გაიგე რას ნიშნავს შენი სახელი - საქართველოში გავრცელებული მამაკაცების სახელების განმარტება

მას მერე, რაც საქართველოში გავრცელებული ქალის სახელების ჩამონათვალი გამოვაქვეყნეთ, მასალის კომენტარებში გაჩნდა აზრი, რომ გენდერული თანაწორობა დაირღვა, - მამაკაცებმა რა დააშავესო? არაფრის დარღვევას არ ვაპირებდით, არც წინა ჯერზე და არც ახლა და გთავაზობთ საქართველოში გავრცელებულ მამაკაცის 30 სახელს, პროფესორ ზურაბ ჭუმბურიძის ცნობილი წიგნიდან - "რა გქვია შენ?", რომელიც მეცნიერულად წლების წინ არის დამუშავებულ-შესწავლილი:

ალექსანდრე - (ბერძნული) "მცველი ვაჟკაცი," "მამაცი მცველი" (კომპოზიტია, რომლის ნაწილებიც ცალ-ცალკე გვხვდება საკუთარ სახელად: ალეკო - "მცველი ," ანდრე - "მამაცი". გვხვდება ქალის სახელიც - ალექსანდრა). ამ სახელით ცნობილია არაერთი მოწამე. აქედანაა გვარი ალექსანდრია. საალერსო ფორმებია: ალე, ალიკო, ალიოშა, სანდრო, საშა.

ალექსი - (ბერძნული) "მცველი". აქედანაა გვარები: ალექსიშვილი, ალექსაშვილი, ალექსიძე. საალერსო ფორმებია: ალე, ლექსო.

ამბროსი - (ბერძნული) "უკვდავთა (ღმერთთა) წილხვედრი," "ღვთაებრივი," "საღვთო".

ალეკო - (ბერძნული) "მცველი".

ამირან - ქართული ხალხური ეპოსის გმირის სახელია, რომელსაც ქართულში მნიშვნელობის დამაჯერებელი ახსნა არ მოეპოვება. შეიძლება კავშირი ჰქონდეს არაბულთან, სადაც ამირ ("წინამძღვარი") და ალი ("მაღალი") ცალ-ცალკეც და ერთადაც გვხვდება საკუთარ სახელებად. ამირ შედის აგრეთვე რამდენიმე სხვა სახელის შემადგენლობაში, რომლებიც ამჟამად ქართულში პიროვნულ სახელებად აღარ გვხვდება, მაგრამ დაცულია გვარებში: ამირასლანაშვილი, ამირბეგიშვილი, ამირგულაშვილი, ამირხანაშვილი, ამირჯანაშვილი. ცალკე ამირ-ისაგან ნაწარმოებია გვარი ამირიძე. ამირან დარეჯანისძე კლასიკური ხანის ქართული საგმირო-სარაინდო ეპოსის "ამირანდარეჯანიანის" მთავარი გმირია.

ანდრი, ანდრია, ანდრო - (ბერძნული) "მამაცი," "ვაჟკაცი," "მხნე". ანდრე (ანდრეა, ანდრია) ერქვა რამდენიმე მოწამეს. ამ სახელიდანაა ნაწარმოები გვარები: ანდრიაძე, ანდრიაშვილი. ანდრია ქართულში პიროვნულ სახელად გვხვდება XV ს-დან. ამჟამად უფრო გავრცელებული ფორმაა ანდრო.

ანზორ - (ქართული) "აზნაური," "თავისუფალი". ქართული სიტყვა პირველად საკუთარ სახელად უქცევიათ და თავისებურად გადაუკეთებიათ ჩრდილო კავკასიის ხალხებს. მთიელ პერსონაჟთა სახელად ის გამოიყენა ჯერ ალექსანდრე ყაზბეგმა (მოთხრობა "ელისო"). ამ ნაწარმოებთა მეშვეობით ეს სახელი საქართველოშიც პოპულარული გახდა.

აპოლონ - (ბერძნული) ბერძნულ მითოლოგიაში მზის (აგრეთვე სიბრძნის და ხელოვნების) ღმერთის სახელია. წარმომავლობა უცნობია.

არკადი - (ბერძნული) "არკადიელი". არკადია ერქვა ძველი საბერძნეთის ცენტრალურ ოლქს, რომელიც განთქმული იყო მეცხოველეობით. ამის გამო არკადი ზოგჯერ თარგმნილია როგორც "მწყემსი".

არჩილ - (ირანული) "სწორი," "წრფელი," "მართალი," " ნათელი," "მადლმოსილი". ერთ-ერთი უძველესი და ძალზე გავრცელებული სახელია, რომელიც ამ ფორმით მხოლოდ ქართველებში გვხვდება. ცნობილია ქართლის ერისმთავარი არჩილი (VIII ს.), რომელიც ქრისტიანული სარწმუნოებისათვის ეწამა და ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა. კარგად არის ცნობილი აგრეთვე მეფე-პოეტი არჩილი (1647-1713 წწ.).

ბაგრატ - ქართველ მეფეთა საგვარეულო სახელია. ეს სახელი ერქვა რამდენიმე მეფესა და ერისმთავარს, მოყოლებული ბაგრატ I კურაპალატიდან, რომელიც იყო გრიგოლ ხანძთელის თანამედროვე, ტაო-კლარჯეთის მთავარი (826-876 წწ.). გაერთიანებული საქართველოს პირველი მეფე იყო ბაგრატ დიდი (X ს. 60-იანი წლების დასაწყისი - 1014 წ.), რომელმაც სათავე დაუდო ბაგრატიონთა დინასტიას. აქედან მოდის გვარი ბაგრატიონი. ბაგრატი სომეხ მეფეთა საგვარეულო სახელიც იყო. წარმოშობით ამ სახელს უკავშირებენ ძვ. სპარსულს: ბაგადატა - "ღვთის ბოძებული," "ღვთის წყალობა" (ასეთი შინაარსის საკუთარი სახელები ხშირად გვხვდება სხვადასხვა ენაში, მაგალითად: ბერძნული - თეოდორე, დოროთე, სლავური - ბოგდან, თურქული - ალაჰვერდი, სომხური - ასტვაწატურ, ქართული - წყალობა). არსებობს ბაგრატის სხვაგვარი განმარტებაც: "ღვთის შექმნილი," "ღვთის მიერ დაცული".

ბადრი - (არაბული) "სავსე მთვარე". გადატანით - " სრულქმნილი". ეს სახელი ჰქვია ზღაპრული ამირანის ძმობილს. მისგანაა მიღებული გვარები: ბადრიძე, ბადრიშვილი, ბადრიაშვილი.

ბაკურ - (ირანული) "ღვთის შვილი," "ძე ღმრთისა". ეს სახელი ქართულში გავრცელებულია უძველესი ხანიდან, გვხვდება ჯერ კიდევ პალესტინის ქართულ წარწერებში (V ს. 30-40-იანი წლები): "და ძუძეეულნი მათნი ბაკურ და გრი-ორმიზდ და ნაშობნი მათნი, ქრისტე... შეიწყალენ. ამენ". აქ ნახსენებია პეტრე იბერის პაპა (დედის მამა) - ბაკურ დიდი, მეფე ქართლისა. ბაკური ერქვა საქართველოს რამდენიმე სხვა მეფესა და დიდებულსაც II-VIII საუკუნეებში. წინათ გვხვდებოდა აგრეთვე მისგან ნაწარმოები პიროვნული სახელი ბაკურიანი (მაგ., ერთი ბაკურიანი, ბალდადისძე, ქართლის ერისთავი იყო VII-VIII სს-ში). ბაკურისაგან ნაწარმოებია სახელი ჯამბაკურ, გვარები: ბაკურაძე, ბაკურიძე, ბაკურია, გეოგრაფიული სახელები: ბაკურიანი, ბაკურციხე, ბაკურხევი და სხვ.

ბაქარ - (ქართული) ზოგი მკვლევარის აზრით, შესაძლოა, ქართული ფორმა იყოს ბაკურ-ისა, რომელიც წარმოშობით ირანული სახელია და "ღვთის შვილს" ნიშნავს. უფრო დამაჯერებელი ჩანს მისი დაკავშირება არაბულ პიროვნულ სახელთან - ბაქრ ("ახალგაზრდა აქლემი"). უთუოდ აქედან მოდის გვარები: ბაქრაძე და ბარქაია, ბაქარ-ისაგან ნაწარმოებია გვარი ბაქარაშვილი, შესაძლოა მისგანვე იყოს მიღებული ბაკარიძე და ბაქანიძე.

ბაჩანა - ქართული სახელია, "ტანმორჩილს" ნიშნავს (წარმოშობით უკავშირდება სპარსულ სიტყვას: ბაჩა - "ბავშვი"). გვხვდება მისი სხვადასხვაგვარი სახეცვლილებაც: ბაჩა, ბაჩია, ბაჩუა, ბაჩო, ბაჩიტა, ბაჩილა, ბაჩალა, ბაჩულა, ბაჩუკი, ბაჩირა, ბაჩუკია. ბაჩანა ფსევდონიმად ჰქონდა ვაჟა-ფშაველას ძმას - პოეტ ნიკო რაზიკაშვილს.

ბახვა - (ქართული) მეგრულად ნიშნავს "ჩასკვნილს," "ბუთხუზას". ეს სახელი ჰქვია გიორგი წერეთლის ცნობილი რომანის "პირველი ნაბიჯის" მთავარ გმირს ბახვა ფულავას. ბახვას მოფერებითი ფორმაა ბახუტა, საიდანაც მიღებულია გვარი ბახუტაშვილი.

ბეგი, ბეგა - თურქული ბეგი (გვიანდელი გამოთქმით ბეი), რაც "ბატონს" ნიშნავს, ქართულში საკუთარ სახელად არის ქცეული და ორი ფორმით გვხვდება: ბეგი, ბეგა (აქედანაა გვარები: ბეგიშვილი, ბეგაშვილი, ბეგიაშვილი, ბეგაძე). მისივე ვარიანტული ფორმებია: ბექი, ბექა. იმავე სიტყვის მრავლობითი რიცხვის ფორმას თურქულში წარმოადგენს სახელი ბეგლარ. წინათ სახელად გვხვდებოდა აგრეთვე ბეგთაბეგ (აქედან გვარია ბეგთაბეგიშვილი), რაც ნიშნავს "ბეგების ბეგს," "ბეგების უფროსს" (შეადარეთ დიდი თანამდებობის სამოხელეო ტერმინი თურქეთში ბეგლარბეგი).

ბეჟან - მომდინარეობს ძველი ირანული სახელისგან (ვეჟან - "ვეჯელი" ანუ "ირანელი"). თავკიდური ბგერა სპარსულშივე არის შეცვლილი: ვეჟან-ბეჟან. ბეჟანი ფირდოუსის განთქმული პოემის, "შაჰ-ნამეს," ერთ-ერთი გმირია. ამ სახელის კნინობითი ფორმებია ქართულში: ბეჟია, ბეჟუა, ბეჟიკო, ბეჟუკი, ბეჟიტა. ამათგან მომდინარე გვარებია: ბეჟანიშვილი, ბეჟანეიშვილი, ბეჟანიძე, ბეჟაშვილი, ბეჟიაშვილი, ბეჟუაშვილი, ბეჟუკაშვილი, ბეჟიტაშვილი.

ბესიკ - ბესარიონ-ის შემოკლებული, საალერსო ფორმაა, რომელიც დამოუკიდებელ სახელად იქცა. ამ სახელს ატარებდა XVIII ს. გამოჩენილი პოეტი ბესარიონ გაბაშვილი.

ბექა - ძველი ქართული სახელია (მისი მსგავსია ბეგი და ბეგა). ამ სახელით საქართველოს ისტორიაში ცნობილია რამდენიმე გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე. მათ შორის, უპირველესია ბექა მანდატურთუხუცესი (XIII ს.). რუსთაველის ეპოქაში ქართული ოქრომჭედლობის უბადლო ოსტატები იყვნენ ბექა და ბეშქენ ოპიზრები. ექა-საგან წარმოქმნილი გვარებია: ბექაია, ბექაური, ბექიშვილი.

ბონდო - დამაჯერებელი ეტიმოლოგია არ მოეპოვება.

ბორის - (სლავური) სრული ფორმაა ბორისლავ, შედგება ორი სიტყვისგან, რომელთა მნიშვნელობაა "ბრძოლა" და "დიდება". მეორე მათგანი მონაწილეობს მრავალ სლავურ სახელში, როგორიცაა ვიაჩესლავ, სტანისლავ და სხვ.

ბუბა - (ქართული) სვანურად ნიშნავს "ბიძას," ე.ი. მნიშვნელობით იგივეა, რაც ბიძინა.

გაიოზ - (ბერძნული) "მიწის შვილი," "მიწიერი". ქრისტეს ერთ-ერთი მოციქულისა და რამდენიმე მოწამის სახელია.

გეგა, გეგე - (ქართული) პირის სახელად გვხვდება XVI ს-დან, გვარებში - XVII ს-დან. ეს გვარებია: გეგაშვილი, გეგებერია, გეგეშიძე, გეგეჭკორი.

გედევან - (ძველი ებრაული) "მჭრელი". მისგან ნაწარმოებია გვარები: გედევანიშვილი, გედევანიძე. პარალელურად გვხვდება ფონეტიკური ვარიანტი გედეონ.

გედია - (ქართული) ცნობილია XVII ს-დან. იმავე დროიდან გვხვდება გვარსახელიც - გედიაშვილი.

გელა - (ქართული) მიღებულია მგელა-საგან, ე.ი. ეკუთვნის ცხოველთა სახელებისგან ნაწარმოებ პიროვნულ სახელებს. ძველად მათი რიცხვი გაცილებით მეტი იყო: მგელია, მგელიკა, მგელუკა... მ-ს დაკარგვით: გელია, გელიკა, გელუკა და ა.შ. მათგან ნაწარმოებია გვარები: მგელაძე, გელაძე, მგელაშვილი, გელაშვილი, მგელიაშვილი, გელიაშვილი, გელეიშვილი, გელიკაშვილი, გელიტაშვილი, გელუკაშვილი, გელუტაშვილი, გელავა, გელოვანი და სხვ. ამ გვართაგან ზოგი ისტორიულ დოკუმენტებში დასტურდება საკმაოდ ადრეული პერიოდიდან, სახელდობრ, გელოვანი - XIII ს-დან, გელაძე - XIV ს-დან, გელიანი - XIV-XV საუკუნეთა მიჯნიდან და სხვ.

გენადი - (ბერძნული) "კეთილშობილი". მისი შემოკლებული ფორმაა გენო, ამავე ძირს შეიცავენ სახელები - გერმო-გენ, ევ-გენი. გაიხსენეთ აგრეთვე სამეცნიერო ტერმინები: გენეალოგია - "წარმოშობა," გენეტიკა - "მეცნიერება ჯიშთა გამოყვანის შესახებ".

გია, გიგა, გიგი (გიგია, გიგუცა), გიგო, გიგილო, გიგლა, გიგოლი - ქართული სახელებია, მიჩნეული გიორგი-ს ან გრიგოლ-ის შემოკლებულ ფორმებად, თუმცა წარმოშობით ზოგი მათგანი მაინც დამოუკიდებელი სახელი უნდა იყოს და ახლა კვლავ იბრუნებს ოფიციალური სახელის უფლებას. ამ სახელებისგან ნაწარმოებია მრავალი ქართული გვარი: გიგაშვილი, გიგოშვილი, გიგოლაშვილი, გიგიაძე, გიგუცაძე და ა.შ.

მოამზადა ლალი ფაციამ

AMBEBI.GE