხვდეს და განსაკუთრებით საზიანო იყოს ჯანმრთელობისთვის.

- რატომ ვერ ხერხდება აღნიშნული მტვრის პრევენცია, განეიტრალება?

- რამდენიმე ფაქტორია: არ ხდება სამშენებლო სტანდარტის მოწესრიგება, მშენებლობისას შეფუთვა, არსებული ობიექტიდან გამოსული მანქანების ბორბლები არ ირეცხება, მასალები მშრალი წესით არ მუშავდება და კიდევ ბევრი ნიუანსია. მნიშვნელოვანია ქალქში არსებული უამრავი მოუპირკეთებელი ზედაპირი. ევროპის ქალაქებს თუ შვადარებთ, ერთი შეხედვითაც შეიმჩნევა, რომ ასეთი ზედაპირი იქ არ არსებობს, ან ის ბალახითაა დაფარული, ან სხვადასხვა სახის გამწვანებით, თუნდაც ასფალტით მოპირკეთებული. იქ, სადაც სამშენებლო სტანდარტი მოწესრიგებულია, მოუწესრიგებელი ზედაპირი ქალაქში არ არსებობს, - მტვრის რაოდენობაც მცირდება.

ატმოსფერული ჰაერის დამაბინძურებელი ფაქტორებს შორის გაბატონებული ქარებთან ერთად, მონაბერი ქარებია. განსაკუთრებით, მტვრით ხასიათდება ივრის ზეგანიდან მონაბერი ქარები, რომელიც თბილისამდე აღწევს, ამიტომ აქაც მიზნობრივად უნდა დაიგეგმოს ღონისძიებები. ქალაქის აღმოსავლეთ ნაწილს ინტენსიური გამწვანება სჭირდება, რომ მტვრის პრევენცია მოხდეს - ყველაფერი ერთად კი შედეგს ნამდვილად მოგვცემს. მოუპირკეთებელი ზედაპირებისთვის კი თანამედროვე ტექნოლოგიები არსებობს, რომლითაც შეიძლება ისინი დამუშავდეს.

- გავრცელებული ინფორნაციით, თბილისში ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი ყაზბეგისა და წერეთლის გამზირზე ფიქსირდება... რისი თქმა შეგიძლიათ ამასთან დაკავშირებით?

- ამ მონაცემებს იმიტომ ასახელებენ, რომ ყაზბეგისა და წერეთელის გამზირებზეა სწორედ ის სადგურები, რომელიც ჰაერში სხვადასხვა დამაბინძურებელ ნივთიერებას ზომავს. ქალაქის სხვა ადგილებში რა მდგომარეობაა ამ მიმართულებით, იმიტომ არ ვიცით და რაიმეს ცალსახად თქმა რთულია. ჰაერში ტყვიის შემცველობას საწვავს უკავშირებენ, მაგრამ ოფიციალური ინფორმაციით, ტყვიაშემცველი საწვავი ჩვენთან არ შემოდის და არც ჩვენ გვაქვს მონაცემები საწვავის ანალიზებზე. შემოტანილ საწვავზე შემოწმებულ ანალიზებზე, კარგი მონიტორინგის სისტემის გაკეთება ურიგო არ იქნებოდა.

- კვლევისას თქვენთვის ყველაზე საინტერესო რა აღმოჩნდა?

- საინტერესო ის იყო, რომ 40 მსუბუქი ავტომობილი აკრედიტებულ ლაბორატორიაში შემოწმდა, ერთი და იმავე კომპანიის, ერთი და იგივე საწვავი (როგორც დიზელი, ისე ბენზინი) სხვადასხვა მანქანაში ჩაისხა, რომლებიც 2000-2008 წლებში იყო გამოშვებული (კატალიზატორის გარეშე). ტექნიკურად გამართულ და გაუმართავ მანქანებში სხვადასხვა შედეგი მივიღეთ. ამიტომ ვფიქრობთ, ქვეყანაში ყველაზე დიდი პრობლემა ტექნიკურად მოძველებული და გაუმართავი ავტოპარკია.

ჩვენ არ შეგვიმოწმებია მუნიციპალური ტრანსპორტი, მძიმე ტექნიკა და სხვა ასეთი ტიპის მანქანები. ტესტირება მხოლოდ მსუბუქ ავტომანქანებზე ჩატარდა. შედეგი იყო კანონზომიერი. თუმცა, მანქანა, რომელიც 2012 წლის იყო და აბსოლუტურად გამართული, მაგრამ ამოწურული რესურსით, დიდი გარბენი ჰქონდა და შემოწმება ვერ გაიარა, მაღალი გამონაბოლქვი ჰქონდა. 2000 წლის მანქანამ, რომელსაც შედარებით ნაკლები გარბენი ჰქონდა, კარგი შედეგი აჩვენა. ხნოვანებასთან ერთად, ავტომობილის ტექნიკურ გამართულობას დიდი მნიშვნელობა აქვს.

- რა რეკომენდაციების გაცემა შეიძლება?

- უპირველესად ავტოპარკის მოწესრიგებაა საჭირო, ტექნიკური დათვალიერების სრულყოფა უნდა მოხდეს ევროპულ სტანდარტებთან შესაბამისობაში, მტვრის პრევენცია - ეს ყველაფერი ქალაქს ძალიან დაეტყობა. ეს იქნება ღონისძიებები არა მხოლოდ ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების კუთხით, ასევე ღონისძიებები, რომლებიც სწორედ ბუნებრივ ფაქტორებს უკავშირდება და ქალაქში კლიმატის ფორმირებისთვის მნიშვნელოვანი იქნება.

მთავარი ფოტო: shermazana