რატომ იზრდება საწვავის ფასი ყოველდღე - "შეუძლიათ 30 თეთრით ნაკლებად გაყიდონ, მაგრამ შეთანხმება აქვთ და ფასებს არ ამცირებენ"

უმუშევრობა, ეკოლოგიური პრობლემები, ინფლაცია, არასტაბილური პოლიტიკური გარემო, კრიმინალური მდგომარეობა - ეს იმ პრობლემათა არასრული ჩამონათვალია, რაც საქართველოს მოსახლეობას ყველაზე მეტად აწუხებს. სოციოლოგიურ გამოკითხვებში ამ სიის ჩამონათვალში, პირველ ადგილს ყოველთვის უმუშევრობა იკავებს ხოლმე.

UNICEF-ის "მოსახლეობის კეთილდღეობის კვლევის" მიხედვით, საქართველოში სიღარიბის მაჩვენებლები გაიზარდა. ამის ფონზე, საწვავის ფასისა და შესაბამისად, საცხოვრებელი ხარჯების ზრდაც, კიდევ უფრო მტკივნეულად აისახება თითოეული მოქალაქის ჯიბეზე.

უკვე თითქმის ორი თვეა, რაც ყველა ტიპის საწვავზე ფასები ყოველდღიურად იცვლება. ამ ხნის განმავლობაში, საწვავი საშუალოდ 5-11 თეთრით გაიზარდა. ხოლო გასული წლის ივნისთან შედარებით, 2018 წლის ივნისში ყველა ტიპის საწვავი სულ მცირე 20 თეთრით არის გაძვირებული. აქვე აღსანიშნავია, რომ ყველაზე მეტი მომხმარებელი რეგულარის ტიპის საწვავს ჰყავს და ფასის მატებაც ყველაზე მეტად სწორედ მასზე აისახება ხოლმე.

მძღოლ რესპონდენტთა უმრავლესობა, რომელთაც ვკითხეთ, მათი დაკვირვებით, რამდენი თეთრით გაძვირდა საწვავი ბოლო 1 წლის განმავლობაში, გვპასუხობს რომ 20-30 თეთრით.

„წინა ზაფხულთან შედარებით საწვავი 20-25 თეთრითაა გაძვირებული. რაც შეეხება რაოდენობის კლებას, ამაზე ორი ექსპერიმენტი ჩავატარეთ და ორივეზე მოგვატყუეს. ეს ყველაფერი ძალიან ცუდად მოქმედებს ჩვენს ჯიბეზე. დღეში ჯამში 60 კილომეტრს გავდივარ სამსახურამდე და უკან, შესაბამისად ხარჯიც დიდია" - ამბობს ბელა მაღლაფერიძე ჩვენთან საუბარში.

"ერთი წლის მანძილზე 35 თეთრამდე გაძვირდა საწვავი. ვფიქრობ, გარიგებულები არიან კომპანიები, რადგან ფასდაკლების ბარათებს ვაკვირდები და ყველა ერთნაირად მუშაობს. ვისაც ფასდაკლების ბარათი არ აქვს, მათ სხვა კომპანიებთან შედარებით 10 თეთრით ნაკლები აქვთ ფასები. გარდა ამისა, მგონია, რომ შეძენისას რაოდენობაშიც მატყუებენ" - აცხადებს თორნიკე საგანელიძე AMBEBI.GE-სთან საუბარში.

პირველი ფაქტორი, რაც საწვავის ფასის ცვლილებას განსაზღვრავს, მსოფლიო ბაზარზე ნედლი ნავთობის ფასია. ბოლო პერიოდში მართლაც გაზრდილია მისი ფასი. „ახალგაზრდა ფინანსისტთა და ბიზნესმენთა ასოციაციის“ ვიცე პრეზიდენტის, პაატა ბაირახტარის ინფორმაციით, ბოლო პერიოდში ერთი ბარელის ფასი 65$-დან 72$-ამდე გაიზარდა და ეს მყისიერად აისახა საქართველოში საწვავის ფასზეც. თუმცა, ახლანდელი მონაცემებით, ერთი ბარელი ნავთობის ფასი 64$-ს შეადგენს და ამის მიუხედავად ჩვენს ქვეყანაში საწვავის ფასი არ შემცირებულა.

„უკვე ნახევარ თვეზე მეტია მსოფლიო ბაზარზე ფასების დაბლა ვარდნის ტენდენცია დაიწყო და ეს ტენდენცია შემიძლია გითხრათ რომ კიდევ გაგრძელდება. თუმცა კლება ჩვენს ბაზარზე არ ასახულა. 3 კვირაზე მეტია ნედლი ნავთობის ფასი ჩამოსულია 64$ზე, მაგრამ ეს ყველაფერი ჩვენს ბაზარზე არ ასახულა. ეს პერიოდი სავსებით საკმარისი იყო იმისათვის, რომ კომპანიებს საფასო პოლიტიკის გადახედვა მოეხდინათ და ფასები შეემცირებინათ,“ - განაცხადა ბაირახტარმა AMBEBI.GE-სთან საუბარში.

კითხვაზე - მსოფლიოში ნავთობის ფასის შემცირებისას ჩვენთან რატომ არ მცირდება საწვავის ფასი?, ნავთობკომპანიები პასუხობენ, რომ მათ საწვავის დიდი მარაგი შეძენილი აქვთ ძველი მაღალი ფასით და ახლა კლება მათთვის წამგებიანი იქნება. ეს პასუხი გაუგებარია მაშინ, როდესაც ნავთობის ფასის მატებისას ქართული კომპანიები იმ დღესვე აძვირებენ საწვავს. ამ შემთხვევაში ბუნებრივად ჩნდება კითხვა - თუკი მარაგი ძველი ფასით აქვთ შეძენილი, რატომ აძვირებენ მყისიერად?

კიდევ ერთი ფაქტორი, რასაც საწვავის ფასის მატებას ნავთობკომპანიები უკავშირებენ, ეს ლარის კურსია. თუმცა, „ახალგაზრდა ფინანსისტთა და ბიზნესმენთა ასოციაციის“ ვიცე პრეზიდენტის თქმით, დღეის მდგომარეობით ეს ფაქტორიც განეიტრალებულია.

„ჩვენ ვხედავთ, რომ მიმდინარეობს ჯანსაღი მცურავი გაცვლითი კურსი. არანაირ მყისიერ ნახტომებს და გაუფასურებებს ადგილი არ აქვს. ეროვნული ვალუტა ინარჩუნებს სტაბილურობას და აქედან გამომდინარე ჩვენ გვრჩება ერთადერთი საზომი - ნედლი ნავთობის ფასი, რომელიც დაღმავალი ტრენდით ხასიათდება. საქართველოში საწვავის ფასი რეალურად არა ნავთობის ფასსა და ვალუტის კურსზე, არამედ კომპანიების ხელმძღვანელების მადაზეა დამოკიდებული" - აღნიშნავს ბაირახტარი.

მორიგი კითხვა, რაც საწვავის ფასთან დაკავშირებით ხშირად ჩნდება, კონკურენციის საკითხია - როგორ ხდება, რომ მსხვილ ნავთობკომპანიებს (მიუხედავად იმისა, ევროპულ საწვავს ყიდიან თუ აზერბაჯიანულს) ფასი თითქმის ერთნაირი აქვთ?

ექსპერტთა განცხადებით, ადგილი აქვს კარტელურ გარიგებებს და არა რეალურ კონკურენციას. "მომხმარებელთა უფლებების დაცვის საზოგადოების" ხელმძღვანელის, ბექა კემულარიას თქმით, ამის ერთ-ერთი დამადასტურებელი ის არის, რომ ზოგიერთი უსახელო ბენზინგასამართ სადგური, რომელიც თვითონაც კი არ არის იმპორტიორი, უფრო ნაკლებ ფასად ყიდის საწვავს, ვიდრე გიგანტი კომპანიები (ვისოლი, სოკარი, გალფი, რომპეტროლი, ლუკოილი).

„ის ხუთი კომპანია, რომელიც მხილებული იყო კარტელში, დღესაც განაგრძობს შეთანხმებულად ფასების დაწესებას. დღეს მათ შეუძლიათ საწვავი გაყიდონ 30 თეთრით ნაკლებად, მაგრამ იმის გამო, რომ მათ შორის შეთანხმებაა და მაქსიმალური მოგების მიღება სურთ, ფასებსაც არ ამცირებენ. მსხვილ კომპანიას გაცილებით ნაკლები დანახარჯი აქვთ ერთეულ პროდუქციაზე და ფასი აქვთ 15%-ით მეტი" - განაცხადა კემულარიამ AMBEBI.GE-სთან საუბარში.

რაც შეეხება კარტელურ გარიგებებს, 2015 წელს კონკურენციის სააგენტომ მოკვლევის შედეგად დაადგინა, რომ აღნიშნული ხუთი კომპანია საქართველოს კონკურენციის შესახებ კანონის მე-7 მუხლს არღვევდა, რაც იმას გულისხმობს, რომ ისინი ერთმანეთში გარიგებით ადგენდნენ საწვავის ფასს. ამის გამო, აღნიშნულ კომპანიებს 55 მილიონი ლარის ჯარიმის გადახდა დაეკისრათ, თუმცა მათ დასკვნა სასამართლოში გაასაჩივრეს. საბოლოოდ, უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებით, კონკურენციის სააგენტოს (რომელსაც უკვე ახალი ხელმძღვანელი - ნოდარ ხადური ჰყავს) ხელახალი მოკვლევა დაევალა. ახალი მოკვლევის შედეგად, ისევ დადგინდა კონკურენციის შესახებ კანონის მე-7 მუხლის გარკვეული პუნქტების დარღვევა, თუმცა 55 მილიონის ნაცვლად, კომპანიებს 3 მილიონი ლარის ოდენობის ჯარიმა დაეკისრათ.

იმას, რომ ნავთობკომპანიები მოსახლეობას ხელოვნურად გაზრდილ საფასურს ახდევინებენ, პაატა ბაირახტარის თქმით, მოწმობს სახელმწიფო ტენდერები და შესყიდვები. როგორც მან AMBEBI.GE-სთან საუბრისას განმარტა, სახელმწიფო პრემიუმის ტიპის საწვავს 36 თეთრით უფრო იაფად ყიდულობს ნავთობკომპანიებისგან, ვიდრე ამას იხდის მოსახლეობა.

„კომპანიები მოსახლეობას 1 ლიტრ საწვავში 36 თეთრით მეტს ახდევინებენ, ვიდრე ამას იხდის სახელმწიფო. ეს არის კოლოსარული სხვაობა. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ მინდა მკითხველმა კარგად გაიგოს, რომ არცერთ ჯანსაღი ფასით მოოპერირე კომპანიას არ შეუძლია ამხელა სხვაობით ოპერირება“ - აღნიშნა პაატა ბაირახტარმა.

საწვავის ფასებს აქტიურად განიხილავენ სოციალურ ქსელშიც და პერიოდულად სხვადასხვა ფორმითაც აპროტესტებენ. საპროტესტო კამპანიის ფარგლებში, მომხმარებელთა ნაწილმა კომპანიების ფასდაკლების ბარათები დაამტვრია, გარდა ამისა, მძღოლების ნაწილმა საკუთარ საკუთარ ავტომობილებს სტიკერები დააწება წარწერით - „პროტესტი საწვავის ქართულ ფასებს“. ასევე განიხილავენ საპროტესტო აქციის გამართვასაც, თუმცა ჯერჯერობით უცნობია ამის ორგანიზება მოხდება თუ არა.