მსოფ­ლიო მე­დი­ცი­ნა დღეს დიდ ყუ­რა­დღე­ბას უთ­მობს ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბას, ამ თე­რა­პი­ას მეც­ნი­ერ­თა უმ­რავ­ლე­სო­ბა ჩვე­ნი სა­უ­კუ­ნის აღ­მო­ჩე­ნად მი­იჩ­ნევს. ბოლო ხანს ქარ­თვე­ლი მე­დი­კო­სე­ბიც და­ინ­ტე­რეს­დნენ ამ უნი­კა­ლუ­რი მე­თო­დით.

დოქ­ტო­რი თენ­გიზ ტყე­ბუ­ჩა­ვა სა­ქარ­თვე­ლო­დან და­ახ­ლო­ე­ბით 30 წლის წინ წა­ვი­და. თბი­ლი­სის სა­მე­დი­ცი­ნო ინ­სტი­ტუ­ტის დამ­თავ­რე­ბის შემ­დეგ მოს­კო­ვის ბა­კუ­ლე­ვის გულ-სის­ხლძარ­ღვთა ქი­რურ­გი­ის ინ­სტი­ტუ­ტში მუ­შა­ობ­და და იქვე და­იც­ვა დი­სერ­ტა­ცი­აც.

1989 წელს მი­იწ­ვი­ეს შვე­ი­ცა­რი­ა­ში - ცი­უ­რი­ხის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის კარ­დი­ო­ქი­რურ­გი­ის კლი­ნი­კა­ში, სა­დაც მუ­შა­ობ­და თან­და­ყო­ლილ და შე­ძე­ნილ გუ­ლის პა­თო­ლო­გი­ებ­სა და გუ­ლის გა­და­ნერგვა­ზე. შემ­დეგ მუ­შა­ო­ბა და­ი­წყო ლონ­დო­ნის იმ­პე­რი­ალ­კო­ლე­ჯის გუ­ლი­სა და ფილ­ტვე­ბის ნა­ცი­ო­ნა­ლურ ინ­სტი­ტუ­ტში. 1997 წელს გა­და­ვი­და აშშ-ში, ბოს­ტონ­ში, სა­დაც ტაფ­ტის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში მი­ი­ღო პრო­ფე­სო­რის წო­დე­ბა. დოქ­ტორ­მა ტყე­ბუ­ჩა­ვამ თა­ვი­სი გა­მო­გო­ნი­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის და­სა­ნერ­გად რამ­დე­ნი­მე წლის წინ და­ა­არ­სა კომ­პა­ნია Boston Transtec, რომ­ლის პრე­ზი­დენ­ტიც თვი­თონ არის.

ქარ­თვე­ლი დოქ­ტო­რი ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბა­ზე გვე­სა­უბ­რა:

- სა­სი­ხა­რუ­ლოა, რომ ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბა­ზე სა­უ­ბარს ქარ­თუ­ლი მე­დია უფრო მეტ ყუ­რა­დღე­ბას უთ­მობს. მე­ო­რე მხრივ, რა­ტომ დგას სა­კი­თხი კვლავ ასე - რა არის ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბი და რა მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს მათ მე­დი­ცი­ნის გან­ვი­თა­რე­ბის თვალ­საზ­რი­სით?

მე­გობ­რე­ბო, უკვე დროა, გა­და­ვი­დეთ შემ­დეგ სა­კი­თხზე: რო­გორ გან­ვა­ვი­თა­როთ ეს დარ­გი სა­ქარ­თვე­ლო­ში სწრა­ფად. როცა მე თბი­ლის­ში პირ­ვე­ლად, 1999 წელს გა­ვა­კე­თე მოხ­სე­ნე­ბა რე­გე­ნე­რა­ცი­ულ თე­რა­პი­ა­ზე, ბევ­რი სკეპ­ტი­კუ­რად გა­ნე­წყო ამ უნი­კა­ლუ­რი მეც­ნი­ე­რე­ბი­სად­მი. ამა­სო­ბა­ში მე­დი­ცი­ნის ის­ტო­რი­ა­ში ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად გან­ვი­თა­რე­ბა­დი დარ­გი მთელ მსოფ­ლი­ო­ში დამ­კვიდ­რდა:

გაჩ­ნდა ახა­ლი სა­მე­დი­ცი­ნო ჟურ­ნა­ლე­ბი ამ პრო­ფი­ლით, რე­გუ­ლა­რუ­ლად ტარ­დე­ბო­და კონ­ფე­რენ­ცი­ე­ბი ამ თე­მა­ზე, ზო­გი­ერ­თი ფარ­მა­კო­ლო­გი­უ­რი კომ­პა­ნია კი უკვე გამ­ზა­დე­ბულ ღე­რო­ვან უჯრე­დებს გვთა­ვა­ზობს. ასე რომ, ამ დარ­გმა აღი­ა­რე­ბა პოვა და მსოფ­ლი­ოს ბევრ ქვე­ყა­ნა­ში მის კი­დევ უფრო სრულ­ყო­ფა­ზე და­ი­წყეს ზრუნ­ვა. მარ­თა­ლია, ზო­გი­ერთ ქვე­ყა­ნა­ში, მათ შო­რის შე­ერ­თე­ბულ შტა­ტებ­ში, ეს თე­რა­პია კვლავ კლი­ნი­კურ აპ­რო­ბა­ცი­ას გა­დის, მაგ­რამ გა­მოჩ­ნდა სტა­ტი­ე­ბი, რომ ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის თე­რა­პი­ის კვლე­ვე­ბი უკვე ბოლო სტა­დი­ა­შია და ერთ-ორ წე­ლი­წად­ში ამ თე­რა­პი­ას ამე­რი­კა­შიც და­უშ­ვე­ბენ. ამა­სო­ბა­ში კი ამე­რი­კე­ლი ექი­მე­ბი ან მი­დი­ან ლა­თი­ნურ ამე­რი­კა­ში სა­მუ­შა­ოდ, ან გზავ­ნი­ან იქ პა­ცი­ენ­ტებს ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბით სამ­კურ­ნა­ლოდ.

- ბა­ტო­ნო თენ­გიზ, რა­ტომ მი­იჩ­ნე­ვა ეს თე­რა­პია დღეს რე­ვო­ლუ­ცი­ურ აღ­მო­ჩე­ნად?

- ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის თე­რა­პია დამ­სა­ხუ­რე­ბუ­ლად ით­ვლე­ბა რე­ვო­ლუ­ცი­ად მე­დი­ცი­ნა­ში. ანეს­თე­ზი­ი­სა და ან­ტი­ბი­ო­ტი­კე­ბის აღ­მო­ჩე­ნე­ბის შემ­დეგ ეს არის ახა­ლი მოვ­ლე­ნა მე­დი­ცი­ნა­ში. კი­თხვა­ზე - რა შე­უძ­ლია ღე­რო­ვან უჯრე­დებს, პა­სუ­ხი მარ­ტი­ვია - ყვე­ლა­ფე­რი! მას შე­უძ­ლია გა­მო­ზარ­დოს ახა­ლი სის­ხლძარ­ღვე­ბი, ჩა­ა­ნაც­ვლოს მკვდა­რი უჯრე­დე­ბი, შექ­მნას ახა­ლი ქმე­დი­თუ­ნა­რი­ა­ნი ორ­გა­ნო, მათ შო­რის ძვა­ლიც, აღად­გი­ნოს ხედ­ვა, სმე­ნა, აა­მოძ­რა­ოს პა­რა­ლი­ზე­ბუ­ლი კი­დუ­რე­ბი და ბევ­რი სხვა. და ეს ად­ვი­ლად გა­სა­გე­ბია, თუ გა­ვიხ­სე­ნებთ, რომ ჩვენ ყვე­ლა­ნი განვვი­თარ­დით ერთი უჯრე­დის­გან, რო­მელ­მაც გვი­ბო­ძა ყვე­ლა სა­ხის ბი­ო­ლო­გი­უ­რი ქსო­ვი­ლი: კანი, კუნ­თი, ძვა­ლი, ნერ­ვე­ბი, სის­ხლძარ­ღვე­ბი და სხვა.

ესე იგი, ეს პრო­ცე­სი რე­ა­ლუ­რია, მაშ რა­ტომ არ შე­იძ­ლე­ბა ამ პრინ­ცი­პის ხე­ლოვ­ნუ­რად და გა­მიზ­ნუ­ლად გა­მო­ყე­ნე­ბა? ამი­ტო­მაც მსოფ­ლი­ოს სა­მე­დი­ცი­ნო ცენ­ტრებ­ში სხვა­დას­ხვა პა­თო­ლო­გი­ე­ბის დაძ­ლე­ვა­ზე ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბით მუ­შა­ო­ბენ. არ დარ­ჩა არც ერთი სფე­რო, სა­დაც არ გა­მოს­ცა­დეს მათი ეფექ­ტი­ა­ნო­ბა.

ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის მეშ­ვე­ო­ბით არა მხო­ლოდ მკურ­ნა­ლო­ბენ მი­ნი­მა­ლუ­რი ინ­ვა­ზი­უ­რი ჩა­რე­ვით, არა­მედ აძ­ლე­ვენ გა­დარ­ჩე­ნის შანსს გან­წი­რულ ავად­მყოფს.

- და მა­ინც, რო­გო­რია ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დის არსი და თვი­სე­ბე­ბი?

- ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დი, ეს არის პრი­მი­ტი­უ­ლი, უაღ­რე­სად პლას­ტი­კუ­რი უჯრე­დი, რო­მე­ლიც შე­იძ­ლე­ბა გარ­და­იქ­მნას, გან­ვი­თარ­დეს ნე­ბის­მი­ერ უჯრე­დად. მან თვი­თონ იცის, რა სა­ხის უჯრე­დად უნდა გარ­და­იქ­მნას. თუ შე­იყ­ვანთ გულ­ში - ის გა­და­იქ­ცე­ვა გუ­ლის უჯრე­დად, ღვიძ­ლში - ღვიძ­ლის უჯრე­დად. მას აქვს ელე­მენ­ტა­რუ­ლი მა­ნე­რე­ბი, იცის, სად და რო­გორ უნდა მო­იქ­ცეს: იწყებს აქ­ტი­უ­რო­ბას იქ, სა­დაც კა­ტას­ტრო­ფა მოხ­და (მა­გა­ლი­თად, ინ­ფარ­ქტი) და წყვეტს თა­ვის ფუნ­ქცი­ას, როცა ორ­გა­ნოს ფუნ­ქცია აღ­დგე­ნი­ლია.

ანუ ეს უჯრე­დი თვი­თონ აკონ­ტრო­ლებს თა­ვის თავს, მისი ზრდა არ მიმ­დი­ნა­რე­ობს უსას­რუ­ლოდ. მსმე­ნია ზო­გი­ერ­თის­გან ასე­თი კრი­ტი­კა - ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის პრინ­ცი­პი ჯერ­ჯე­რო­ბით უც­ნო­ბია და ამი­ტომ თავი შე­ვი­კა­ვო­თო. გა­ვიხ­სე­ნოთ, რომ ყვე­ლა­ზე გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი წამ­ლის, ას­პი­რი­ნის მოქ­მე­დე­ბაც დღემ­დე არ არის სრუ­ლი­ად შეს­წავ­ლი­ლი. ის, თავ­და­პირ­ვე­ლად, გა­მო­უშ­ვეს რო­გორც ტკი­ვილ­გა­მა­ყუ­ჩე­ბე­ლი, შემ­დეგ აღ­მო­ა­ჩი­ნეს მისი ან­ტი­აგ­რე­გან­ტუ­ლი (სის­ხლის გა­თხე­ვა­დე­ბის) თვი­სე­ბე­ბი და კი­დევ რჩე­ბა კი­თხვე­ბი მისი დო­ზე­ბის ვა­რი­ა­ცი­ე­ბის მოქ­მე­დე­ბის ვექ­ტორ­ზე. ისიც ცნო­ბი­ლია, რომ ას­პი­რი­ნი სა­ში­შია კუ­ჭის ლორ­წო­ვა­ნი გარ­სის­თვის, შე­უძ­ლია სე­რი­ო­ზუ­ლი გარ­თუ­ლე­ბე­ბი გა­მო­იწ­ვი­ოს. ამი­ტომ ავ­კრძა­ლოთ ას­პი­რი­ნი?

- ცდე­ბი ღე­რო­ვან უჯრე­დებ­ზე ისევ გრძელ­დე­ბა?

- მსოფ­ლი­ო­ში ყო­ვე­ლი ახა­ლი თე­რა­პი­უ­ლი აგენ­ტი გა­დის კვლე­ვის პრეკ­ლი­ნი­კურ ცდებს და შემ­დეგ რამ­დე­ნი­მე ფა­ზას პა­ცი­ენ­ტებ­ზე - ავ­ნებს თუ არა, შვე­ლის თუ არა, და რა გარ­თუ­ლე­ბებს იწ­ვევს. უკვე ათა­სო­ბით ავად­მყოფ­ზეა გა­მოც­დი­ლი ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბი. დას­კვნა და­დე­ბი­თია: ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბი არ ვნე­ბენ, მათი ეფექ­ტი საგ­რძნო­ბია, თუმ­ცა ზოგ­ჯერ ეს ეფექ­ტი სუს­ტია. დღეს ზუს­ტად ამას იკ­ვლე­ვენ მეც­ნი­ე­რე­ბი, რა­ტომ არის ზოგ შემ­თხვე­ვა­ში ამ თე­რა­პი­ის ეფექ­ტი ნაკ­ლე­ბად გა­მო­ხა­ტუ­ლი.

- იყო­ფა თუ არა ეს უჯრე­დე­ბი სხვა­დას­ხვა კა­ტე­გო­რი­ე­ბად, მა­გა­ლი­თად, ემ­ბრი­ო­ნის და მოზ­რდი­ლის ღე­რო­ვან უჯრე­დე­ბად? გან­სხვა­ვე­ბაა მათ შო­რის?

- დიახ, ამ უჯრე­დებს ყო­ფენ რამ­დე­ნი­მე კა­ტე­გო­რი­ად: და­ბა­დე­ბამ­დე (ემ­ბრი­ო­ნულს) და და­ბა­დე­ბის შემ­დეგ (მოზ­რდილ­თა ღე­რო­ვან უჯრე­დებს). აქ შე­დის ჭიპ­ლა­რის სის­ხლიც. 2006 წელს აღ­მო­ა­ჩი­ნეს უჯრე­დის გე­ნე­ტი­კუ­რად რეპ­როგ­რა­მი­რე­ბის ხერ­ხი, რი­თაც ხდე­ბა ემ­ბრი­ო­ნუ­ლი უჯრე­დის თვი­სე­ბე­ბის მი­ნი­ჭე­ბა და ასეთ უჯრე­დებს უწო­დეს - ინ­დუ­ცი­რე­ბუ­ლი მრა­ვალ­პო­ტენ­ცი­უ­რი ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბი. ემ­ბრი­ო­ნულ უჯრე­დებს შე­უძ­ლი­ათ აწარ­მო­ონ ყვე­ლა სა­ხის უჯრე­დე­ბი, მაგ­რამ რე­ლი­გი­ურ-ეთი­კუ­რი ფაქ­ტო­რე­ბის გამო, ზო­გი­ერთ ქვე­ყა­ნა­ში მათი გა­მო­ყე­ნე­ბა ჯერ­ჯე­რო­ბით შე­ფერ­ხე­ბუ­ლია.

მო­ზარ­დთა ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბი არ გა­და­იქ­ცე­ვა ყვე­ლა სა­ხის უჯრე­დად, მაგ­რამ ბევრ შემ­თხვე­ვა­ში ის მა­ინც მი­სა­ღე­ბია. ამ უჯრე­დებს ად­ვი­ლად გა­მო­ყო­ფენ თვი­თონ პა­ცი­ენ­ტის სის­ხლი­დან, ძვლის ტვი­ნი­დან, კუნ­თი­დან, ცხი­მო­ვა­ნი ქსო­ვი­ლი­დან, მენსტრუ­ა­ცი­ის სის­ხლი­დან და სხვა. ბევ­რი მათ­გა­ნი უკვე აპ­რო­ბი­რე­ბუ­ლია, ამი­ტომ კი­თხვა ასე კი არ უნდა დავ­სვათ, ეფექ­ტი­ა­ნია თუ არა ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დი, არა­მედ, რო­მე­ლი უჯრე­დია ყვე­ლა­ზე ეფექ­ტუ­რი? რო­მე­ლი უჯრე­დის მი­ღე­ბაა მარ­ტი­ვი და ნაკ­ლე­ბი და­ნა­ხარ­ჯე­ბით?

ცნო­ბი­ლია, რომ ასაკ­თან ერ­თად ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის რი­ცხვი მცირ­დე­ბა. როცა ადა­მი­ა­ნი აღ­წევს 50 წელს, მისი გული და­ცუ­ლია გუ­ლის ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის 2 პრო­ცენ­ტით. ამი­ტომ ამ მა­გი­უ­რი უჯრე­დე­ბის შეყ­ვა­ნა სა­ჭი­როა გულ­ში, როცა მას მწვა­ვე ან ქრო­ნი­კუ­ლი ინ­ფარ­ქტი, უკ­მა­რი­სო­ბა, მი­ო­პა­თია, არით­მია თუ სხვა რამ და­ე­მუქ­რე­ბა...

- ამ­გვა­რი თე­რა­პია, ალ­ბათ, საკ­მა­ოდ დიდ ხარ­ჯებ­თან არის და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.

- მო­გე­ბა ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის­გან კო­ლო­სა­ლუ­რია. 2016 წელს მხო­ლოდ ამე­რი­კის შე­ერ­თე­ბულ შტა­ტებ­ში ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბით მიღ­წე­უ­ლი შე­მო­სა­ვა­ლი მი­აღ­წევს 8,5 მი­ლი­არდ დო­ლარს. ანუ, ლა­პა­რა­კია მი­ლი­არ­დებ­ზე და არა მი­ლი­ო­ნებ­ზე.

სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბამ უნდა გა­აც­ნო­ბი­ე­როს, რომ ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბის თე­რა­პია ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი ინ­ტე­რე­სის სა­კი­თხია და მას ხელ­შე­წყო­ბა სჭირ­დე­ბა. შე­ერ­თე­ბულ შტა­ტებ­ში ყო­ფი­ლი პირ­ვე­ლი ლედი, ნენ­სი რე­ი­გა­ნი დიდი ხა­ნია ლო­ბი­რებს ამას და მხო­ლოდ კა­ლი­ფორ­ნი­ის შტატ­მა გა­მო­ყო მი­ლი­არ­დე­ბი ამ დარ­გის­თვის.

აშშ-ის პრე­ზი­დენ­ტო­ბის 2012 წლის კან­დი­დატ­მა რიკ პე­რიმ კი ამას წი­ნათ გა­ნა­ცხა­და, რომ აღ­ფრთო­ვა­ნე­ბუ­ლია ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბით მკურ­ნა­ლო­ბით, რის შე­დე­გა­დაც მას აღარ სტკი­ვა ხერ­ხე­მა­ლი. რაც მთა­ვა­რია მან გა­ი­მე­ო­რა ის, რა­საც მე უშე­დე­გოდ ვი­მე­ო­რებ სა­ქარ­თვე­ლო­ში ყო­ვე­ლი ჩა­მოს­ვლი­სას: ეს არ არის მხო­ლოდ მე­დი­ცი­ნა, ეს არის ასე­ვე ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კა და პო­ლი­ტი­კა. მაგ­რამ ვინ გის­მენს?

- რას მო­უ­ტანს ამ დარ­გის გან­ვი­თა­რე­ბა ჩვენს ქვე­ყა­ნას?

- ამ დარ­გის გან­ვი­თა­რე­ბა რე­ა­ლუ­რი მკურ­ნა­ლო­ბაა, რად­გან ამ თე­რა­პი­ის ჩა­ტა­რე­ბა უფრო ია­ფია, ვიდ­რე ქი­რურ­გი­უ­ლი ჩა­რე­ვა და უფრო ხელ­მი­საწ­ვდო­მია პე­რი­ფე­რი­უ­ლი ქა­ლა­ქე­ბი­სა და მა­სე­ბის­თვის. ღე­რო­ვა­ნი უჯრე­დე­ბით მკურ­ნა­ლო­ბის­თვის სა­ჭი­რო არ არის მრა­ვალ­მი­ლი­ო­ნი­ა­ნი და­ნად­გა­რე­ბი ან სახ­სრე­ბი

. სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბა აქ­ცენტს აკე­თებს ტუ­რიზ­მზე. მაგ­რამ ტუ­რიზ­მი ვერ გა­ი­ფურ­ჩქნე­ბა სწრა­ფად, მას სჭირ­დე­ბა გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა, ხან­გრძლი­ვი სე­ზო­ნი და სხვა ხელ­შემ­წყო­ბი პი­რო­ბა. ამი­ტომ სა­ჭი­როა ასე­ვე სა­მე­დი­ცი­ნო ტუ­რიზ­მის გან­ვი­თა­რე­ბა, მას არ სჭირ­დე­ბა არც სე­ზო­ნი, არც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა, სა­მა­გი­ე­როდ, ის შექ­მნის უამ­რავ სა­მუ­შაო ად­გილს და ბი­უ­ჯეტ­საც გა­ა­ორ­მა­გებს.

ლიკა კე­რა­ტიშ­ვი­ლი; AMBEBI.GE