1926 წ 25 აპ­რილს მი­ლა­ნის Teatro alla Scala-ში შედ­გა ჯა­კო­მო პუ­ჩი­ნის უკა­ნას­კნე­ლი ოპე­რის "ტუ­რან­დო­ტის" პრე­მი­ე­რა. იტა­ლი­უ­რი ოპე­რის­გან უჩ­ვე­უ­ლო და აღ­მო­სავ­ლუ­რი ეგ­ზო­ტი­კით გაჟ­ღენ­თი­ლი სა­სიყ­ვა­რუ­ლი დრა­მა პრინ­ცე­სა ტუ­რან­დოტ­ზე მსოფ­ლიო წამ­ყვა­ნი სა­ო­პე­რო თე­ატ­რე­ბის ერ­თი­ერ­თი მთა­ვა­რი დად­გმაა. კარლ გო­ცის ზღა­პარს, რო­მე­ლიც პი­ე­სის სცე­ნარს უდევს სა­ფუძ­ვლად. კომ­პო­ზი­ტო­რი 1901 წელს გა­ეც­ნო, პი­ე­სით აღ­ფრთო­ვა­ბუ­ლი პუ­ჩი­ნი ოპე­რის წე­რას 1920 წელს შე­უდ­გა.

პრინ­ცე­სას გუ­ლის მო­სა­გე­ბად გა­მარ­თულ შე­ჯიბრში რამ­დე­ნი­მე რა­ინ­დი მო­ნა­წი­ლე­ობს, სი­უ­ჟე­ტი კი აღ­მო­სავ­ლუ­რი ვნე­ბი­თაა გა­ჯე­რე­ბუ­ლი. კომ­პო­ზი­ტო­რის ერთ-ერთი შთა­გო­ნე­ბა ჩი­ნე­თის დიპ­ლო­მა­ტი­უ­რი სამ­სა­ხუ­რის თა­ნამ­შო­მე­ლის მიერ ნა­ჩუ­ქა­რი მუ­სი­კა­ლუ­რი ზარ­დახ­შაა, რო­მე­ლიც პო­პუ­ლა­რულ ჩი­ნურ მე­ლო­დი­ებს უკ­ვარ­და. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით რამ­დე­ნი­მე მათ­გა­ნი პუ­ჩი­ნიმ თა­ვის ოპე­რა­ში ააჟ­ღე­რა.

მე­ო­ცე სა­უ­კუ­ნის ბო­ლომ­დე „ტუ­რან­დო­ტი“ ჩი­ნე­თის სა­ხალ­ხო რეს­პუბ­ლი­კა­ში აკ­რძა­ლუ­ლი იყო,ქვეყ­ნის მთავ­რო­ბა მი­იჩ­ნევ­და, რომ მათი ქვე­ყა­ნა არა­ხელ­საყ­რე­ლად იყო წარ­მო­ჩე­ნი­ლი. გა­გიკ­ვირ­დე­ბათ და აკ­რძალ­ვა სულ რა­ღაც 1998 წელს მო­იხ­სნა, რაც გრან­დი­ო­ზუ­ლი პრე­მი­ე­რით აღ­ნიშ­ნეს. პრინ­ცე­სა ტუ­რან­დოტ­ზე შეყ­ვა­რე­ბუ­ლი რა­ინ­დის - კა­ლა­ფის არი­ის ფონ­ზე შევ­ხვდით მე და თბი­ლი­სის ოპე­რი­სა და ბა­ლე­ტის თე­ატ­რის სამ­ხატ­ვრო ხელ­მძღვა­ნე­ლი, მსოფ­ლი­ო­ში აღი­ა­რე­ბუ­ლი ტე­ნო­რი - ბად­რი მა­ი­სუ­რა­ძე. გა­მიჯ­ნუ­რე­ბუ­ლი კა­ლა­ფის არია იმ­დე­ნად ემო­ცი­უ­რია, რომ ნე­ბის­მი­ერ ადა­მი­ანს და­ა­ტყვე­ვებს, ისე­ვე რო­გორც პი­ე­სა­ში სიყ­ვა­რუ­ლით და­ა­ტყვე­ვა ტუ­რან­დო­ტი. სა­ო­პე­რო ხე­ლოვ­ნე­ბა­ზე, მსტის­ლავ რას­ტრო­პო­ვიჩ­ზე და ევ­რო­პას­თან ინ­ტეგ­რა­ცი­ა­ზე ბად­რი მა­ი­სუ­რა­ძე მო­გი­თხრობთ.

პრე­მი­ე­რა

1929 წლის შემ­დეგ „ტუ­რან­დო­ტი“ თბი­ლი­სის ოპე­რი­სა და ბა­ლე­ტის თე­ატ­რის სცე­ნა­ზე პირ­ვე­ლად წელს და­იდ­გა. ყო­ველ­თვის სა­ქარ­თვე­ლო იტა­ლი­ურ ოპე­რას პრი­ო­რი­ტე­ტად მი­იჩ­ნევ­და. ჯა­კო­მო პუ­ჩი­ნი იყო ერ­თა­დერ­თი პი­როვ­ნე­ბა, რო­მელ­ზეც რო­მის პაპ­მა გას­ცა უფ­ლე­ბა, რომ მი­წის­თვის არ მი­ე­ბა­რე­ბი­ნათ და დღემ­დე მისი ცხე­და­რი მი­სი­ვე სახ­ლში - ტორო დე ლა­გო­ში გა­ნის­ვე­ნებს. იქვე მიმ­დი­ნა­რე­ობს სა­ო­პე­რო წარ­მოდ­გე­ნე­ბი და ალ­ბათ ხვდე­ბით რამ­ხე­ლა ემო­ცი­უ­რი დატ­ვირ­თვა აქვს იქ სა­ო­პე­რო მომ­ღერ­ლის­თვის სცე­ნა­ზე გა­მოს­ვლას. 1929 წლის შემ­დეგ „ტუ­რან­დო­ტი“ სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ დად­გმუ­ლა, პა­უ­ზას ბევ­რი ფაქ­ტო­რი გა­ნა­პი­რო­ბებს, ერთ-ერ­თია პო­ლი­ტი­კა, რო­მე­ლიც თე­ატრს ჰქონ­და, დად­გმუ­ლი­ყო ის ოპე­რე­ბი, რა­საც მა­შინ მი­იჩ­ნევ­დნენ სა­ჭი­როდ. ეს იყო 1920-იანი წლე­ბის, კო­მუ­ნიზ­მი­სა და სო­ცი­ა­ლიზ­მის ეპო­ქა, შე­სა­ბა­მი­სად პრი­ო­რი­ტე­ტი „სხვა“ ოპე­რას ენი­ჭე­ბო­და.

„ტუ­რან­დოტს“ დღეს დიდი ენ­თუ­ზი­აზ­მით ელო­დე­ბი­ან სა­ქარ­თვე­ლო­ში. ჩვე­ნი საპ­რე­მი­ე­რო სპექ­ტაკ­ლე­ბი 25, 27, 30 მარტს და 1, 14, 15 აპ­რილს გა­ი­მარ­თე­ბა (ბი­ლე­თე­ბის შე­ძე­ნა შე­საძ­ლე­ბე­ლია ოპე­რის თე­ატ­რის სა­ლა­რო­ში, ფი­ლარ­მო­ნი­ა­ში და www.tkt.ge-ზე). ეს უნი­კა­ლუ­რი დად­გმა პუ­ჩი­ნის ფეს­ტი­ვა­ლის Torre Del Lago და თბი­ლი­სის ოპე­რის თე­ატ­რის ერ­თობ­ლი­ვი პრო­დუქ­ცი­აა.

ჩვენს თე­ატრს ახ­ლაც აქვს სა­ო­პე­რო პო­ლი­ტი­კა რაც შემ­დეგ­ში მდგო­მა­რე­ობს: დავ­დგათ ის სპექ­ტაკ­ლე­ბი, რომ­ლის მო­თხოვ­ნი­ლე­ბაც არის არა­მარ­ტო სა­ქარ­თვე­ლო­ში, არა­მედ სა­ზღვარ­გა­რეთ, სა­დაც შე­საძ­ლე­ბე­ლია წა­ვი­დეს დასი გას­ტროლ­ზე. „ტუ­რან­დო­ტით“ ჩვე­ნი ოპე­რის თე­ატ­რი წარ­დგე­ნი­ლი იქ­ნე­ბა პუ­ჩი­ნის ფეს­ტი­ვალ­ზე იტა­ლი­ა­ში. დღეს ჩვენს სა­ო­პე­რო დასს სირ­თუ­ლე­ე­ბის ისე არ ეში­ნია, რო­გორც ადრე. ძა­ლი­ან რთუ­ლი პე­რი­ო­დი გა­ი­ა­რა თე­ატრმა - უშუ­ქო­ბა, სი­ცი­ვე, ელე­მენ­ტა­რუ­ლი პი­რო­ბე­ბის არარ­სე­ბო­ბა. დღეს უკვე მი­ხა­რია, თე­ატ­რში რომ შე­მო­დი­ხარ და ხე­დავ დი­ლი­დან სა­ღა­მომ­დე რო­გორ შრო­მო­ბენ რე­პე­ტი­ცი­ა­ზე მსა­ხი­ო­ბე­ბი. 2017- ში 5 პრე­მი­ე­რა დავ­დგით, მა­შინ რო­დე­საც გა­დი­ო­და წლე­ბი და 2 პრე­მი­ე­რა ძლივს იდ­გმე­ბო­და. წინ კი­დევ ბევ­რი პრე­მი­ე­რა გვე­ლო­დე­ბა - სი­მონ ბო­კა­ნეგ­რა, ვერ­ტე­რი, ბალ-მას­კა­რა­დი, დონ კარ­ლო­სი, ქეთო და კოტე და ა.შ. ის ოპე­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც აფი­შა რომ გა­და­იშ­ლე­ბა, იტყვი­ან, რომ ევ­რო­პუ­ლი თე­ატ­რია.

სა­ო­პე­რო პო­ლი­ტი­კა დღეს

ყვე­ლა­ფერს ვა­კე­თებთ, რომ ქარ­თუ­ლი ოპე­რა გა­ვაც­ნოთ მსოფ­ლი­ოს. 32 წლის შემ­დეგ იმის­თვის დავ­ბრუნ­დი სა­ქარ­თვე­ლო­ში, რომ სხვა დო­ნე­ზე ავი­დეს ქარ­თუ­ლი ოპე­რა და ჩემს გუნდთან ერ­თად მჯე­რა ამას შევ­ძლებ. ჩვენ თუ ამ რე­ჟიმ­ში არ ვი­მუ­შა­ვეთ, დღე­ვან­დე­ლი სა­ო­პე­რო პო­ლი­ტი­კი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე ძა­ლი­ან გაგ­ვი­ჭირ­დე­ბა ევ­რო­პას­თან ინ­ტეგ­რა­ცია, პირ­ვე­ლად სწო­რად ხე­ლოვ­ნე­ბით უნდა მოხ­დეს ევ­რო­პულ ოჯახ­ში გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა, ხე­ლოვ­ნე­ბის ინ­ტეგ­რა­ცია თუ არ მოხ­და ევ­რო­პა­ში, მარ­ტო ია­რა­ღის ჩხა­რუ­ნით ვე­რა­ფერს ვი­ზამთ, აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე ჩვე­ნი სა­ო­პე­რო პო­ლი­ტი­კა გუ­ლის­ხმობს იმ სპექ­ტაკ­ლე­ბის დად­გმას, რო­მე­ლიც სა­შუ­ა­ლე­ბას მოგ­ვცემს უფრო ად­ვი­ლად ვი­ყოთ ინ­ტეგ­რი­რე­ბუ­ლი იმ დიდ ოჯახ­ში რა­საც ევ­რო­პუ­ლი კულ­ტუ­რა ჰქვია. მე ვერ გან­ვსა­ზღვრავ ქვეყ­ნის სა­გა­რეო პო­ლი­ტი­კას და ვერ შე­ვა­ფა­სებ რუ­სეთ-სა­ქარ­თვე­ლოს ურ­თი­ერ­თო­ბებს, შე­მიძ­ლია ჩემი აზრი და­ვა­ფიქ­სი­რო ამას­თან და­კავ­შრე­ბით.

ჩვენ უნდა შეგ­ვწვდეს იმის უნა­რი რომ და­ვი­ნა­ხოთ სხვა­დას­ხვა ქვეყ­ნე­ბის და­დე­ბი­თი, კარ­გი მხა­რე და ავი­ღოთ. ეხლა კონ­ტაქ­ტე­ბი გვაქვს სამ­ხრეთ ამე­რი­კას­თან, მინ­და გი­თხრათ ის არ არის სა­ო­პე­რო ხე­ლოვ­ნე­ბის მექა, მაგ­რამ რა­ტო­მაც არა, რა­ღაც შე­იძ­ლე­ბა იმათ­გა­ნაც ვის­წავ­ლოთ ჩვენ ან ჩვენ­გან მათ ის­წავ­ლონ. ჩვენ „გე­დე­ბის ტბას“ ვერ დავბლო­კავთ, იმი­ტომ რომ ჩა­ი­კოვ­სკი რუ­სია, ამით შე­იძ­ლე­ბა ვი­ღა­ცას და­აკ­ლდეს და ვი­ღა­ცას არა. რაც კლა­სი­კაა ის ძვირ­ფა­სია. თუმ­ცა მო­რა­ლი ყველ­გან უნდა არ­სე­ბობ­დეს. მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა სა­ქარ­თვე­ლო შე­მოკ­რე­ბი­ლი იყო მტრე­ბით და ჩვენ ვი­ღებ­დით მათი კულ­ტუ­რი­დან ნა­წილს, და­დე­ბითს, ისი­ნი კი ჩვენ­გან. მე არ ვთვლი, რომ ხე­ლოვ­ნე­ბა უნდა და­ი­კე­ტოს და ხე­ლოვ­ნე­ბამ ჩა­კე­ტოს სა­ზღვრე­ბი, იმი­ტომ რომ ვი­ღა­ცას ვებ­რძვით. ადა­მი­ა­ნო­ბა, მო­რა­ლი და სი­კე­თე ყვე­ლა­გან ერ­თია. თუ ვინ­მეს აქვს სურ­ვი­ლი, ხე­ლო­ვანს ვგუ­ლის­ხმობ, რომ გა­მოთ­ქვას აზრი რა თქმა უნდა მან უნდა და­ა­ფიქ­სი­როს თა­ვი­სი პო­ზი­ცია, მაგ­რამ ჩვენ ჩვე­ნი მო­ვა­ლე­ო­ბა გვაქვს პირ­ველ რიგ­ში. მე შე­იძ­ლე­ბა მე­გობ­რე­ბის წრე­ში გა­მოვ­თქვა პო­ლი­ტი­კას­თან და­კავ­ში­რე­ბით ჩემი ხედ­ვა, მაგ­რამ რო­დე­საც სა­ზო­გა­დოდ რა­ღა­ცას ამ­ბობ მა­შინ მარ­თლა უნდა ერ­კვე­ო­დე სა­კი­თხში და იყო ოს­ტა­ტი, ისე­ვე, რო­გორც სცე­ნა­ზე.

„ბად­რი ჩვე­ნი სა­უ­კუ­ნის ერთ-ერთი უდი­დე­სი ტე­ნო­რია“ - მსტის­ლავ როს­ტრო­პო­ვი­ჩი

ძა­ლი­ან სუ­ბი­ექ­ტუ­რი იყო ამ შე­ფა­სე­ბის დროს, რად­გან ჩვენ ვი­ყა­ვით მე­გობ­რე­ბი. მე შე­მიძ­ლია ვთქვა, რომ როს­ტრო­პო­ვი­ჩი მსოფ­ლი­ო­ში უდი­დე­სი ხე­ლო­ვა­ნი იყო. ამა­ყი ვარ, რომ მას მე­გობ­რად მი­ვაჩ­ნდი. ის, ისე წა­ვი­და ამ ქვეყ­ნი­დან, რომ ბოლო ათი წელი სა­ხე­ლით მივ­მარ­თავ­დი, მაგ­რამ თქვე­ნო­ბით, რად­გან მე შე­ნო­ბით­ზე ვერ გა­და­ვე­დი, იმ­დე­ნად დიდი ხე­ლო­ვა­ნი იყო. სლა­ვა ძა­ლი­ან მომ­თხოვ­ნი იყო თა­ვის თა­ვი­სად­მი, ფეხი, რომ და­ეღ­ლე­ბო­და სა­ა­თო­ბით რე­პე­ტი­ის შემ­დეგ, შე­ეძ­ლო სახ­ლის ჩუს­ტი ჩა­ეც­ვა და ასე გა­ეგ­რძე­ლე­ბი­ნა რე­პე­ტი­ცია. ძა­ლი­ან მომ­თხოვ­ნი იყო ჯერ სა­კუ­თა­რი თა­ვის მი­მართ და შემ­დეგ უკვე ჩვენს მი­მართ, ამას­თა­ნა­ვე სა­ოც­რად ხალ­ხმოყ­ვა­რე იყო. მის­თვის არ არ­სე­ბობ­და მი­ნის­ტრი, პრე­ზი­დენ­ტი, არ იცავ­და პრო­ტო­კოლს, შე­ეძ­ლო ინ­გლი­სის დე­დო­ფალს ლო­ყა­ზე მო­ფე­რე­ბო­და, ზღვა­რი არ ჰქონ­და მისი სით­ბოს გა­მო­ხატ­ვას ადა­მი­ა­ნე­ბის მი­მართ.

ჟაკ ში­რაკს ხში­რად ეხუმ­რე­ბო­და, ძა­ლი­ან ახ­ლობ­ლობ­დნენ, ასე­ვე მე­გობ­რობ­და მო­ნა­კოს პრინცთან და მის მე­უღ­ლეს­თან გრე­ის კე­ლის­თან, ინ­გლი­სის, ეს­პა­ნე­თის, ნორ­ვე­გი­ის, შვე­დე­თის, და­ნი­ის სა­მე­ფო კარ­თან, ყვე­ლა ქვეყ­ნის პრე­ზი­დენ­ტთან და ისი­ნი ხში­რად სტუმ­რობ­დნენ სლა­ვას, რო­გორც ქარ­თვე­ლებს სჩ­ვე­ვი­ათ ასე ედგნენ გვერ­დში ჭირ­შიც და ლხინ­შიც. სლა­ვას უყ­ვარ­და ყვე­ლა, არ არ­სე­ბობ­და მის­თვის მუშა და მი­ნის­ტრი, ყვე­ლას პა­ტივს სცემ­და და მის­თვის ყვე­ლა იყო ერ­თნა­ი­რი. მას შე­ეძ­ლო დახ­მა­რე­ბო­და ნე­ბის­მე­ირ გა­ჭირ­ვე­ბულს, მათი პრობ­ლე­მე­ბის მო­საგ­ვა­რებ­ლად საქ­მე­ში ჩა­ერ­თო პრე­ზი­დენ­ტე­ბი და სა­ხელ­მწი­ფო მი­ნის­ტრე­ბი. ასე­თი­ვე იყო მისი მე­უღ­ლეც. 1994 წლი­დან ჩვენ დღე არ ჩაგ­ვიგ­დია, რომ არ გვე­ნა­ხა ერ­თმა­ნე­თი და ეს გრძელ­დე­ბა, რად­გან მან ჩვენ, მე და ჩემს მე­უღ­ლეს ჩაგ­ვა­ბა­რა მათ მიერ შექ­მნი­ლი სა­ო­პე­რო ცენ­ტრი. მე იქ ვმუ­შა­ობ­დი 14 წელი და მი­ხა­რია, რომ ჩემი სტუ­დენ­ტე­ბი მო­ფე­ნილ­ნი არი­ან მსოფ­ლი­ოს ყვე­ლა­ზე დიდ თე­ატ­რებ­ში. სულ წე­ლი­წად­ნა­ხე­ვა­რია რაც დავ­ტო­ვე იქა­უ­რო­ბა და თბი­ლი­სის ოპე­რი­სა და ბა­ლე­ტის თე­ატრს და­ვუბ­რუნ­დი, ჩემი მე­უღ­ლე დღემ­დე იქ დი­რექ­ტო­რია და ვაგ­რძე­ლებთ რას­ტრა­პო­ვი­ჩი­სა და მისი მე­უღ­ლის სურ­ვილს აღვზარ­დოთ ღირ­სე­უ­ლი მუ­სი­კო­სე­ბი და ადა­მი­ა­ნე­ბი.

ნინო წი­ფუ­რია

(R)