პრო­ფე­სი­ით სა­მარ­თალმცოდ­ნე - კა­ხა­ბერ ჭიღ­ლა­ძე მრა­ვა­ლი წე­ლია კვლე­ვებს აწარ­მო­ებს იბე­რი­ულ-კავ­კა­სი­უ­რი ტო­მე­ბის გან­სახ­ლე­ბის სფე­რო­ში. იგი ბას­კეთ­ში ათი წელი ცხოვ­რობ­და და კუნ­ძულ კრე­ტა­ზე ორი წელი, გა­მოს­ცა სამი წიგ­ნი "იბე­რი­უ­ლი დნმ, სამ­ყა­როს კოდი-ქარ­თუ­ლი ან­ბა­ნი", "კავ­კა­სი­უ­რი იოგა" და "სა­ქარ­თვე­ლო ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის აკ­ვა­ნი". დღეს სი­ნა­ნუ­ლით აღ­ნიშ­ნავს, რომ ქარ­თველ მეც­ნი­ე­რებს ბას­კებ­თან დიდი ხა­ნია კავ­ში­რი აქვთ გა­წყვე­ტი­ლი და ამ სა­კითხს სა­თა­ნა­დო ყუ­რა­დღე­ბა არ ექ­ცე­ვა... კა­ხა­ბერ ჭიღ­ლა­ძემ უამ­რა­ვი ინ­ფორ­მა­ცია მო­ი­ძია და შეკ­რი­ბა იბე­რი­ე­ლე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბა­ზე მსოფ­ლიო მას­შტა­ბით, რაც მეც­ნი­ე­რუ­ლად და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლი და და­სა­ბუ­თე­ბუ­ლია, ნა­წილს ჩვენც გვი­ზი­ა­რებს...

- ორი იბე­რი­ის არ­სე­ბო­ბა­ზე ბევ­რი გვსმე­ნია, მაგ­რამ ფიქ­სირ­დე­ბა მე­სა­მეც!

- უდი­დე­სი მა­სა­ლა არ­სე­ბობს ბრი­ტა­ნე­თის იბე­რი­ა­ზე. ამ რუ­ქა­ზე ირ­ლან­დი­ის კუნ­ძულს H-ჰი­ბერ­ნია ეწო­დე­ბა და ვი­კი­პე­დი­ა­შიც მო­ცე­მუ­ლია, რომ ეს არის ივერ­ნი­ის ლა­თი­ნი­ზე­ბუ­ლი სა­ხე­ლი. კუნ­ძულ­ზე რომ იბე­რე­ბიც ხოვ­რობ­დნენ, არა­ერ­თი ფაქ­ტი მოწ­მობს. ბრი­ტა­ნე­თის ის­ტო­რი­ა­ში და­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლია, რომ ამ კუნ­ძუ­ლებ­ზე ჩვენ­წელ­თა­ღი­ცხვამ­დე 3000-2400 წლებ­ში დო­მი­ნი­რებ­დნენ იბე­რი­უ­ლი ტო­მე­ბი. ამ ტე­რი­ტო­რი­ებ­ზე მათ შე­ი­ტა­ნეს მი­წათ­მოქ­მე­დე­ბა, მე­სა­ქონ­ლე­ო­ბა და ზო­გა­დად ცი­ვი­ლი­ზა­ცია. ეს ბრი­ტა­ნე­ლე­ბის მი­ე­რაა და­წე­რი­ლი და მათი ის­ტო­რი­აა. სა­ქარ­თვე­ლო­ში დღემ­დე არ არის ამ სა­კი­თხზე დიდი ინ­ტე­რე­სი.

რო­დე­საც ბას­კეთ­ში ჩა­ვე­დი, სა­ყო­ველ­თა­ოდ ცნო­ბი­ლი მეც­ნი­ე­რი, ბას­კი ქარ­თვე­ლო­ლო­გი, ბილ­ბა­ოს უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სო­რი, ბას­კუ­რი ენის აკა­დე­მი­ის აკა­დე­მი­კო­სი - შა­ვი­ერ კინ­ტა­ნა გა­ვი­ცა­ნი. მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, მან ვე­ფხის­ტყა­ო­სა­ნი თარ­გმნა, ძა­ლი­ან კარ­გად იცის ჩვე­ნი კულ­ტუ­რა და მი­თხრა, გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის 80-იან წლე­ბამ­დე ჩვენ­თან აქ­ტი­უ­რად თა­ნამ­შრომ­ლობ­დნენ ქარ­თვე­ლი მეც­ნი­ე­რე­ბი და შემ­დეგ კავ­ში­რი გა­წყვი­ტე­სო. რო­გორც ჩანს ზე­ვი­დან იყო ბრძა­ნე­ბა, სა­მუ­შაო შე­წყვე­ტი­ლი­ყო, რად­გან ბევ­რი რამ არ გა­მო­ევ­ლი­ნათ მეც­ნი­ე­რებს. პი­რი­ქი­თაც კი მოხ­და: მეც­ნი­ე­რებს იმ მი­მარ­თუ­ლე­ბით ამუ­შა­ვებ­დნენ თით­ქოს კავ­კა­სი­ის და და­სავ­ლე­თის იბე­რე­ბი სხვა­დას­ხვაა. არა­და გე­ნე­ტი­კუ­რი კვლე­ვე­ბი­თაც კი დას­ტურ­დე­ბა, რომ წარ­მო­მავ­ლო­ბა ერთი და იგი­ვეა.

ასევე დაგაინტერესებთ

14:14 / 21-09-2018

"იბერიელებმა შევიტანეთ ცივილიზაცია ეგვიპტეში..." - ხეოფსის პირამიდის იდეა საქართველოდან იღებს სათავეს?

12:21 / 08-11-2018

რა აკავშირებდა ფარაონ ტუტანხამონს ზეზვასთან და მზიასთან? - მეცნიერული აღმოჩენა, რომელმაც ისტორია შეცვალა

არ ვიცი რა­ტომ არ ექ­ცე­ვა ყუ­რა­დღე­ბა იტა­ლი­ის - ლი­გუ­რი­ას. სა­ნამ რო­მა­ე­ლე­ბი ას­პა­რეზ­ზე გა­მო­ვი­დოდ­ნენ, იქ მოღ­ვა­წე­ობ­დნენ ეტ­რუს­კე­ბი, ანუ იბე­რი­უ­ლი ტომი. მათ სა­ხელ­მწი­ფოს - ლი­გუ­რია ერ­ქვა და დე­და­ქა­ლა­ქი იყო სამ­დუ­ქა­ნი. სა­დაც დღეს რო­მია იქვე მდე­ბა­რე­ობ­და და იქ მთლი­ა­ნად იბე­რი­უ­ლი ცი­ვი­ლი­ზა­ცია იყო გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი.

- თქვენ ათი წელი ბას­კეთ­ში ცხოვ­რობ­დით... რა აღ­მო­ა­ჩი­ნეთ იქ, რაც ქარ­თვე­ლებ­მა დღემ­დე არ ვი­ცით?

- უამ­რა­ვი რამ, სა­ერ­თო სი­ტყვე­ბი, ცხო­ველ­თა სა­ხე­ლე­ბი: ქარ­თუ­ლად "გოჭი", მო­ფე­რე­ბით "გო­ჭუ­ნია" და ეს­პა­ნუ­რად - "გო­ჭი­ნიო," ქართ "შო­შია" ბას­კუ­რად - "შო­შუა", ქართ. "ბუ" ეს­პა­ნუ­რად "ბუო", "ბატი" - "პატო" ქართ. - "ღორი" ბერ­ძნუ­ლად - "ღო­რუ­ნი", ქართ. - "კატა" ბას­კუ­რად "კატა", ლა­თი­ნუ­რად - "ღატა", "გატა", "ქეთ", ქართ: ძაღ­ლი, იგი­ვე "ჯო­ღო­რი" (მეგრ.) და ბას­კუ­რად "ჩა­კუ­რი", ასე­ვე "ჩი­გა­რუ" ძვ. ეგ­ვიპ­ტუ­რად და "ჯუ­კა­რუ" კორ­სი­კა­ზე. ცხე­ნის სა­ხე­ლიც მთელს ევ­რო­პა­ში იბე­რი­უ­ლი­და­ნაა გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი: "ლა­ჩუ­ალ" "ასპა", "ქური", "ჰონი", ... და ა.შ. შა­ვი­ერ კინ­ტა­ნამ მი­თხრა: "რა თქმა უნდა, თქვე­ნი სა­ხე­ლე­ბი ბევრ რა­მეს ერ­ქმე­ვა, რად­გან იბე­რი­ე­ლე­ბი ჩა­მოხ­ვე­დით აქ და ად­გი­ლობ­რივ ტო­მებს ცოდ­ნა გა­უ­ზი­ა­რე­თო. ამას იქა­უ­რი მეც­ნი­ე­რე­ბი ამ­ბო­ბენ და ქარ­თველ­მა მეც­ნი­ე­რებ­მა რა­ტომ შე­წყვი­ტეს მუ­შა­ო­ბა, სრუ­ლი­ად გა­ურ­კვე­ვე­ლია. უმ­თავ­რე­სი კი ის არის, რომ გრა­მა­ტი­კაც იგი­ვე გვაქვს. მსოფ­ლი­ო­ში გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი გრა­მა­ტი­კე­ბი­დან - შუ­მე­რუ­ლი, ქარ­თუ­ლი და ბას­კუ­რი იდენ­ტუ­რია.

უდი­დეს­მა გერ­მა­ნელ­მა მეც­ნი­ერ­მა - ჰუმ­ბოლტმა კვლე­ვა ჩა­ა­ტა­რა ამის თა­ო­ბა­ზე და მისი ნაშ­რო­მი გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლია. ასე­ვეა თვლის სის­ტე­მაც, ჩვენ და ბას­კებს გვაქვს ოცო­ბი­თი, სხვებს კი ათო­ბი­თი, სამ­წუ­ხა­როდ დღეს არც ამას ექ­ცე­ვა ყუ­რა­დღე­ბა.

- ჰი­ბერ­ნი­ას­თან რა სა­ერ­თო გვაქვს?

- მათი ენა და­კარ­გუ­ლია, ლა­თი­ნი­ზი­რე­ბუ­ლია, კვა­ლი არ­სე­ბობს და ერთ-ერთი ვა­ი­ნა­ხი მეც­ნი­ე­რი რომ ჩა­ვი­და შოტ­ლან­დი­ა­ში და იქა­ურ უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში ას­წავ­ლი­და, გაკ­ვირ­ვე­ბით აღ­ნიშ­ნავ­და რომ, სა­ო­ცა­რი მსგავ­სე­ბაა კავ­კა­სი­ურ და შოტ­ლან­დი­ურ ენებს შო­რის, მისი ნაშ­რო­მი "კავ­კა­სი­ის ალ­ბა­ნე­ბი­დან შოტ­ლან­დი­ელ ალ­ბა­ნა­ხე­ბამ­დე" ამის ნა­თე­ლი მა­გა­ლი­თია, მთელ ბრი­ტა­ნეთ­ში იყ­ვნენ იბე­რი­უ­ლი ტო­მე­ბი, მარ­ტო ირ­ლან­დი­ის კუნ­ძულ­ზე არ ყო­ფი­ლან. ბრი­ტა­ნეთ­ში, სა­დაც ახლა სტო­უ­ნ­ჰენ­ჯია, ის იბე­რი­ე­ლი ქუ­რუ­მე­ბის მიერ გა­კე­თე­ბუ­ლი მე­გა­ლი­თე­ბია. მსგავ­სი მე­გა­ლი­თე­ბია – საფ­რან­გეთ­შიც, ეს­პა­ნეთ­შიც, კორ­სი­კა­ზეც, სა­ქარ­თვე­ლო­შიც... ირ­ლან­დი­ის ჰი­ბერ­ნი­ა­ზე უამ­რა­ვი რა­მაა გა­მო­საკ­ვლე­ვი.

უკ­რა­ი­ნელ მკვლე­ვარს - ივან­ცოვს ფილ­მე­ბი აქვს გა­და­ღე­ბუ­ლი, სა­დაც აუ­ა­რე­ბე­ლი მა­სა­ლაა. იქ იყო იბე­რი­უ­ლი ტო­მე­ბი­დან - პიქ­ტე­ბი, რომ­ლებ­საც ტა­ნის მო­ხატ­ვა ახა­სი­ა­თებ­დათ. დღეს ჰი­ბერ­ნი­ა­ში შე­მორ­ჩე­ნი­ლია ტო­პო­ნი­მე­ბი და მა­თი­ვე ის­ტო­რი­ის წიგ­ნი, სა­დაც თვი­თონ­ვე აფიქ­სი­რე­ბენ, იბე­რი­ე­ლებ­მა რომ შე­ი­ტა­ნეს ცოდ­ნა და ცი­ვი­ლი­ზა­ცია. მეღ­ვი­ნე­ო­ბა ჰი­ბერ­ნი­ა­ში ნაკ­ლე­ბად არის გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი. ჩრდი­ლო­ე­თის ტო­მე­ბია და უფრო მე­ტად ლუ­დია მი­ღე­ბუ­ლი. რო­გორც ჩვენ­თან ჩრდი­ლო-კვკა­სი­ა­ში და სა­ქარ­თვე­ლოს მთი­ა­ნეთ­შიც, ასეა ირ­ლან­დი­ის ამ კუნ­ძულ­ზეც. ბას­კეთ­ში კი, რა თქმა უნდა, ღვი­ნოა მე­ტად გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი.

ბას­კე­თი დღეს, მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, ორად არის გა­ყო­ფი­ლი. სამი პრო­ვინ­ცია საფ­რან­გეთ­შია და ოთხი პრო­ვინ­ცია ეს­პა­ნეთ­ში. გან­თქმუ­ლი ფრან­გუ­ლი და ეს­პა­ნუ­რი ღვი­ნო­ე­ბის უმე­ტე­სო­ბა ბას­კეთ­შია. მე სა­ქარ­თვე­ლო­ში სა­ცხოვ­რებ­ლად დავ­ბრუნ­დი, რად­გან მსურ­და შვი­ლე­ბი სამ­შობ­ლო­ში, ქარ­თუ­ლად გაზ­რდი­ლიყ­ვნენ. ბას­კეთ­თან დღემ­დე მაქვს კავ­ში­რი.

- თქვენ ასე­ვე ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო ინ­ფორ­მა­ცი­ას ფლობთ, თუ რამ­დე­ნად მა­ღალ დო­ნე­ზე ფლობ­დნენ ცოდ­ნას კოს­მოს­ზე უძ­ველ­ლეს სა­ქარ­თვე­ლო­ში...

- მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, რომ შუ­მე­რე­ბი და ქარ­თვე­ლე­ბი ერთი და იგი­ვე ტო­მე­ბი არი­ან. შუ­მე­რე­ბი თა­ვის თავს - სან­გი­გებს ეძახ­დნენ, ანუ შავ­თა­ვი­ა­ნებს და უძ­ვე­ლე­სი გად­მო­ცე­მით ის­ტო­რი­კო­სე­ბი აღ­ნიშ­ნა­ვენ, რომ სა­ნი­გე­ბი ქარ­თუ­ლი ტო­მია, რომ­ლე­ბიც სახ­ლობ­დენ მცი­რე აზი­ა­შიც და ესე­ნი არი­ან სვა­ნე­ბი. ქარ­თუ­ლად დღე­საც სანგ-ზანგ შავს ნიშ­ნავს. შუ­მე­რულ-ქარ­თულ პა­რა­ლე­ლებს აღარ მოვ­ყვე­ბი, რად­გან ძა­ლი­ან ბევ­რია ამა­ზე გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი. ერთი და იგი­ვე ტო­მე­ბი იყ­ვნენ. დღეს მსოფ­ლი­ომ იცის, რომ შუ­მე­რე­ბი­დან იწყე­ბა ის­ტო­რია და მათ დაყ­ვეს ვარ­სკვლა­ვე­თი ხომ­ლე­ბად. ეს ქარ­თვე­ლი ქუ­რუ­მე­ბის პრე­რო­გა­ტი­ვა იყო და ჩვენ­თან ყვე­ლა­ფე­რი და­ფა­რუ­ლი იყო. შუ­მე­რი ჩა­სახ­ლდა "ოთხი ქა­რის ქვე­ყა­ნა­ში", ანუ შუ­ამ­დი­ნა­რეთ­ში , რათა ვე­ლუ­რი "მარ­თუს" ხალ­ხი გა­ე­ა­და­მი­ა­ნუ­რე­ბი­ნა, რომ­ლებ­მაც არ იცოდ­ნენ ხორ­ცის შეწ­ვა, მიც­ვა­ლე­ბუ­ლის და­მარ­ხვა და ასე შემ­დეგ... 5604 წ. არის ქარ­თუ­ლი წელ­თაღ­რი­ცხვა ქრის­ტემ­დე. იგი­ვეა შუ­მე­რუ­ლიც. ბა­ბი­ლო­ნუ­რი უკვე 5500-ით იწყე­ბა და 104 წლით ჩა­მორ­ჩე­ბა ჩვენ­სას.

კოს­მო­სის მა­ღალ დო­ნე­ზე ცოდ­ნა ჩვენ­თან ხვამ­ლის მთა­ზეც ფიქ­სირ­დე­ბა. გა­მოქ­ვა­ბულ­ში რომ შე­ვიდ­ნენ კე­დელ­ზე აღ­მოჩ­ნდა ვარ­სკვლა­ვე­ბის ზუს­ტად ისე­თი გან­ლა­გე­ბა, რო­გო­რიც ფიქ­სირ­დე­ბო­და 5604 წელს ჩვ.წ.აღ-მდე. ანუ იქ ხალ­ხი სახ­ლობ­და იმ დროს და ეს ცოდ­ნა ჰქონ­დათ. ამ ყვე­ლა­ფერ­ზე ფილ­მიც არის გა­და­ღე­ბუ­ლი. რაც არის ზე­ვით, ის არის ქვე­ვით!

- ეს უამ­რავ სწავ­ლე­ბა­შიც არის და რე­ლი­გი­ა­შიც. მე გა­დავ­თარ­გმნე წიგ­ნი "კავ­კა­სი­უ­რი იოგა", რო­მე­ლიც არ იყო გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი სა­ქარ­თვე­ლო­ში და ყუ­რა­დღე­ბა არ ექ­ცე­ო­და. წიგ­ნის ავ­ტო­რია - გრაფ ვა­ლევ­სკი, მკვლე­ვა­რი, მოგ­ზა­უ­რი. იგი იო­გა­თი იყო გა­ტა­ცე­ბუ­ლი და ტი­ბეტ­ში უთხრეს, რომ თუ გინ­და უმაღ­ლეს ცოდ­ნას მი­აღ­წიო კავ­კა­სი­ა­ში ჩა­დიო. 1920 წლი­დან ორი წელი კავ­კა­სი­ა­ში იმ­ყო­ფე­ბო­და, სვა­ნი და ინ­გუ­ში გან­დო­ბი­ლე­ბის ნდო­ბა მო­ი­პო­ვა და მათი ცოდ­ნა ჩა­წე­რა იო­გას შე­სა­ხებ. კავ­კა­სი­უ­რი ოგა­ში ისე­თი სწავ­ლე­ბაა, რომ შე­უძ­ლე­ბე­ლია ადა­მი­ან­მა ის სა­კუ­თა­რი გა­მოც­დი­ლე­ბით და­აგ­რო­ვოს, ეს არის ზე­ბუ­ნებ­რი­ვი ძა­ლით მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი, აქ აღ­წე­რი­ლია ლე­ვი­ტა­ცია, გრა­ვი­ტა­ცი­ა­ზე და სტი­ქი­ებ­ზე ზე­მოქ­მე­დე­ბა, "მე­სა­მე თვა­ლის" გა­აქ­ტი­უ­რე­ბა და ა.შ.

უამ­რა­ვი ფაქ­ტის მოყ­ვა­ნა შე­იძ­ლე­ბა იბე­რი­ულ-კავ­კა­სი­უ­რი მოდ­გმის მიღ­წე­ვებ­ზე და უნი­კა­ლუ­რო­ბა­ზე, მაგ­რამ ჩემი აზ­რით, მისი გვირ­გვი­ნია ქარ­თუ­ლი ასომ­თავ­რუ­ლი ან­ბა­ნი, რო­მე­ლიც სამ­ყა­როს კო­დია და უნი­ვერ­სა­ლუ­რი მატ­რი­ცის პრინ­ციპ­ზეა აგე­ბუ­ლი, რო­გორც დნმ-ი და კა­ცობ­რი­ო­ბის მი­ზა­ნი უნდა იყოს, რომ ჩავ­წვდეთ ამ სიღ­რმე­ებს და შე­ვიც­ნოთ ჩვე­ნი არ­სე­ბო­ბის არსი.