ვინ იყვნენ პირველი დეპუტატი ქართველი ქალები, რომლებმაც საქართველოს ისტორია შეცვალეს

საქართველოში ქალთა უფლებებისა და მოვალეობების შესახებ კამათი არ წყდება და არავინ იცის, ტრადიციულ სტერეოტიპებზე მსჯელობა ოდესმე დასრულდება თუ არა. ძნელი სათმქელია, რამდენად სანუგეშოა, მაგრამ საზოგადოებაში ქალის როლი არც ისე დიდი ხნის წინ, ლიბერალურ ევროპასა და ამერიკაშიც საკამათო იყო და იმისთვის, რომ სუსტ სქესს იმ შედეგისთვის მიეღწია, რაც ახლა აქვს, ძალიან დიდი ბრძოლა და ძალისხმევა დასჭირდა.

რაც უნდა გასაკვირი იყოს, საკმაოდ ტრადიციულ საქართველოში, ჯერ კიდევ XX საუკუნის დასაწყისში ქალის უფლებები საკანონმდებლო დონემდე აიყვანეს. ისტორიამ შემოგვინახა უნიკალური ფოტო და დოკუმენტური მასალა, სადაც არჩევნებზე ორივე სქესის წარმომადგენელთა თანაბარი უფლებების შესახებ არის მოთხრობილი.

კერძოდ, 1921 წელს მიიღეს საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუცია, რომლის 39-ე მუხლშიც წერია, რომ "ორივე სქესის მოქალაქე თანასწორია - როგორც პოლიტიკური ისე სამოქალაქო, ეკონომიური და საოჯახო უფლებით". 1919 წელს საქართველოს ტერიტორიაზე დამფუძნებელი კრების არჩევნები შედგა, რომელიც საყოველთაო, პარიტეტული პრინციპით ჩატარდა. სხვადასხვა პარტიის საარჩევნო სიაში 20-ზე მეტი ქალი იყო, მათგან ხუთი საქართველოს დამფუძნებელი კრების წევრი გახდა.

საქართველოს ეროვნულ ბიბლიოთეკაში შემონახულია ცნობები მათ შესახებ, რომელიც ქვეყნის დამოუკიდებლობის 100 წლისთავთან დაკავშირებით ქვეყნდება.

ქრისტინე (ჩიტო) შარაშიძე

დაიბადა 1887 წელს ოზურგეთის მაზრის სოფელ ბახვში, სახალხო მასწავლებლების - გიგო შარაშიძისა და ნინა ქიქოძის ოჯახში. სწავლობდა ქუთაისის ქალთა გიმნაზიაში, საიდანაც 1904 წელს, მოსწავლეთა რევოლუციურ მოძრაობაში მონაწილოებისა და რუსეთის იმპერიის წინააღმდეგ გამოსვლების გამო, გარიცხეს.

1905 წლიდან იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი. აქტიურად მონაწილეობდა 1905-1906 წლებში თბილისის გამოსვლებში, ამზადებდა საგაზეთო ინფორმაციებს, 1905 წლის ნოემბერში თბილისში “სომეხ-თათართა შეტაკებების” განმუხტვისას მონაწილეობდა “მფრინავ რაზმში”, რომელიც სამედიცინო დახმარებას უწევდა დაშავებულებს.

1907 წლიდან მასწავლებლად მუშაობდა ქუთაისის მარიამ ყაუხჩიშვილის კერძო გიმნაზიაში. 1910-1911 წლებში გახლდათ ქუთაისის სახალხო უნივერსიტეტის გამგეობის წევრი.

1909 წლიდან იყო "ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების" ნამდვილი წევრი, ხოლო 1917 წლიდან - საზოგადოების გამგეობის წევრი.

1919 წელს არჩეულ იქნა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად სოციალ-დემოკრატების სიიდან და შედიოდა პრეზიდიუმის სამდივნოში.

1921 წლის აგვისტოში, საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ რამდენჯერმე დააპატიმრეს. რეპრესიებს ვერც მისი ოჯახი გადაურჩა...

ამონარიდი მისი ერთ-ერთი დაკითხვის ტექსტიდან: “სასწავლებელში იყო გაფიცვა მოსწავლეებისა და თუ ვინ ხელმძღვანელობდა ამ გაფიცვას, არ ვიცი და პირადათ მე არანაირი დამოკიდებულება ამ გაფიცვასთან არ მქონია. საქართველოში არსებულ წესწყობილების წინააღმდეგ მე არ ვმუშაობ იმიტომ, რომ არსებული რეჟიმი პოლიტიკურ მუშაობას შეუძლებლათ ხდის.

მე არც ის ვიცი არსებობს თუ არა ცენტრალური კომიტეტი მენშევიკურ პარტიისა და ეწევა თუ არა რაიმე მუშაობას. საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების განმტკიცებაზე შემიძლია ვსთქვა, რომ აქ არის ხსენებული ძალაუფლება შემოსული რუსეთის წითელი ჯარის საშუალებით, რომელიც წარმოადგენს რეალურ ძალას და მთავრობა შემდგარი ქართველებისაგან წარმოადგენს მხოლოდ ფიქციას და ბატონობა საქართველოში არის უცხო ხალხისა...“.

საქართველოს სსრ საგანგებო კომისიის პრეზიდიუმმა ქრისტინე შარაშიძეს 1922 წლის 23 მარტს ბრალდებით – მცდელობა საბჭოთა წყობილების დასამხობად და მენშევიკების ბატონობის აღსადგენად, 6 თვით იზოლაციის წესით პატიმრობა მიუსაჯა. მეტეხის ციხიდან ქრისტინე შარაშიძე 1922 წლის 6 მაისს, ავადმყოფობის გამო, გაათავისუფლეს ძმის, შალვა შარაშიძის თავდებობის ქვეშ.

პუბლიცისტური მოღვაწეობა არც შემდეგ შეუწყვეტია - 1924-1925 წლებში იყო მასწავლებელთა სახლის ქართული ენის კაბინეტის გამგე და 1917-1931 წლებში საისტორიო-საეთნოგრაფიო მუზეუმის თანამშრომელი.

მოამზადებული აქვს მნიშვნელოვანი შრომები ქართული ბეჭდვითი სიტყვის ისტორიის შესახებ. იყო უმნიშვნელოვანესი გამოკვლევების ავტორი ხევისა და სამხრეთ საქართველოს ისტორიის შესახებ. დამუშავებული და შესწავლილი აქვს IX – XIX საუკუნის 1500-ზე მეტი ხელნაწერი. გარდაიცვალა 1973 წელს...

ანა (ოლა) სოლოღაშვილი (1882-1937)

21 წლის ასაკიდან სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრი იყო, არაერთხელ დაუპატიმრებიათ მეფის რუსეთის დროს.

1903 წლიდან ანა სოლოღაშვილი სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრი იყო. მოგვიანებით, პარტიაში განხეთქილების შემდეგ “მენშევიკებს” მიემხრო.

1919-21 წლებში დამფუძნებელი კრების საბიბლიოთეკო და სარედაქციო კომისიებში მოღვაწეობდა. 1925 წლიდან პედაგოგიურ საქმიანობას ეწეოდა. აქტიურად მონაწილეობდა ანტისაბჭოთა მოძრაობაში.

1918 წელს ანამ ხელი მოაწერა საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტს, 1919 წელს კი - დამფუძნებელი კრების წევრად აირჩიეს.

1921 წლიდან, ანუ საქართველოს გასაბჭოების დღიდან, იგი სხვა მენშევიკების მსგავსად ანტისაბჭოთა საქმიანობას ეწეოდა. 1925 წლიდან ანა მასწავლებლადაც მუშაობდა.

1937 წელს დააკავეს და შინსახკომის “ტროიკის” გადაწყვეტილებით, ანტისაბჭოთა და ანტისაკოლმეურნეო პროპაგანდის, აგრეთვე “შოვინისტური განწყობების” ბრალდებით დახვრიტეს...

ელისაბედ ნაკაშიძე-ბოლქვაძე (1885-1937)

1904 წლიდან აქტიურად მონაწილეობდა სოციალ-დემოკრატიული პარტიის მუშაობაში. 1917 წელს “გურიის ქალთა საზოგადოების” თავმჯდომარედ აირჩიეს, 1919 წლიდან კი დამფუძნებელი კრების შრომის კომისიის წევრი გახდა. ანტისაბჭოთა მოღვაწეობისთვის პირველად, 38 წლის ასაკში, ურალში გადაასახლეს.

1925 წელს ელისაბედი საქართველოში დაბრუნდა, მაგრამ ერთ წელიწადში კვლავ დააკავეს ‒ ჯერ ციმბირში, მინუსინსკის პოლიტ-იზოლატორში მოათავსეს, შემდეგ კი ურალსკისა და ალთაის მხარეში გადაასახლეს.

ამონარიდი მისი დაკითხვის ტექსტიდან: "წარდგენილ ბრალდებებში თავს დამნაშავედ არ ვცნობ; არ უარვყოფ, რომ სადაც კი ვიყავი გადასახლებაში, ყველა ჩემს ამხანაგთან - გადასახლებულ მენშევიკებთან კარგი ურთიერთობა მქონდა და ისინი ჩემთან დადიოდნენ ხოლმე, არ უარვყოფ, რომ მქონდა მიმოწერა ამხანაგებთან.

არ უარვყოფ, რომ ყოველთვის მზად ვიყავი და ვარ, დავეხმარო გადასახლებულ ამხანაგებს, რომლებიც მატერიალურ სახსრებს საჭიროებენ, მაგრამ კატეგორიულად უარვყოფ, რომ გადასახლებაში ვეწეოდი რაიმე არალეგალურ, მენშევიკურ საქმიანობას; ყველა ჩემი კავშირი და ამხანაგური დახმარება წარმოადგენდა პირად სურვილს და არ ატარებდა პარტიულ ხასიათს...”, - ლიზა ბოლქვაძე, მენშევიკი, დამფუძნებელი კრების წევრი.

არაერთი დაკავებისა და გადასახლების შემდეგ, ბოლოს, ანტისაბჭოთა საქმიანობის გამო, ერთ-ერთი გადასახლებისას, კრასნოიარსკში დახვრიტეს.

მინადორა ორჯონიკიძე-ტოროშელიძე (1879-1967)

სწავლობდა ქუთაისის ქალთა გიმნაზიაში, 1901 წლიდან კი ჟენევის უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტზე. შვეიცარიაში სწავლის დროიდან აქტიურად მონაწილეობდა სოციალისტური წრეების მუშაობაში.

1921 წლის თებერვალში, რუსული ოკუპაციის დროს ის საქართველოს წითელ ჯვარში მუშაობდა. გასაბჭოების შემდეგ კი ანტისაბჭოთა მოძრაობაში ჩაერთო. ამერიკული დახმარების ადმინისტრაციაში მუშაობის პარალელურად, დაპატიმრებული სოციალ-დემოკრატებისა და ფედერალისტების ოჯახების დასახმარებლად, ქალთა არალეგალურ ორგანიზაციას ხელმძღვანელობდა. სწორედ ამის გამო, 1924 წელს მოსკოვში გაასახლეს. 1925 წელს თბილისში დაბრუნებული, კვლავ მოსკოვში გაგზავნეს, თუმცა, შემდეგ თბილისში დაბრუნების უფლება მისცეს.

1936 წელს, კისლოვოდსკში ყოფნისას, ანტისაბჭოთა საუბრებისა და გადასახლებულ მენშევიკთან, გრიგოლ ლორთქიფანიძესთან კავშირის გამო, ანტისაბჭოურ ქმდებებში დასდეს ბრალი და 5 წლით ყაზახეთში გადაასახლეს. გადასახლებაში ყოფნის დროს, 1937 წლის 5 ივნისს დააპატიმრეს. 1937 წლის 29 ოქტომბერს “ტროიკამ” 8 წლით შრომა-გასწორების კოლონიაში პატიმრობა მიუსაჯა. საბჭოთა რეპრესიების მსხვერპლი მისი მეუღლე, მალაქია ტოროშელიძე და შვილები ლევან და გიორგი ტოროშელიძეებიც აღმოჩნდნენ, რომელთაც შინსახკომის “ტროიკებმა” დახვრეტა მიუსაჯეს.

მინადორა ტოროშელიძე გადასახლებიდან 1950 წელს დაბრუნდა, 1956 წელს კი მისი რეაბილიტაცია მოხდა. 1967 წლის 19 ოქტომბერს გარდაიცვალა.

ელეონორა ტერ-ფარსეგოვა-მახვილაძე

1875 წელს თბილისში დაიბადა. მოგვიანებით ქმართან, პროფესიით ექიმ ვლადიმერ მახვილაძესთან ერთად, სოხუმში გადავიდა საცხოვრებლად; იყო მენშევიკური მთავრობის წევრი. ის საქალაქო და რეალური სკოლის მოსწავლეებს “მარსელიეზას” სიმღერას თავისებური ინტერპრეტაციით ასწავლიდა, კერძოდ, სიტყვა “მეფისთვის” “ნიკოლოზის” ამატებდნენ. მოსწავლეებს ეუბნებოდა, რომ არ დამორჩილებოდნენ ხელმძღვანელობას და არ მოესმინათ “ბებერი, დრომოჭმული სულელი” დირექტორისთვის.

მახვილაძე ხალხის წინაშე სიტყვით გამოსვლისას ამბობდა, რომ საჭიროა, ხალხმა თავი მოუყაროს თავის ძალებს, რათა ერთიანი ძალით “არ მივცეთ მომაკვდავ მთავრობას ფეხზე წამოდგომის საშუალება”.

იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრი. 1902 წლიდან კი, საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრი.

1921 წლიდან საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ არალეგალურ ანტისაბჭოთა მოძრაობაში აქტიურად მონაწილეობდა. თბილისში მის ოჯახს მუდმივად უთვალთვალებდნენ. რამდენჯერმე დააპატიმრეს, თუმცა ჯანმრთელობის მძიმე მდგომარეობის გამო, ათავისუფლებდნენ. ბოლოს, 1926 წელს დააპატიმრეს და შორეული ციმბირის გზას გაუყენეს. გადასახლებიდან 30-იან წლებში დაბრუნდა, რის შემდეგაც მასწავლებლად მუშაობდა. მისი გარდაცვალების თარიღი უცნობია.