"1970 წლებში ნოქალაქევის ციხე გოჯის არქეოლოგიურ გათხრებს ისტორიკოსი, ხელოვნებათმცოდნეობის დოქტორი - პარმენ ზაქარაია ხემძღვანელობდა. მან სრულიად შემთხვევით გაიგო, რომ სამეგრელოს სოფელ ხორშში გიგანტური ცაცხვის ხე იდგა, დაინტერესდა ამით და როცა ნახა, ყოველგვარ მოლოდინს გადააჭარბა ნანახმა - მის წინ რამდენიმე საუკუნის ცაცხვის ხე აღმოჩნდა!
ექსპერტები მოიწვია, ჩაატარეს ექსპედიცია და წინასწარი ვარაუდით, ხე V-VI საუკუნის აღმოჩნდა. პარმენ ზაქარაიას თქმით, ამ ასაკის ცაცხვის ხე მსოფლიოში არ არის. სამომავლოდ დაუგეგმავთ საფუძვლიანი კვლევების ჩატარება, თუმცა, რაღაც მიზეზების გამო, ვერ მოხერხდა.
დღეს პარმენ ზაქარაია ცოცხალი აღარ არის. მას მერე 40 წელი გავიდა. ეს ხე კი დღესაც ამაყად დგას მშობლიურ მიწის ფესვებზე. ამ ასაკის ცაცხვის ხე იშვიათი მოვლენაა" - წერს "ფეისბუქის" საკუთარ გვერდზე ფოტოგრაფი გიორგი ნიკოლავა.
დავინტერესდით და გიორგი ნიკოლავას ხის შესახებ მეტი ვკითხეთ:
- პარმენ ზაქარია ვინც მიიყვანა ამ ხესთან წლების წინ, მეც მან წამიყვანა სანახავად. იგი ბევრს იბრძოდა, გზა რომ გაკეთებულიყო იმ სოფლის უბანში. გურამ ოდიშარია იმ პერიოდში სენაკის მაჟორიტარობის კანდიდატი იყო. ხე მას აჩვენა და იმდენი იბრძოლა, რომ ბატონ გურამს გზა გააკეთებინა.
ასეთი ძველი ხეები საზღვარგარეთ ტურისტული დანიშნულებისაა. ხალხს 200 კილომეტრის მოშორებით ხის გამო მიყავთ ტურისტები, იმდენად დიდია ინტერესი. აქ კი ნაკლებად არის ცნობილი, რადგან რეკლამა აკლია. წვიმის დროს რქოსანი პირუტყვიც აფარებს თურმე თავს, იმდენად დიდი ფუღუროა.
გურამ ოდიშარია, კულტურის ყოფილი მინისტრი:
- 2012 წელს პირველად ვნახე ეს ხე. ორი წლის წინ - მეორედ. საოცარი, გრანდიოზული, ფანტასტიკური ხეა. საერთოდ, სოფელი ხორშიც ძალიან ეგზოტიკურია.
სამწუხაროა, რომ ხის ისტორია (არა მარტო ისტორია) არ არის შესწავლილი. ძალიან კარგია, რომ სტატიას წერთ. ეს ხელს შეუწყობს მის პოპულარიზაციას და ბევრი გაიგებს მისი არსებობის შესახებ. სამწუხაროდ, ჩვენ საქართველოზე ბევრი რამ არ ვიცით. ღმერთმა ხელი მოგიმართოთ!