ახალი ინფორმაცია მეორე მსოფლიო ომში დაკარგულთა შესახებ და ერთი საოცარი ამბავი ფრონტის ხაზიდან

AMBEBI.GE აგრძელებს თემას - ქართველების კვალი მეორე მსოფლიო ომში და ვავრცელებთ კიდევ რამდენიმე ადამიანის გვარ-სახელს, რომელთა შორისაც შესაძლოა, თქვენი წინაპარი ამოიცნოთ... თუმცა, ასევე დავძენთ იმასაც, რომ ბევრი მიზეზის, მათ შორის იმის გამო, რომ მეომრების აღრიცხვა რუსულად ხორციელდებოდა, სიებში არსებობს უზუსტობები...

ნაპოვნი ნეშტების ახალი სია ასე გამოიყურება:

სულეიმან ახმეტის ძე ბასილაძე, დაბადებული 1905 წელს, დაიღუპა 1943 წლის 4 იანვარს როსტოვის ოლქში, ვეტჩინოვკაში...

საკონცენტრაციო ბანაკში ნაპოვნი ქართველების არასრული სია, რომელთა მონაცემებიც ქალაქ ორელშია ნაპოვნი:

აფციაური გაბრო, (ან გაბო) დაბადებული 1904 (ან 1905) წელს, თეთრიწყაროს რაიონის სოფელ მაცევანში.

აფციაური გრიგორი, დაბადებული დუშეთის რაიონის სოფელ ახალციხეში, 1942 წლის, 12 მარტს.

აფციაური ნოკოლაი სოლომონის ძე, დაბადებული 1901 წელს, თეთრიწყაროს რაიონის სოფელ მაცევანში, 1942 წლის 19 მარტს.

ბადრიძე მიხეილ ან მაქსიმე ქიტესას ძე, დაბადებული 1896 წელს თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში. დაიღუპა 1942 წლის 30 იანვარს.

ბუტუხაშვილი ან ბუთხაშვილი გიორგი პრუშკოს ძე, დაბადებული 1905 წელს, დუშეთის რაიონის სოფელ მიგრიაულები. დაიღუპა 1942 წლის 18 იანვარს.

ჯანაშვილი გიორგი ზახარის ძე, დაბადებული 1896 წელს, თბილისში, ახალ დასახლებაში, 117 ნომერში, დაიღუპა 1942 წლის 25 თებერვალს.

კარინაშვილი, ან ყარამანიშვილი ა.მ. დაბადებული 1908 წელს, ქალაქ გორი, სოფელი დიცი. დაიღუპა 1942 წლის 24 თებერვალს...

ყველა მათგანს დარჩა ოჯახი და ახლობლები, ისინი, ვინც მათ მთელი ცხოვრება ელოდნენ და მათგან მოწერილ ბოლო წერილს სასოებით ინახავდნენ. ყველა ახალი ინფორმაციის გამოქვეყნების შემდეგ, ჩვენ გვიკავშირდებიან ადამიანები, ვინც დაკარგული მეომრების პოვნას ცდილობდა და ამ ინფორმაციის შემდეგ, მათი "დაბრუნების" იმედი უჩნდებათ. სამწუხაროდ, არის შემთხვევები, როდესაც მათი იმედები ვერ მართლდება ისევ და ისევ, თავის დროზე ჩატარებული არასწორი აღრიცხვის გამო...

ასეთი შემთხვევებისთვის იქმნება ქალაქ ორელის სპეციალური კომისია, რომელთაც სურვილის შემთხვევაში დაუკავშირდებით და ის ადგილზე შეეცდება მეტი ინფორმაციის მოძიებას. მათ შორის იმის გარკვევას, რა გზებით უნდა მოხდეს დაკარგული მეომრის ნეშტის გადმოსვენება და ასევე, საერთოდ შესაძლებელია თუ არა ეს, რადგან არის შემთხვევები, როდესაც გადმოსვენება შეუძლებელია.

"მთელი ცხოვრება ეძებდა და ელოდა მამიდაჩემი ბაბუას... მე მის სახელს ვატარებ, სანდრო მჟავანაძე ვარ და როდესაც მის შესახებ ინფორმაცია წავიკითხე, ეს საოცრად ამაღელვებელი შეგრძნება იყო. საქმე ის არის, რომ მისი შვილი, მამიდაჩემი, ახლახანს გარდაიცვალა და საფლავში ჩაჰყვა მამამისზე დარდი. ორი დღის შემდეგ კი, ეს ინფორმაცია გავრცელდა..." - გვიყვება ჩვენი მკითხველი სანდრო მჟავანაძე.

"მისი ერთადერთი ფოტო გვქონდა დარჩენილი და ბებიამ არ დატოვა, - დაიბარა, თან ჩამატანეთო და ოჯახმა შეუსრულა... მის ყველა ნივთს, ფოტოს და ფრონტიდან მოსულ წერილებს სასოებით ინახავდა. მე არ მახსოვს, მაგრამ ჩემი უფროსი ბიძაშვილ-მამიდაშვილები იხსენებდნენ, - რამე მნიშვნელოვანი მოხდებოდა, ბებია თავის ოთახში შეიკეტებოდა და ბუხარზე შემოდგმულ ბაბუას ფოტოს ესაუბრებოდა. ამ ამბავს უყვებოდა ხატოვნად, ცოცხალივით. მაშინ რწმენა იდევნებოდა და ბებიას ჩუმად, თავისი ხელით შეკოწიწებული გულსაკიდი ჰქონია, შიგნით ფსალმუნით და ბაბუას ფოტოთი... ყველა თავისი მოგონება და სიყვარული თან წაიღო..." - იხსენებს ჩვენი ერთ-ერთი მკითხველი, რომლის წინაპარიც სწორედ ახლა "გამოჩნდა", მაგრამ სხვადასხვა მიზეზის გამო, მისი გადმოსვენება ვერ ხერხდება.

მეორე მსოფლიო ომის მონაწილეებთან ძალზე ემოციური მოგონებები აქვს ჩვენს მკითხველ მამუკა კვარაცხელიას.

"ბებიას შევპირდი, ყირიმში ჩაგიყვან და იქ შენი შვილის საფლავს გაპოვნინებ-მეთქი. ბებო ვერ ჩავიყვანე, ვერ შევუსრულე თხოვნა, მაგრამ მე ჩავედი და იქ დაკრძალული ქართველები მოვინახულე... ძალიან ბევრნი იყვნენ. უკრაინელ ცოლ-ქმარს მათთვის ერთად მოუყრია თავი...

ერთ საოცარ, მაგრამ ნამდვილ ამბავს მოგიყვებით, ჩემს ნათესავს, საშა ცაქას ძე კვარაცხელიას გადახდა თავს. 1941 წელს, წალენჯიხის რაიონის სოფელ ნაკიფუში, მეათე კლასში სწავლობდა. მეორე მსოფლიო ომში 16 წლის გაიპარა. ბრძოლების შემდეგ ხარკოვთან ტყვედ ჩავარდნილა. დაჭრილი საშა სიცოცხლეს რომ ეთხოვებოდა, ყურში მეგრულად მკაფიოდ ჩაესმა თურმე - წიე, საშა რექო? (ბიჭო, საშა ხარო?) ბედი ჰქონია, ამხელა ფრონტის ხაზზე მისი სოფლიდან, ნაკიფუდან გაწვეული ორი მებრძოლი, დათიკო ძიძარია და პოკრო გახარია დაადგნენ თავს... მოკლედ, სიკვდილს კი გადაარჩინეს, მაგრამ ტყვეობამ საშას შეპეტოვკის, პრესკოვის, ოსვენციმის, მაიდანეკის, მატჰაუზენის საკონცენტრაციო ბანაკების მთელი სისასტიკე საკუთარი თვალით ანახა. დაჭრილ საშას, როცა მატლები დაესია ჭრილობაზე, პოკრომ ყველაზე ნაღდი დეზინფექცია ჩაუტარა, რომ არ დავაკონკრეტოთ, ხალხურად უმკურნალა... მას მერე სულით ძლიერი და ჯანმრთელი საშა გერმანელებმა სხვებისგან გამოარჩიეს და შერბურში, გერმანელთათვის ციხე-სიმაგრის ასაშენებლად გაგზავნეს.

1944 წელს, საფრანგეთი მოკავშირეებმა გაათავისუფლეს... შემდეგ გაუგიათ საშაზე, ფეხბურთელი რომ იყო და ქართველი ემიგრანტების, მამა-შვილი აღაპიშვილებისა და ვინმე კობიაშვილის და შაქრის ქარხნის მფლობელ აჩიკო აჩიბაიას მიერ ჩამოყალიბებულ ყოფილ საბჭოთა ტყვეთა ნაკრებში აიყვანეს. საშამ ამ გუნდთან ერთად, რომელშიც ძირითადად, რუსები და ესტონელები იყვნენ, მთელი ევროპა მოიარა, ჩეხ, ინგლისელ, იუგოსლავ ტყვეთა ნაკრებებს შეხვდა.

ყველა თამაში მოიგეს და პარიზის ცნობილ "პარკ დე პრენსზე" "ბორდომ" გამოიწვია. ფრანგებმა 2-1 გაიმარჯვეს, ერთადერთი გოლი, სწორედ მეშვიდე ნომრად მოთამაშემ, საშა კვარაცხელიამ შეაგდო თურმე! თამაშის დამთავრებისთანავე მოედანზე მისი თანასოფლელი ძაკი კვარაცხელია შევარდნილა და გულში ჩაუკრავს...

ემიგრანტთა გუნდს უამრავი ფოტო გადაუღეს თურმე, როგორც შემდეგ გაირკვა, ფოტოგრაფთა უმრავლესობა კგბ-ს აგენტები ყოფილან... 1945 წელს, ქართველი ტყვები, სულ 13 000 კაცი(!), ვერსალში შეიკრიბა და ბჭობა გამართა, - დაბრუნებულიყვნენ თუ არა სამშობლოში. ნაწილმა, მათ შორის საშამაც, დაბრუნება გადაწყვიტა... ქალაქ ლაიბნიცში მისულან საბჭოთა ჯარებთან და იქვე დაუპატიმრებიათ: კგბ თურმე იქიდანვე უპირებდა გაციმბირებას, - ტყვედ რატომ ჩავარდითო, მაგრამ შემდეგ "შეუწყალებიათ" და იაპონიის ფრონტზე გაუგზავნიათ დანაშაულის გამოსასყიდად. საშას ეშელონი რუმინეთში ჩარჩა...

1945 წლის დეკემბერს თბილისის "დინამო" ჩავიდა რუმინეთში ამხანაგური მატჩების ჩასატარებლად და ლეიტენენტ საშა კვარაცხელიას თავისი ნაწილით ქალაქ ტიმიშო სტადიონის გაკონტროლება დაავალეს. 26 დეკემბერს, საშამ თამაშის წინ ოქროს საათი გაყიდა და ქალაქის გარეუბანში მოხუცი ქალისგან ნაყიდი ყვავილები გაგანია ზამთარში, თამაშის შემდეგ, "დინამოს" კაპიტანს, ბორის პაიჭაძეს (დინამომ 5-0 მოიგო) მიართვა... ბორია გადარეულა, - საიდან ხარო, - წალენჯიხიდანო, უთქვამს საშას... საქართველოში აუცილებლად მნახეო, უთხოვია ბორიას... მოგვიანებით, ერთწლიანი რუმინული ოდისეისა და იქაურ სამხედრო ნაკრებში თამაშის შემდეგ, კვარაცხელია იაპონიის ფრონტზე გაგზავნეს, მაგრამ სანამ მისი მატარებელი აღმოსავლეთისკენ მიიწევდა - ტრუმენმა ატომური ბომბები ჩამოყარა იაპონიაში და საშას ეშელონიც უკან მოაბრუნეს... შემდეგ ის სამშობლოს დაუბრუნდა და ფეხბურთის თამაში, წალენჯიხაში, მშობლიურ "სქურში" განაგრძო, როგორც საუკეთესო მოთამაშე, კაპიტნადაც აირჩიეს. თუმცა, სტალინის რისხვას მაინც ვერ გადაურჩა, - 1950 წელს პირდაპირ მატჩის დაწყებამდე, სამტრედიის სტადიონზე, თამაშზე გასასვლელად რომ ემზადებოდა, გასახდელიდან კგბ-ს იზოლატორში წაიყვანეს, ჯერ დახვრეტა მიუსაჯეს, მერე 10 წლით გააციმბირეს ტყვედ ჩავარდნისათვის.

საბოლოდ რვა წელი მოიხადა... იქიდან დაბრუნებულმა 33 წლისამ, წალენჯიხის გუნდში ფეხბურთი 1970 წლამდე, ანუ 12 წელი ითამაშა, გუნდის კაპიტანიც ის იყო, მწვრთნელიც და მამამთავარიც. მოგვიანებით, კლუბის პრეზიდენტიც გახდა და საკუთარი ხარჯებით, წალენჯიხაში არც მეტი, არც ნაკლები, მსოფლიოს სამ ჩემპიონატში მონაწილე (1962, 1966, 1970) სპორტის დამსახურებული ოსტატი კიევის დინამოელი ლეონიდ  ოსტროვსკი ჩამოიყვანა და "სქურში" რამდენიმე სეზონი ათამაშა!

საშა კვარაცხელია ახლახანს, სამი წლის წინ გარდაიცვალა... ხშირად მხვდებოდა და 1965 წელს ფეხბურთის სამმართველოს სადისციპლინო კომისიის სხდომას იგონებდა. ზესტაფონთან გასაჩივრებული თამაშის გამო თბილისში ჩამოვიდა და ბორის პაიჭაძეს შეეჩეხა, რომელიც მაშინ სადისციპლინო კომისიის თავმჯდომარე ყოფილა. ბორიას უცვნია ლეიტანტი, რომელმაც ოცი წლის წინ რუმინეთში ყვავილები მიართვა... მათ ემოციურ შეხვედრას მთელი დარბაზი აუტირებია..."

ლალი პაპასკირი

AMBEBI.GE