Falcon Heavy-ის წარმატებული სტარტი - ანუ ახალი ფურცელი კოსმონავტიკის ისტორიაში
6 თებერვალს, Facebook-ის და Youtube-ის Live-არხების საშუალებით, პლანეტის ყურადღება აშშ-ში, ფლორიდის შტატში მდებარე კანავერალის კონცხისკენ იყო მიმართული - კენედის სახელობის კოსმოსური ცენტრიდან ილონ მასკის მორიგი რაკეტის სტარტის მოლოდინში. ერთი შეხედვით კოსმოსში რაკეტის გაშვებაში ახალი არაფერია. ყოველწლიურად პილოტირებადი და უპილოტო სტარტების ფარგლებში ორბიტაზე 2-3 ათეულამდე რაკეტას უშვებენ. თუმცა გუშინდელი შემთხვევა სრულიად განსხვავებული იყო.
ამბიციური და არაორდინალური იდეებით ცნობილ ილონ მასკს, კოსმოსის ათვისებასთან დაკავშირებით, შორს მიმავალი გეგმები აქვს. 2002 წელს დაარსებულ კომპანია SpaceX-ზე, სადაც მხოლოდ 5 000 კაცი მუშაობს, გასულ წელს განხორციელებული კოსმოსური სტარტების 24%-ი მოდის. ამ მაჩვენებლით მასკი რუსეთს გაუტოლდა.
6 თებერვალს განხორციელებული სტარტი უახლესი Falcon Heavy-სთვის პირველი იყო. ძლიერი ქარის გამო რამდენჯერმე გადადებული გაშვება, წარმატებით შესრულდა. ცაში აჭრილმა 70 მ-ის სიგრის რაკეტამ სპეციალისტების, ინჟინერების, კონსტრუქტორების და თავად ილონ მასკის იმედი სრულებით გაამართლა.
დღემდე კომპანია მხოლოდ მძიმე - Falcon 9-ს ტიპის რაკეტებს უშვებდა, რომელსაც დაბალ საყრდენ ორბიტაზე 22,8 ტონა ტვირთი გაყავდა. ახალი Falcon Heavy-ის შემთხვევაში ეს ციფრი - 63,8 ტონაა. აღნიშნული რაკეტის გამოყენებას მასკი მარსის ათვისების ამბიციურ პროგრამაში აპირებს.
სპეციალისტთა გათვლით, წითელ პლანეტაზე Falcon Heavy-ი 17 ტონა ტვირთის წაღებას შეძლებს.
ზემძიმე კლასის Falcon Heavy-ზე SpaceX-ის გუნდი რამდენიმე წლის განმავლობაში აქტიურად მუშაბდა. კონსტრუქციულად ის საბაზო Falcon 9-ს წარმოადგენს, რომელზეც გვერდებიდან ამავე Falcon 9-ის პირველი საფეხურებია დამაგრებული. ისტორიულად ზემძიმე კლასის რაკეტებს მხოლოდ აშშ და სსრკ ფლობდა.
ცივი ომის დროს, მთვარის დაპყრობის პირველობის ჟინით შეპყრობილი მოსკოვი და ვაშინგტონი, კოსმონავტიკას დიდ ყურადღებას და ფინანსებს უთმობდნენ. ზემძიმე კლასის პირველი რაკეტა ამერიკული Saturn V-ი გახდა, რომელმაც პროგრამა Apollo-ს ფარგლებში, ამერიკელ ასტრონავტებს მთვარეზე გადმოსხმის შესაძლებლობა მისცა. 110,6 მ-იანი 3 საფეხურიანი გიგანტის სასტარტო წონა 3 000 ტონას აღწევდა.
სსრკ-ში მთვარის და შემდგომ მარსის დაპყრობისთვის Н-1 ტიპის ზემძიმე რაკეტაზე მუშაობდნენ. ამერიკულზე ის მხოლოდ 5 მ-ით დაბალი იყო, სანაცვლოდ 5 საფეხური და 30 სასტარტო ძრავა ჰქონდა. მთავარი პრობლემა, სწორედ ამ 30 ძრავას ერთდროულ ამუშავებაში მდომარეობდა (საბჭოთა სპეციალისტებისგან განსხვავებით, მასკმა ამ საკითხს თავი წარმატებით გაართვა - Falcon Heavy-ი სტარტისთვის 27 ძრავას ერთდროული ამოქმედება იყო საჭირო). Н-1-ის ოთხივე საცდელი სტარტი რაკეტების აფეთქებით დასრულდა. მისგან განსხვავებით, ამერიკული Saturn V-ის ცამეტივე გაშვება წარმატებული იყო. თუმცა მეტისმეტად დიდმა ღირებულებამ პროექტს წერტილი დაუსვა.
სასარგებლო დატვირთვის სახით Falcon Heavy-იმ ორბიტაზე ილონ მასკის კუთვნილი ავტომობილი - Tesla Roadster-ი გაიყვანა. თავად მასკის განცხადებით, მას ახალისებს იდეა, რომ ოდესღაც მის ავტომობილს შეიძლება უცხოპლანეტელებმა მიაგნონ.
ჰელიოცენტრულ ორბიტაზე მოხვედრილი წითელი Tesla Roadster-ი, რომელშიც მანეკენი-ასტრონავტი Starman-ი ზის, დიდ ელიფსზე იმოძრავებს და მონაცვლეობით წითელ პლანეტას და მზეს შემოუვლის. სტარტისას აუდიო სისტემა დევიდ ბოუის ცნობილ სიმღერას - Life on Mars? უკრავდა.
დღეისთვის არსებულ და პერსპექტიულ რაკეტებთან შედარებით, მასკის Falcon-ების უპირატესობა ნაწილობრივ მრავალჯერად კონსტრუქციაშია. საწვავის მარაგის ამოწურვის შემდეგ, პირველი საფეხური უკან, დედამიწაზე ბრუნდება. Falcon Heavy-ის შემთხვევაში, გვერდითი ბლოკები მიწაზე ერთდროულად და პრაქტიკულად სინქრონულად დაეშვნენ. მესამე ბლოკს კი არ გაუმართლა. გეგმით ის ზღვაში მოდრეიფე პლატფორმაზე უნდა დაშვებულიყო. თუმცა ამ ეტაპისთვის დაუდგენელი მიზეზების გამო, ბლოკი დაშვების წერტილიდან 100 მ-ის მოშორებით ზღვაში ჩავარდა და დაიმტვრა.
ნახევრად მრავალჯერადი კონსტრუქციის წყალობით, სერიული Falcon Heavy-ის გაშვების ღირებულება 90-120 მლნ დოლარი იქნება. შედარებისთვის, ამჟამად არსებული ყველაზე დიდი ტვირთამწეობის რაკეტის - ამერიკული Delta IV Heavy-ს სტარტი 164-400 მლნ დოლარი ღირს. თანაც მისი ტვირთამწეობა მხოლოდ 29 ტონაა.
2018 წელს Falcon Heavy-ის ორი სტარტია დაგეგმილი. პირველი - Arabsat 6A საუდის არაბეთის ინტერესებში განხორციელდება, მეორე - Space Test Program 2-ი აშშ-ს თავდაცვის უწყების დაკვეთით.
მოამზადა ნუკრი მგელაძემ
ნიუ-იორკში გასულ 24 საათში კორონავირუსით 207 ადამიანი დაიღუპა
თავის ქალაში ჩიპის ჩადგმის შემდეგ, ლაპარაკი საჭირო აღარ იქნება - ილონ მასკის ახალი პროექტი, რომელიც 5 წელიწადში ენებს "გამოუსადეგარს გახდის"
