ერა­ყის ქურ­თის­ტან­ში რე­ფე­რენ­დუ­მის ჩა­ტა­რე­ბა მსოფ­ლი­ოს­თვის მო­უ­ლოდ­ნე­ლი ნამ­დვი­ლად არ ყო­ფი­ლა, - მსგავ­სი რე­ფე­რენ­დუ­მი, ოღონდ არა­ო­ფი­ცი­ა­ლუ­რი სტა­ტუ­სით, ქურ­თის­ტან­ში 2005 წელ­საც გა­ი­მარ­თა, მა­შინ ერა­ყის­გან გა­მო­ყო­ფას 98%-მა და­უ­ჭი­რა მხა­რი. თუმ­ცა, წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ქურ­თე­ბი პო­ლი­ტი­კუ­რი და გან­სა­კუთ­რე­ბით, ეკო­ნო­მი­კურ-სამ­ხედ­რო თვალ­საზ­რი­სით, გაძ­ლი­ერ­დნენ...

თუ ქურ­თებ­მა უკან არ და­ი­ხი­ეს და თა­ვი­ან­თი წლე­ბის წი­ნან­დე­ლი სურ­ვი­ლის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა და­ი­წყეს, ეს ნიშ­ნავს, რომ აზი­ა­ში კი­დევ ერთ შე­ი­ა­რა­ღე­ბულ კონ­ფლიქტს მი­ვი­ღებთ, მას ოთხი სა­ხელ­მწი­ფო - ერა­ყი, თურ­ქე­თი, სი­რია და ირა­ნი ია­რა­ღით და­უ­პი­რის­პირ­დე­ბა...

საქ­მე ის არის, რომ მათ, კონ­კრე­ტუ­ლად ქურ­თე­ბის სამ­ხედ­რო შე­ნა­ერთ "პეშ­მარ­გას", "აი­სის"-თან ბრძო­ლის ძა­ლი­ან დიდი გა­მოც­დი­ლე­ბა აქვს და გარ­და ამი­სა, ისი­ნი ამე­რი­კულ ჯა­რებ­თან ერ­თად გა­აფ­თრე­ბით ებ­რძოდ­ნენ სა­დამ ჰუ­სე­ი­ნის რე­ჟიმს, რო­მელ­მაც ქი­მი­უ­რი ია­რა­ღით და­ბომ­ბა მათი თა­ნა­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი... სწო­რედ იმ წლე­ბის შემ­დეგ გა­უჩ­ნდათ ცალ­კე სა­ხელ­მწი­ფოდ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის იდეა.

ამ დრო­ის­თვის "პეშ­მარ­გა" აკონ­ტრო­ლებს სტრა­ტე­გი­უ­ლი მნიშ­ვნე­ლო­ბის ქა­ლა­ქებს - მო­სულს, ქირ­ქუქს და ერ­ბილს. მათ­გან ქირ­ქუ­ქი ნავ­თო­ბით ყვე­ლა­ზე მდი­და­რია. არა­ერ­თი მცდე­ლო­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, "ის­ლა­მუ­რი სა­ხელ­მწი­ფოს" მებ­რძო­ლებ­მა მისი და­პყრო­ბა ვერ შეძ­ლეს... თუმ­ცა, დრომ აჩ­ვე­ნა, რომ ერა­ყის ქურ­თის­ტანს ავ­ტო­ნო­მია აღარ აკ­მა­ყო­ფი­ლებს და და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი სა­ხელ­მწი­ფოს­კენ ის­წრაფ­ვის.

იმ შემ­თხვე­ვა­ში, თუ ერა­ყის ქურ­თის­ტან­მა და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა მო­ი­პო­ვა, ჩუ­მად არც თურ­ქე­თის, სი­რი­ი­სა და ირა­ნის ქურ­თე­ბი იქ­ნე­ბი­ან, მით უფრო, რომ "დიდი ქურ­თის­ტა­ნის" "სა­ზღვრებ­ში" ამ სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის ტე­რი­ტო­რი­ე­ბიც არის მოქ­ცე­უ­ლი, - ვი­თა­რე­ბას არ­თუ­ლებს ისიც, რომ ისი­ნი იქ კომ­პაქ­ტუ­რად არი­ან ჩა­სახ­ლე­ბუ­ლი... მთლი­ა­ნო­ბა­ში, ოთხი­ვე ქვეყ­ნა­ში სულ 40 მი­ლი­ონ­ზე მეტი ქურ­თი ცხოვ­რობს, - თურ­ქეთ­ში 20 მლნ, ირან­ში 11 მლნ, ერაყ­ში 7 მლნ, ხოლო, სი­რი­ა­ში 3 მლნ. 

თურ­ქე­თის ქურ­თის­ტან­ში ვი­თა­რე­ბა უკვე წლე­ბია და­ძა­ბუ­ლია, თუმ­ცა, ერ­დო­ღა­ნის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა მათ ჯერ კი­დევ იგე­რი­ებს, უკვე წლე­ბია იქ "ქურ­თის­ტა­ნის მუ­შა­თა პარ­ტი­ის" შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი რაზ­მე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ სპე­ცო­პე­რა­ცი­ე­ბი ტარ­დე­ბა, თუმ­ცა, ნამ­დვი­ლად ვერ ვი­ტყვით, რომ ამან მათი ბრძო­ლი­სუ­ნა­რი­ა­ნო­ბა შე­ა­სუს­ტა...

გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ვი­თა­რე­ბაა სი­რი­ა­ში, - ასა­დის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა "ის­ლა­მურ სა­ხელ­მწი­ფოს­თან" ბრძო­ლებ­ში ძა­ლი­ან და­სუს­ტდა და თუ მას ახლა ად­გი­ლობ­რი­ვი ქურ­თე­ბიც შე­უ­ტე­ვენ, ეს შე­საძ­ლოა, მის­თვის უმ­ძი­მე­სი აღ­მოჩ­ნდეს....

ვინ უჭერს მხარს "დიდი ქურ­თის­ტა­ნის" იდე­ას?

რა თქმა უნდა, ეს იდეა დიდი სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის ჩა­რე­ვის გა­რე­შე ვერ მომ­წიფ­დე­ბო­და და იდე­ად დარ­ჩე­ბო­და - ჯერ კი­დევ "ცივი ომის" დროს, ქურთ პარ­ტი­ზა­ნებს საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის სპეც­სამ­სა­ხუ­რე­ბი ნა­ტოს წევ­რი თურ­ქე­თის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე თა­ვი­ანთ საქ­მეს შე­სა­ნიშ­ნა­ვად აკე­თე­ბი­ნებ­დნენ. საბ­ჭო­თა ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა მათ "მე­ხუ­თე კო­ლო­ნად" გა­მო­ყე­ნე­ბას აპი­რებ­და.

მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, მათ­თან კავ­ში­რი ამე­რი­კამ და­ამ­ყა­რა და მათი დახ­მა­რე­ბით, სა­დამ ჰუ­სე­ი­ნის რე­ჟი­მი და­ამ­ხო, სუ­ლაც არ არის გა­მო­რი­ცხუ­ლი, იგი­ვე ბედი ელო­დეს სი­რი­ის მმარ­თველს ბა­შარ ასადს, თუ "დიდი ქურ­თის­ტა­ნის" ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის ლი­დე­რებს სხვა, უფრო დი­ა­დი ოც­ნე­ბე­ბი არ აქვთ... სხვა სა­კი­თხია, რო­გორ და რის ფა­სად მო­რიგ­დე­ბი­ან ერ­თმა­ნეთ­ში ისი­ნი და მათი ძვე­ლი მხარ­დამ­ჭე­რე­ბი, რად­გან მათ­თვის "მწვა­ნეს ან­თე­ბით", რუ­სეთ­სა და ამე­რი­კას ზე­მოთ ჩა­მოთ­ვლილ ოთხ სა­ხელ­მწი­ფოს­თან ძლივს აწყო­ბი­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბა უკი­დუ­რე­სად და­ე­ძა­ბე­ბა... 

ერ­თა­დერ­თი სა­ხელ­მწი­ფო, რო­მელ­საც "დიდი ქურ­თის­ტა­ნის" შექ­მნა აწყობს, ის­რა­ე­ლია, რო­მელ­საც ხელს აძ­ლევს ირა­ნის, სი­რი­ის, თურ­ქე­თი­სა და ერა­ყის და­სუს­ტე­ბა, რად­გან ამით ახლო აღ­მო­სავ­ლე­თის რე­გი­ონ­ში ლი­დერ სა­ხელ­მწი­ფოდ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის ის­ტო­რი­უ­ლი შან­სი აქვს, თუმ­ცა, ამა­ზე ხმა­მაღ­ლა არ სა­უბ­რო­ბენ და მხო­ლოდ ქურ­თე­ბის უფ­ლე­ბე­ბის დაც­ვას მო­ი­თხო­ვენ. მათი თქმით, - ქურ­თე­ბი თა­ნა­მედ­რო­ვე მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ლა­ზე მრა­ვალ­რი­ცხო­ვა­ნი ხალ­ხია, რო­მელ­საც სა­კუ­თა­რი სა­ხელ­მწი­ფო არ გა­აჩ­ნია. ვნა­ხოთ, რამ­დე­ნად შეძ­ლე­ბენ ერ­თი­ა­ნი პო­ზი­ცი­ის მო­ნახ­ვას ის­რა­ე­ლი და ქურთთა ლი­დე­რი ბარ­ზა­ნი, ამას დრო გვიჩ­ვე­ნებს...

ერა­ყის ქურ­თის­ტა­ნი 4 დიდი სა­ხელ­მწი­ფოს მუ­ქა­რის პი­რის­პირ

რე­ფე­რენ­დუ­მის ჩა­ტა­რე­ბის­თა­ნა­ვე, ერა­ყი, თურ­ქე­თი, ირა­ნი და სი­რია ერ­ბილს სამ­ხედ­რო-ეკო­ნო­მი­კუ­რი სან­ქცი­ე­ბით და­ე­მუქრნენ... ისი­ნი მზად არი­ან "დიდი ქურ­თის­ტა­ნის" ამ­ბი­ცი­ე­ბი ია­რა­ღის ძა­ლით გა­ა­ნე­იტ­რა­ლონ. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ 2017 წლის პირ­ველ ნა­ხე­ვარ­ში, თურ­ქეთ­სა და ერა­ყის ქურ­თის­ტანს შო­რის ტვირთბ­რუნ­ვა 7 მი­ლი­არ­დი დო­ლა­რი იყო, თურ­ქე­თის პრე­ზი­დენ­ტი რე­ჯეფ ტაეპ ერ­დო­ღა­ნი ერა­ყის ქურ­თის­ტანს მა­ინც ქირ­ქუ­ქი-ჯე­ი­ჰა­ნის ნავ­თობ­სა­დე­ნის გა­და­კეტვით ემექ­რე­ბა... ცნო­ბის­თვის, ამ მილ­სა­დე­ნით ქურ­თის­ტა­ნი ყო­ველ­დღი­უ­რად 500 000 ბა­რე­ლი ნავ­თო­ბის ექ­სპორ­ტს ახორ­ცი­ე­ლებს, რაც მათი ანკლა­ვის სა­ბი­უ­ჯე­ტო შე­მო­სავ­ლე­ბის 95%-ია.

2014 წლამ­დე, ქურ­თის­ტა­ნი ცენ­ტრა­ლურ მთავ­რო­ბის­გან დღე­ში 250 000 ბა­რე­ლი ნავ­თო­ბის სა­ნაც­ვლოდ, ერა­ყის ფე­დე­რა­ლუ­რი ბი­უ­ჯე­ტის წლი­უ­რი შე­მო­სავ­ლე­ბის 17%-ს, და­ახ­ლო­ე­ბით 15 მი­ლი­არდ დო­ლარს იღებ­და. შემ­დეგ ეს შე­თან­ხმე­ბა და­ირ­ღვა, რა­მაც ექ­სპერტთა ერთი ნა­წი­ლის აზ­რით, რე­ფე­რენ­დუ­მიც და­აჩ­ქა­რა... შე­სა­ბა­მი­სად, რეფ­რენ­დუ­მის შემ­დეგ, ნავ­თო­ბით მდი­და­რი ქირ­ქუ­ქის გარ­შე­მო დავა უფრო გამ­წვავ­დე­ბა... მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ეს ქა­ლა­ქი "ის­ლა­მუ­რი სა­ხელ­მწი­ფოს­გან" სწო­რედ ერა­ყელ­მა ქურ­თებ­მა და­იც­ვეს, ახლა ერა­ყი მზად არის, თუ სა­ჭი­რო გახ­და ქირ­ქუ­ქი ქურ­თუ­ლი გავ­ლე­ნის­გან ირა­ნის სამ­ხედ­რო დახ­მა­რე­ბი­თაც გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლოს.

ასე­თი მუ­ქა­რის შემ­ცვე­ლი გან­ცხა­დე­ბე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, ქურ­თუ­ლი სამ­ხედ­რო დაჯ­გუ­ფე­ბა "პეშ­მერ­გას" გე­ნე­რა­ლუ­რი შტა­ბი აცხა­დებს, რომ ისი­ნი "ქურ­თუ­ლი ტე­რი­ტო­რი­ე­ბი­დან გას­ვლას არ აპი­რე­ბენ". თა­ვის მხრივ, მათ რუ­სე­თი­სა და ამე­რი­კის მიერ მი­წო­დე­ბუ­ლი თა­ნა­მედ­რო­ვე საბ­რძო­ლო ტექ­ნი­კა აქვთ, სა­უ­ბა­რია, ტანკსა­წი­ნა­აღ­მდე­გო მარ­თვად სა­რა­კე­ტო კომ­პლექ­სებ­სა და სა­არ­ტი­ლე­რიო სის­ტე­მებ­ზე...

"კა­ტა­ლო­ნია - შემ­დე­გი და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი სა­ხელ­მწი­ფო ევ­რო­პა­ში"

ამ სლო­გა­ნით უკვე წლე­ბია კა­ტა­ლო­ნი­ის დე­და­ქა­ლაქ ბარ­სე­ლო­ნა­ში იმარ­თე­ბა მა­სობ­რი­ვი გა­მოს­ვლე­ბი. "კა­ტა­ლო­ნი­ას სა­ხელ­მწი­ფო სჭირ­დე­ბა, ამის იგ­ნო­რი­რე­ბა შე­უძ­ლე­ბე­ლია", - გა­ნა­ცხა­და კა­ტა­ლო­ნი­ის რე­გი­ო­ნა­ლუ­რი მთავ­რო­ბის ლი­დერ­მა არ­ტურ მა­სმა 2014 წლის 11 სექ­ტემ­ბერს ბარ­სე­ლო­ნა­ში მშვი­დო­ბი­ა­ნი მსვლე­ლო­ბის დროს.

ნა­ცი­ო­ნა­ლიზ­მი კა­ტა­ლო­ნი­ის­თვის უცხო არ არის, ჯერ კი­დევ 1920-30-იან წლებ­ში, კა­ტა­ლო­ნი­უ­რი "ეს­კე­რას" ლი­დერ­მა, მა­ი­სამ კა­ტა­ლო­ნი­ის და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა გა­მო­ა­ცხა­და, თუმ­ცა მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, რეს­პუბ­ლი­კელ ლი­დე­რებ­თან მო­ლა­პა­რა­კე­ბის შემ­დეგ, თა­ვი­სი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა შეც­ვა­ლა და კა­ტა­ლო­ნი­ის ავ­ტო­ნო­მი­ას დას­თან­ხმდა...

ამ მხრივ ვე­რა­ფერს გახ­და დიქ­ტა­ტო­რი ფრან­სიც­კო ფრან­კო, რო­მელ­მაც კა­ტა­ლო­ნი­უ­რიც კი აკ­რძა­ლა, თუმ­ცა, მისი სიკ­ვდი­ლის შემ­დეგ, 1970-იანი წლებ­დან, რო­დე­საც ეს­პა­ნეთ­ში დე­მოკ­რა­ტი­ზა­ცი­ის პრო­ცე­სი და­ი­წყო, კა­ტა­ლო­ნი­უ­რი სე­პა­რა­ტიზ­მი "გა­მო­აღ­ვი­ძა"... 1977 წელს ბარ­სე­ლო­ნა­ში, მშვი­დო­ბი­ა­ნი მსვლე­ლო­ბი­სას, მი­ლი­ონ­ზე მეტ­მა კა­ტა­ლო­ნი­ელ­მა ავ­ტო­ნო­მია მო­ი­თხო­ვა, რაც ეს­პა­ნე­თის ცენ­ტრა­ლურ­მა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ თვე­ზე ნაკ­ლებ დრო­ში და­აკ­მა­ყო­ფი­ლა, - 1978 წლის ეს­პა­ნე­თის კონ­სტი­ტუ­ცი­ამ კა­ტა­ლო­ნი­ას, ბას­კეთს და გა­ლი­სი­ას ავ­ტო­ნო­მია მი­ა­ნი­ჭა.

ბოლო წლებ­ში კა­ტა­ლო­ნი­ე­ლე­ბის გა­აქ­ტი­უ­რე­ბის ერთ-ერთი წი­ნა­პი­რო­ბა, ეკო­ნო­მი­კუ­რი კრი­ზი­სიც არის, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ კა­ტა­ლო­ნია ეს­პა­ნე­თის უმ­დიდ­რე­სი რე­გი­ო­ნია და იქა­უ­რე­ბის ცხოვ­რე­ბის ხა­რის­ხი 18%-ით უკე­თე­სია და­ნარ­ჩენ ეს­პა­ნეთ­ზე, კრი­ზი­სი მათ მა­ინც შე­ე­ხოთ. შე­დე­გად გაჩ­ნდა კა­ტა­ლო­ნი­ე­ლი ნა­ცი­ო­ნა­ლის­ტე­ბის ლო­ზუნ­გი "ეს­პა­ნე­თი ჩვენ­გან იპა­რავს"...

რე­ფე­რენ­დუ­მამ­დეც კი, მთე­ლი კა­ტა­ლო­ნია, კა­ტა­ლო­ნი­უ­რი დრო­შე­ბით იყო მორ­თუ­ლი, ქა­ლა­ქებ­სა და სოფ­ლებ­ში კა­ტა­ლო­ნი­უ­რად სა­უბ­რო­ბენ, გან­სა­კუთ­რე­ბით, ბარ­სე­ლო­ნის მიღ­მა, ოფი­ცი­ა­ლუ­რი პი­რე­ბის გა­მოს­ვლა კა­ტა­ლო­ნურ ენა­ზეა, სკო­ლებ­ში კა­ტა­ლო­ნურ ენას სწავ­ლო­ბენ, ტე­ლე­ვი­ზი­ე­ბიც ამა­ვე ენა­ზეა...

ასე რომ, ცოტა გა­უ­გე­ბა­რიც კი არის, რა უნდა სი­ნამ­დვი­ლე­ში კა­ტა­ლო­ნი­ას, რო­მელ­საც რო­გორც ირ­კვე­ვა, რუ­სე­თი უჭერს მხარს, რად­გან ის თა­ნა­მო­აზ­რე­ებს ეძებს და აძ­ლი­ე­რებს, - კა­ტა­ლო­ნი­ის და­მო­უ­კი­დე­ბელ ქვეყ­ნად აღი­ა­რე­ბის შემ­დეგ, ის ყი­რიმს რუ­სე­თის შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში, აფხა­ზეთ­სა და ე.წ. სამ­ხრეთ ოსეთს კი, და­მო­უ­კი­დე­ბელ სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბად აღი­ა­რებს...

ახა­ლი სე­პა­რა­ტის­ტუ­ლი კე­რე­ბი და საფრ­თხე სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის

ისევ ქურ­თის­ტანს და­ვუბ­რუნ­დეთ, - იმ შემ­თხვე­ვა­ში თუ სა­ერ­თა­შო­რი­სო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი მის რე­ფე­რენ­დუმს დაგ­მო­ბენ, რაც უკვე მოხ­და, ერა­ყის ქურ­თის­ტანს თა­ვის და­სამ­კვიდ­რებ­ლად ერ­თა­დერ­თი გზა რჩე­ბა - ბრძო­ლა. სა­ქარ­თვე­ლოს ამ რე­გი­ონს, არც ისე ბევ­რი, 600 კი­ლო­მეტ­რი აშო­რებს და თუ აქ­ტი­უ­რი საბ­რძო­ლო მოქ­მე­დე­ბე­ბი თურ­ქეთ­სა და ირან­შიც და­ი­წყო, რო­მე­ლიც სომ­ხეთ­სა და აზერ­ბა­ი­ჯანს ესა­ზღვრე­ბა, სა­ვა­რა­უ­დოდ, მთლი­ა­ნად სამ­ხრეთ კავ­კა­სი­ას, მათ შო­რის, სა­ქარ­თვე­ლო­საც და­ურ­ღვევს სიმ­შვი­დეს...

რაც შე­ე­ხე­ბა კა­ტა­ლო­ნი­ას, - მისი და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის აღი­ა­რე­ბამ­დე ალ­ბათ ძა­ლი­ან შო­რია, თუმ­ცა, ფაქ­ტია, რომ რუ­სე­თი მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლად ცდი­ლობს გავ­ლე­ნე­ბის გაძ­ლი­ე­რე­ბას და რაც მთა­ვა­რია, ჩრდი­ლო­ეთ კავ­კა­სი­ა­ში დრო­დად­რო მომ­ხდა­რი "აფეთ­ქე­ბე­ბის" ფონ­ზეც კი მშვი­დად არის, რად­გან იქ ნე­ბის­მი­ერ ქმე­დე­ბას, ექ­სტრე­მიზ­მის გა­მო­ხა­ტუ­ლე­ბად აფა­სებს და სის­ხლში ახ­შობს...

ლალი პა­პას­კი­რი

AMBEBI.GE