"32 წლის შემდეგ იმისთვის დავბრუნდი საქართველოში, რომ სხვა დონეზე ავიდეს ქართული ოპერა და ჩემს გუნდთან ერთად, მჯერა, ამას შევძლებ"

1926 წ 25 აპრილს მილანის Teatro alla Scala-ში შედგა ჯაკომო პუჩინის უკანასკნელი ოპერის "ტურანდოტის" პრემიერა. იტალიური ოპერისგან უჩვეულო და აღმოსავლური ეგზოტიკით გაჟღენთილი სასიყვარული დრამა პრინცესა ტურანდოტზე მსოფლიო წამყვანი საოპერო თეატრების ერთიერთი მთავარი დადგმაა. კარლ გოცის ზღაპარს, რომელიც პიესის სცენარს უდევს საფუძვლად. კომპოზიტორი 1901 წელს გაეცნო, პიესით აღფრთოვაბული პუჩინი ოპერის წერას 1920 წელს შეუდგა.

პრინცესას გულის მოსაგებად გამართულ შეჯიბრში რამდენიმე რაინდი მონაწილეობს, სიუჟეტი კი აღმოსავლური ვნებითაა გაჯერებული. კომპოზიტორის ერთ-ერთი შთაგონება ჩინეთის დიპლომატიური სამსახურის თანამშომელის მიერ ნაჩუქარი მუსიკალური ზარდახშაა, რომელიც პოპულარულ ჩინურ მელოდიებს უკვარდა. მოგვიანებით რამდენიმე მათგანი პუჩინიმ თავის ოპერაში ააჟღერა.

მეოცე საუკუნის ბოლომდე „ტურანდოტი“ ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში აკრძალული იყო,ქვეყნის მთავრობა მიიჩნევდა, რომ მათი ქვეყანა არახელსაყრელად იყო წარმოჩენილი. გაგიკვირდებათ და აკრძალვა სულ რაღაც 1998 წელს მოიხსნა, რაც გრანდიოზული პრემიერით აღნიშნეს. პრინცესა ტურანდოტზე შეყვარებული რაინდის - კალაფის არიის ფონზე შევხვდით მე და თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი, მსოფლიოში აღიარებული ტენორი - ბადრი მაისურაძე. გამიჯნურებული კალაფის არია იმდენად ემოციურია, რომ ნებისმიერ ადამიანს დაატყვევებს, ისევე როგორც პიესაში სიყვარულით დაატყვევა ტურანდოტი. საოპერო ხელოვნებაზე, მსტისლავ რასტროპოვიჩზე და ევროპასთან ინტეგრაციაზე ბადრი მაისურაძე მოგითხრობთ.

პრემიერა

1929 წლის შემდეგ „ტურანდოტი“ თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრის სცენაზე პირველად წელს დაიდგა. ყოველთვის საქართველო იტალიურ ოპერას პრიორიტეტად მიიჩნევდა. ჯაკომო პუჩინი იყო ერთადერთი პიროვნება, რომელზეც რომის პაპმა გასცა უფლება, რომ მიწისთვის არ მიებარებინათ და დღემდე მისი ცხედარი მისივე სახლში - ტორო დე ლაგოში განისვენებს. იქვე მიმდინარეობს საოპერო წარმოდგენები და ალბათ ხვდებით რამხელა ემოციური დატვირთვა აქვს იქ საოპერო მომღერლისთვის სცენაზე გამოსვლას. 1929 წლის შემდეგ „ტურანდოტი“ საქართველოში არ დადგმულა, პაუზას ბევრი ფაქტორი განაპირობებს, ერთ-ერთია პოლიტიკა, რომელიც თეატრს ჰქონდა, დადგმულიყო ის ოპერები, რასაც მაშინ მიიჩნევდნენ საჭიროდ. ეს იყო 1920-იანი წლების, კომუნიზმისა და სოციალიზმის ეპოქა, შესაბამისად პრიორიტეტი „სხვა“ ოპერას ენიჭებოდა.

„ტურანდოტს“ დღეს დიდი ენთუზიაზმით ელოდებიან საქართველოში. ჩვენი საპრემიერო სპექტაკლები 25, 27, 30 მარტს და 1, 14, 15 აპრილს გაიმართება (ბილეთების შეძენა შესაძლებელია ოპერის თეატრის სალაროში, ფილარმონიაში და www.tkt.ge-ზე). ეს უნიკალური დადგმა პუჩინის ფესტივალის Torre Del Lago და თბილისის ოპერის თეატრის ერთობლივი პროდუქციაა.

ჩვენს თეატრს ახლაც აქვს საოპერო პოლიტიკა რაც შემდეგში მდგომარეობს: დავდგათ ის სპექტაკლები, რომლის მოთხოვნილებაც არის არამარტო საქართველოში, არამედ საზღვარგარეთ, სადაც შესაძლებელია წავიდეს დასი გასტროლზე. „ტურანდოტით“ ჩვენი ოპერის თეატრი წარდგენილი იქნება პუჩინის ფესტივალზე იტალიაში. დღეს ჩვენს საოპერო დასს სირთულეების ისე არ ეშინია, როგორც ადრე. ძალიან რთული პერიოდი გაიარა თეატრმა - უშუქობა, სიცივე, ელემენტარული პირობების არარსებობა. დღეს უკვე მიხარია, თეატრში რომ შემოდიხარ და ხედავ დილიდან საღამომდე როგორ შრომობენ რეპეტიციაზე მსახიობები. 2017- ში 5 პრემიერა დავდგით, მაშინ როდესაც გადიოდა წლები და 2 პრემიერა ძლივს იდგმებოდა. წინ კიდევ ბევრი პრემიერა გველოდება - სიმონ ბოკანეგრა, ვერტერი, ბალ-მასკარადი, დონ კარლოსი, ქეთო და კოტე და ა.შ. ის ოპერები, რომლებიც აფიშა რომ გადაიშლება, იტყვიან, რომ ევროპული თეატრია.

საოპერო პოლიტიკა დღეს

ყველაფერს ვაკეთებთ, რომ ქართული ოპერა გავაცნოთ მსოფლიოს. 32 წლის შემდეგ იმისთვის დავბრუნდი საქართველოში, რომ სხვა დონეზე ავიდეს ქართული ოპერა და ჩემს გუნდთან ერთად მჯერა ამას შევძლებ. ჩვენ თუ ამ რეჟიმში არ ვიმუშავეთ, დღევანდელი საოპერო პოლიტიკიდან გამომდინარე ძალიან გაგვიჭირდება ევროპასთან ინტეგრაცია, პირველად სწორად ხელოვნებით უნდა მოხდეს ევროპულ ოჯახში გაერთიანება, ხელოვნების ინტეგრაცია თუ არ მოხდა ევროპაში, მარტო იარაღის ჩხარუნით ვერაფერს ვიზამთ, აქედან გამომდინარე ჩვენი საოპერო პოლიტიკა გულისხმობს იმ სპექტაკლების დადგმას, რომელიც საშუალებას მოგვცემს უფრო ადვილად ვიყოთ ინტეგრირებული იმ დიდ ოჯახში რასაც ევროპული კულტურა ჰქვია. მე ვერ განვსაზღვრავ ქვეყნის საგარეო პოლიტიკას და ვერ შევაფასებ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებს, შემიძლია ჩემი აზრი დავაფიქსირო ამასთან დაკავშრებით.

ჩვენ უნდა შეგვწვდეს იმის უნარი რომ დავინახოთ სხვადასხვა ქვეყნების დადებითი, კარგი მხარე და ავიღოთ. ეხლა კონტაქტები გვაქვს სამხრეთ ამერიკასთან, მინდა გითხრათ ის არ არის საოპერო ხელოვნების მექა, მაგრამ რატომაც არა, რაღაც შეიძლება იმათგანაც ვისწავლოთ ჩვენ ან ჩვენგან მათ ისწავლონ. ჩვენ „გედების ტბას“ ვერ დავბლოკავთ, იმიტომ რომ ჩაიკოვსკი რუსია, ამით შეიძლება ვიღაცას დააკლდეს და ვიღაცას არა. რაც კლასიკაა ის ძვირფასია. თუმცა მორალი ყველგან უნდა არსებობდეს. მთელი ცხოვრება საქართველო შემოკრებილი იყო მტრებით და ჩვენ ვიღებდით მათი კულტურიდან ნაწილს, დადებითს, ისინი კი ჩვენგან. მე არ ვთვლი, რომ ხელოვნება უნდა დაიკეტოს და ხელოვნებამ ჩაკეტოს საზღვრები, იმიტომ რომ ვიღაცას ვებრძვით. ადამიანობა, მორალი და სიკეთე ყველაგან ერთია. თუ ვინმეს აქვს სურვილი, ხელოვანს ვგულისხმობ, რომ გამოთქვას აზრი რა თქმა უნდა მან უნდა დააფიქსიროს თავისი პოზიცია, მაგრამ ჩვენ ჩვენი მოვალეობა გვაქვს პირველ რიგში. მე შეიძლება მეგობრების წრეში გამოვთქვა პოლიტიკასთან დაკავშირებით ჩემი ხედვა, მაგრამ როდესაც საზოგადოდ რაღაცას ამბობ მაშინ მართლა უნდა ერკვეოდე საკითხში და იყო ოსტატი, ისევე, როგორც სცენაზე.

„ბადრი ჩვენი საუკუნის ერთ-ერთი უდიდესი ტენორია“ - მსტისლავ როსტროპოვიჩი

ძალიან სუბიექტური იყო ამ შეფასების დროს, რადგან ჩვენ ვიყავით მეგობრები. მე შემიძლია ვთქვა, რომ როსტროპოვიჩი მსოფლიოში უდიდესი ხელოვანი იყო. ამაყი ვარ, რომ მას მეგობრად მივაჩნდი. ის, ისე წავიდა ამ ქვეყნიდან, რომ ბოლო ათი წელი სახელით მივმართავდი, მაგრამ თქვენობით, რადგან მე შენობითზე ვერ გადავედი, იმდენად დიდი ხელოვანი იყო. სლავა ძალიან მომთხოვნი იყო თავის თავისადმი, ფეხი, რომ დაეღლებოდა საათობით რეპეტიის შემდეგ, შეეძლო სახლის ჩუსტი ჩაეცვა და ასე გაეგრძელებინა რეპეტიცია. ძალიან მომთხოვნი იყო ჯერ საკუთარი თავის მიმართ და შემდეგ უკვე ჩვენს მიმართ, ამასთანავე საოცრად ხალხმოყვარე იყო. მისთვის არ არსებობდა მინისტრი, პრეზიდენტი, არ იცავდა პროტოკოლს, შეეძლო ინგლისის დედოფალს ლოყაზე მოფერებოდა, ზღვარი არ ჰქონდა მისი სითბოს გამოხატვას ადამიანების მიმართ.

ჟაკ შირაკს ხშირად ეხუმრებოდა, ძალიან ახლობლობდნენ, ასევე მეგობრობდა მონაკოს პრინცთან და მის მეუღლესთან გრეის კელისთან, ინგლისის, ესპანეთის, ნორვეგიის, შვედეთის, დანიის სამეფო კართან, ყველა ქვეყნის პრეზიდენტთან და ისინი ხშირად სტუმრობდნენ სლავას, როგორც ქართველებს სჩვევიათ ასე ედგნენ გვერდში ჭირშიც და ლხინშიც. სლავას უყვარდა ყველა, არ არსებობდა მისთვის მუშა და მინისტრი, ყველას პატივს სცემდა და მისთვის ყველა იყო ერთნაირი. მას შეეძლო დახმარებოდა ნებისმეირ გაჭირვებულს, მათი პრობლემების მოსაგვარებლად საქმეში ჩაერთო პრეზიდენტები და სახელმწიფო მინისტრები. ასეთივე იყო მისი მეუღლეც. 1994 წლიდან ჩვენ დღე არ ჩაგვიგდია, რომ არ გვენახა ერთმანეთი და ეს გრძელდება, რადგან მან ჩვენ, მე და ჩემს მეუღლეს ჩაგვაბარა მათ მიერ შექმნილი საოპერო ცენტრი. მე იქ ვმუშაობდი 14 წელი და მიხარია, რომ ჩემი სტუდენტები მოფენილნი არიან მსოფლიოს ყველაზე დიდ თეატრებში. სულ წელიწადნახევარია რაც დავტოვე იქაურობა და თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრს დავუბრუნდი, ჩემი მეუღლე დღემდე იქ დირექტორია და ვაგრძელებთ რასტრაპოვიჩისა და მისი მეუღლის სურვილს აღვზარდოთ ღირსეული მუსიკოსები და ადამიანები.

ნინო წიფურია

(R)