შიდსი - უკურ­ნე­ბე­ლი ვირუ­სუ­ლი და­ა­ვა­დე­ბა, რომ­ლი­თაც მსოფ­ლი­ო­ში 20 მი­ლი­ონ­ზე მეტი ადა­მი­ა­ნია და­ა­ვა­დე­ბუ­ლი. ჰო­პ­კინ­სის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში მეც­ნი­ერ­თა ჯგუ­ფი შიდსის მკურ­ნა­ლო­ბის უახ­ლეს მე­თოდ­ზე მუ­შა­ობს. მათ შო­რის ერთ-ერ­თია ახალ­გაზ­რდა ქარ­თვე­ლი მეც­ნი­ე­რი ალექ­სან­დრე ესა­ძე.

ალექ­სან­დრეს სა­მე­დი­ცი­ნო-სა­მეც­ნი­ე­რო საქ­მი­ა­ნო­ბა წლე­ბის წინ ტე­ხა­სის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში და­ი­წყო, სა­დაც სტუ­დენ­ტო­ბის ერთი წელი გა­ა­ტა­რა და მიხ­ვდა, რომ ბი­ო­ფი­ზი­კა მისი საქ­მეა. მას შემ­დეგ ესა­ძემ სწავ­ლა და საქ­მი­ა­ნო­ბა აშშ-ის პრეს­ტი­ჟულ უნი­ვერ­სტე­ტებ­ში გა­აგ­რძე­ლა.

ამ­ჟა­მინ­დე­ლი საქ­მი­ა­ნო­ბის, მიღ­წე­ვე­ბის და გეგ­მე­ბის შე­სა­ხებ ქარ­თვე­ლი მეც­ნი­ე­რი AMBEBI.GE-ს ესა­უბ­რა.

- რო­გორ მოხ­და თქვე­ნი მეც­ნი­ე­რე­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბა და მეც­ნი­ე­რე­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად, რით ხართ და­კა­ვე­ბუ­ლი?

- ტექ­ნი­კუ­რი საგ­ნე­ბი მო­ზარ­დო­ბი­დან­ვე მომ­წონ­და. ფი­ზი­კის, ქი­მი­ის და ეკო­ლო­გი­ის ოლიმ­პი­ა­დებ­ში ბევ­რჯერ მი­მი­ღია მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა. ვფიქ­რობ, ჩემ­ში მეც­ნი­ე­რე­ბი­სად­მი მიდ­რე­კი­ლე­ბა მა­მა­ჩე­მის - გი­ორ­გი ესა­ძი­სა და ბა­ბუ­ა­ჩე­მის ოლეგ პა­რო­ში­ნის მა­გა­ლი­თით იყო შთა­გო­ნე­ბუ­ლი. ფი­ზი­კას­თან და­კავ­ში­რე­ბა კი 2004 წელს მოხ­და, როცა თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში ჩა­ვა­ბა­რე. სწავ­ლის პა­რა­ლე­ლუ­რად, ვსაქ­მი­ა­ნობ­დი კი­დეც, თუმ­ცა ის დღე­ვან­დელ საქ­მი­ა­ნო­ბას­თან კავ­შირ­ში არაა.

2008 წელს აკა­დე­მი­უ­რი წელი მქონ­და, რო­მე­ლიც ტე­ხა­სის სა­მე­დი­ცი­ნო უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში გაც­ვლით პროგ­რა­მა­ზე გა­ვა­ტა­რე. ჩემი იქ მოხ­ვედ­რა ძა­ლი­ან უც­ნა­უ­რად მოხ­და. ტე­ხა­სის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სორს ალექ­სეი გრი­ბენ­კის სჭირ­დე­ბო­და დამ­ხმა­რე კად­რი. ამის შე­სა­ხებ ქარ­თველ კო­ლე­გას და მე­გო­ბარს უთხრა და ჰკი­თხა, თსუ-ში თუ იყ­ვნენ კარ­გი სტუ­დენ­ტე­ბი, ვი­საც აშშ-ში პრაქ­ტი­კის მი­ღე­ბა უნ­დო­და. მისი რე­კო­მენ­და­ცი­ით, ეს ინ­ფორ­მა­ცია 20-მდე სტუ­დენ­ტმა მი­ვი­ღეთ. CV გავ­გზავ­ნეთ და რამ­დე­ნი­მე კვი­რის შემ­დეგ მოწ­ვე­ვა მე მო­მი­ვი­და. ასე მოვ­ხვდი ტე­ხა­სის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში. სწო­რედ იქ გა­დავ­წყვი­ტე, რომ ბი­ო­ფი­ზი­კა არის ჩემი ფა­ვო­რი­ტი და ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით საქ­მი­ა­ნო­ბას დღემ­დე ვაგ­რძე­ლებ.

ბოლო 10 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში თით­ქმის მთელ დროს აკა­დე­მი­ურ კა­რი­ე­რას ვუთ­მობ, თუმ­ცა რამ­დე­ნი­მე ჰობი მაქვს. მათ შო­რის სპორ­ტუ­ლი სრო­ლა, ყვინ­თვა და გე­მე­ბის მო­დე­ლე­ბის აწყო­ბა. ბოლო დროს გან­სა­კუთ­რე­ბით და­ვინ­ტე­რეს­დი ია­პო­ნუ­რი საბ­რძო­ლო ხე­ლოვ­ნე­ბით და მისი ის­ტო­რი­ით.

ჩემი ცხოვ­რე­ბის სტილს მეტ-ნაკ­ლე­ბად ერ­თგვა­რო­ვანს ვუ­წო­დებ­დი, რად­გან ახლა ვიმ­ყო­ფე­ბი კა­რი­ე­რის იმ სტა­დი­ა­ში, როცა პრო­ექ­ტე­ბის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის და გან­ვი­თა­რე­ბის უნა­რი უნდა გა­მო­ვი­ჩი­ნო. ამ რე­ჟიმ­ში ორი­ო­დე დღეს თუ ვპო­უ­ლობ ხოლ­მე, რომ მე­გობ­რებ­თან ერ­თად ბუ­ნე­ბა­ში გა­ვი­დე და და­ვის­ვე­ნო.

ასე­ვე და­გა­ინ­ტე­რე­სებთ: ქარ­თვე­ლი მეც­ნი­ე­რი, რო­მე­ლიც აშშ-ში კი­ბოს მკურ­ნა­ლო­ბის მე­თოდ­ზე მუ­შა­ობს

- რო­გორ მოხ­ვდით ჰო­პ­კინ­სის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში და რამ­დე­ნად რთუ­ლი იყო თა­ვის დამ­კვიდ­რე­ბა?

- ტე­ხა­სის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში 1 წლის გა­ტა­რე­ბის შემ­დეგ სამ­შობ­ლო­ში დავ­ბრუნ­დი. 2009 წელს, თსუ-ს დამ­თავ­რე­ბის შემ­დეგ, უკვე პი­რა­დი მოწ­ვე­ვა მო­მი­ვი­და, რომ ტე­ხა­სის სა­მე­დი­ცი­ნო უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში დოქ­ტო­რან­ტუ­რა­ში გა­მეგ­რძე­ლე­ბი­ნა სწავ­ლა. იქ 2010-2014 წლე­ბი გა­ვა­ტა­რე, რო­გორც სტუ­დენ­ტმა, 2015 წელი კი - რო­გორც პოსტდოკ­მა.

ამის შემ­დეგ უკვე ჩემი საქ­მი­ა­ნო­ბა ჰო­პ­კინ­სის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში გაგ­რძელ­და. ფაქ­ტობ­რი­ვად, ტე­ხა­სის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში მოხ­ვედ­რის ის­ტო­რია გა­მე­ორ­და. ჩემს ახ­ლან­დელ ხელ­მძღვა­ნელს სჭირ­დე­ბო­და პოსტდო­კი და მისი არ­ჩე­ვა­ნი ჩემ­ზე შე­ჩერ­და. 2015 წელს მე უკვე მქონ­და 10-მდე სტა­ტია პირ­ვე­ლი თა­ნა­ავ­ტო­რო­ბით. ეს კი ნიშ­ნავს, რომ მსოფ­ლი­ოს სა­უ­კე­თე­სო უნი­ვერ­სი­ტე­ტე­ბის ათე­ულ­ში გზა ხსნი­ლი მქონ­და. არ­ჩე­ვა­ნი მეც ჰო­პ­კინ­სის პრო­ექ­ტზე შე­ვა­ჩე­რე. ის უფრო მიმ­ზიდ­ვე­ლი იყო, რად­გან წარ­მო­ად­გენ­და ჩემი ბი­ო­ფი­ზი­კის პრო­ექ­ტე­ბის გაგ­რძე­ლე­ბას უჯრე­დუ­ლი ბი­ო­ლო­გი­ის კუ­თხით.

ეს ყვე­ლა­ფე­რი მარ­ტი­ვი ნამ­დვი­ლად არ ყო­ფი­ლა. თუმ­ცა აქვე აღ­ვნიშ­ნავ, რომ მეც­ნი­ე­რე­ბა­ში წარ­მა­ტე­ბის მი­საღ­წე­ვად კარ­გი რე­პუ­ტა­ცია და პი­რა­დი კონ­ტაქ­ტე­ბი ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია.

- კონ­კრე­ტუ­ლად, რა პრო­ექ­ტზე მუ­შა­ობთ, რო­გო­რია მისი დე­ტა­ლე­ბი და მიზ­ნე­ბი?

- ამ მო­მენ­ტის­თვის 5 პრო­ექ­ტზე ვმუ­შა­ობ. ნა­წი­ლის უშუ­ა­ლო ინი­ცი­ა­ტო­რი და ხელ­მძღვა­ნე­ლი მე ვარ, ნა­წი­ლი კი ჩემი ხელ­მძღვა­ნე­ლის მიერ არის ინი­ცი­რე­ბუ­ლი.

მალე ვამ­თავ­რებთ პრო­ექტს, რო­მე­ლიც დნმ-ის შე­კე­თე­ბა­ზე უკა­ნას­კნე­ლი 20 წლის ბი­ო­ფი­ზი­კის კვლე­ვებს უშუ­ა­ლოდ უჯრედ­ში­და პრო­ცე­სებ­თან აკავ­ში­რებს. ყვე­ლა­ზე სა­ინ­ტე­რე­სო არის ის, რომ დნმ-ინ­ტეგ­რი­რე­ბუ­ლი შიდსის ვირუ­სის დაქ­ვე­ი­თე­ბა ურა­ცი­ლის შე­კე­თე­ბის მე­ქა­ნიზ­მის გა­აქ­ტი­უ­რე­ბი­თაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. ზო­გა­დად, შიდსის გან­კურ­ნე­ბა შე­უძ­ლე­ბე­ლია, ვი­ნა­ი­დან ვირუ­სი გა­მო­ი­მუ­შა­ვებს ინ­ტეგ­რი­რე­ბულ ფა­რულ რე­ზერ­ვუ­ა­რებს მაკრო­ფა­გებ­ში - იმუ­ნურ უჯრე­დებ­ში, რომ­ლე­ბიც "მოს­ვე­ნე­ბულ" მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში ათო­ბით წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ცხოვ­რო­ბენ და მთე­ლი ამ დრო­ის გან­მავ­ლო­ბა­ში წარ­მო­ად­გე­ნენ ვირუ­სის ფო­ნურ წყა­როს. არ­სე­ბუ­ლი რეტ­რო­ვირუ­სუ­ლი თე­რა­პია მხო­ლოდ ახ­შობს ვირუ­სის წარ­მო­შო­ბას, მაგ­რამ ვერ სპობს მის უშუ­ა­ლო წყა­როს.

ჩვე­ნი მი­ზა­ნია, ამ ინ­ტეგ­რი­რე­ბუ­ლი ვირუ­სის დნმ-ის დეგ­რა­და­ცია ურა­ცი­ლის შე­კე­თე­ბის მე­ქა­ნიზ­მის ჰი­პერ გა­აქ­ტი­უ­რე­ბით. ეს მე­თო­დი იწ­ვევს ინ­ტეგ­რი­რე­ბუ­ლი ვირუ­სის დნმ-ის სწრაფ ფრაგ­მენ­ტი­რე­ბას, უფრო სწრაფს ვიდ­რე უჯრედს შე­უძ­ლია შე­ა­კე­თოს. შე­დე­გად კი თვით უჯრე­დის დნმ-ის და­ნა­წევ­რე­ბა და სიკ­ვდი­ლი ხდე­ბა. ამ­ჟა­მად, ჩვე­ნი თე­რა­პია სე­ლექ­ცი­უ­რად სპობს ინ­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი უჯრე­დე­ბის 90%-ს 2-კვი­რი­ა­ნი თე­რა­პი­ის შემ­დეგ. ჯერ გა­მო­საკ­ვლე­ვია, დარ­ჩე­ნილ უჯრე­დებს შეს­წევთ თუ არა ინ­ფექ­ცი­უ­რი ვირუ­სის წარ­მო­ე­ბის უნა­რი.

- რა მი­გაჩ­ნი­ათ თქვენს ყვე­ლა­ზე დიდ მიღ­წე­ვად?

- ალ­ბათ, ის, რომ საკ­მა­რი­სად ღირ­სე­უ­ლად ჩამ­თვა­ლეს და პი­რა­დი მოწ­ვე­ვა გა­მო­მიგ­ზავ­ნეს ტე­ხა­სის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის დოქ­ტო­რან­ტუ­რის პროგ­რა­მა­ზე. მუ­შა­ო­ბა შე­მომ­თა­ვა­ზეს იმის მი­უ­ხე­და­ვად, რომ თსუ-ს ბა­კა­ლავ­რი­ა­ტის დიპ­ლო­მი ჯერ არ მქონ­და. სხვა მსგავ­სი შემ­თხვე­ვა არ მე­გუ­ლე­ბა.

- რო­გო­რია თქვე­ნი სა­მო­მავ­ლო გეგ­მე­ბი? უკავ­შირ­დე­ბა თუ არა ის სა­ქარ­თვე­ლოს?

- ჩემი მი­ზა­ნია აკა­დე­მი­ურ სფე­რო­ში უჯრე­დუ­ლი ბი­ო­ლო­გი­ის და ბი­ო­ფი­ზი­კის/ბი­ო­ქი­მი­ის გა­სა­ყარ­ზე წარ­მა­ტე­ბის მიღ­წე­ვა. ამ­ჟა­მად მეც­ნი­ე­რე­ბა­ში არ­სე­ბუ­ლი სი­ტუ­ა­ცი­ის გამო ჩემი გეგ­მე­ბი სა­ქარ­თვე­ლოს არ უკავ­შირ­დე­ბა.

- რამ­დე­ნად რთუ­ლია ქარ­თვე­ლის­თვის უცხო­ეთ­ში გა­ნათ­ლე­ბის მი­ღე­ბა? და­საქ­მე­ბა?

- უცხო­ეთ­ში და­საქ­მე­ბის სი­მარ­ტი­ვე საქ­მი­ა­ნო­ბის სფე­რო­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი. რაც უფრო რთუ­ლია სფე­რო, რაც უფრო მა­ღალ კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ას და შრო­მი­სუ­ნა­რი­ა­ნო­ბას მო­ი­თხოვს, მით უფრო ად­ვი­ლია ად­გი­ლის პოვ­ნა. სა­მეც­ნი­ე­რო სფე­რო­ში მოღ­ვა­წე­ე­ბის 60% უცხო­ე­ლია. ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით და­საქ­მე­ბა, ალ­ბათ, ყვე­ლა­ზე მარ­ტი­ვია, რად­გან აპ­ლი­კან­ტის­გან ბევ­რს მო­ი­თხოვს. უმ­რავ­ლე­სო­ბას უფრო მარ­ტი­ვი საქ­მი­ა­ნო­ბის მო­ძებ­ნა ურ­ჩევ­ნია. მა­გა­ლი­თად, მე­ნე­ჯე­რობ­ზე, სა­დაც აპ­ლი­კანტს ბევ­რი არა­ფე­რი მო­ე­თხო­ვე­ბა, კონ­კუ­რენ­ცია გა­ცი­ლე­ბით მა­ღა­ლია, ვიდ­რე მეც­ნი­ე­რე­ბა­ში.

ასე­ვე და­გა­ინ­ტე­რე­სებთ: სტენ­ფორ­დის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პირ­ვე­ლი ქარ­თვე­ლი დოქ­ტო­რი - წარ­მა­ტე­ბის გზა ქუ­თა­ი­სი­დან ვა­შინგტო­ნამ­დე

რაც შე­ე­ხე­ბა გა­ნათ­ლე­ბას, კო­ლე­ჯში ჩა­რი­ცხვა ძა­ლი­ან მარ­ტი­ვია, ვი­ნა­ი­დან ეს ფა­სი­ა­ნია და სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის­თვის უბ­რა­ლოდ ბიზ­ნე­სია. დოქ­ტო­რან­ტუ­რა­ში მოხ­ვედ­რაც საკ­მა­ოდ მარ­ტი­ვია, მაგ­რამ აუ­ცი­ლებ­ლად დაგ­ჭირ­დე­ბათ ვინ­მე, ვინც სა­თა­ნა­დო რე­კო­მენ­და­ცი­ას გა­გი­წევთ. ამ დროს მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ხან­მოკ­ლე გა­მოც­დი­ლე­ბა და რე­კო­მენ­და­ცი­ის წე­რი­ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც თქვენს და­დე­ბით თვი­სე­ბებს ზუს­ტად უნდა აღ­ნიშ­ნავ­დნენ. აუ­ცი­ლე­ბე­ლია მა­ღა­ლი აკა­დე­მი­უ­რი მოს­წრე­ბა, რო­მე­ლიც CV-ში სა­თა­ნა­დოდ უნდა იყო გად­მო­ცე­მუ­ლი.

თუ მე-2-3 კურ­სის სტუ­დენ­ტი ხართ და სა­ზღვარ­გა­რეთ, გან­სა­კუთ­რე­ბით, აშშ-ში აპი­რებთ სა­მეც­ნი­ე­რო გა­ნათ­ლე­ბის მი­ღე­ბას, აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა მო­ძებ­ნოთ პო­ტენ­ცი­უ­რი პრო­ექ­ტე­ბი და უშუ­ა­ლო კონ­ტაქ­ტე­ბი და­ამ­ყა­როთ სფე­როს წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან.

თუ თქვენ პოსტ-დოქ­ტო­რან­ტუ­რა­ში მოხ­ვედ­რა გინ­დათ, 3 პუნ­ქტი უნდა გა­ით­ვა­ლის­წი­ნოთ: 1. თქვენ აუ­ცი­ლებ­ლად დაგ­ჭირ­დე­ბათ გა­მოც­დი­ლე­ბა იმ სფე­რო­ში, რო­მელ­შიც აპი­რებთ მუ­შა­ო­ბის გაგ­რძე­ლე­ბას. 2. აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა გქონ­დეთ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი სტა­ტი­ე­ბი მსოფ­ლი­ოს აღი­ა­რე­ბულ სა­მეც­ნი­ე­რო ჟურ­ნა­ლებ­ში. სტა­ტი­ე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა და­მო­კი­დე­ბუ­ლია ჟურ­ნა­ლის ხა­რისხზე. მა­გა­ლი­თად, თუ თქვენ Impact Factor 10-ში 2-3 სტა­ტია მა­ინც გაქვთ პირ­ვე­ლი ავ­ტო­რო­ბით ან ნა­წი­ლი თა­ნა­ავ­ტო­რო­ბით, მსოფ­ლი­ოს წამ­ყვა­ნი უნი­ვერ­სი­ტე­ტე­ბის ოცე­ულ­ში ად­გი­ლი გა­რან­ტი­რე­ბუ­ლი გაქვთ. 3. კარ­გი რე­კო­მენ­და­ცი­ის წე­რი­ლე­ბი წინა ხელ­მძღვა­ნე­ლე­ბის­გან.

- რას ურ­ჩევთ ახალ­გაზ­რდებს, რას მი­აქ­ცი­ონ ყუ­რა­დღე­ბა კა­რი­ე­რუ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის გზა­ზე?

-უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, მო­ი­ფიქ­რეთ მეც­ნი­ე­რე­ბის რო­მე­ლი სფე­რო გა­ინ­ტე­რე­სებთ. და­ე­ლა­პა­რა­კეთ თქვე­ნი უნი­ვერ­სი­ტე­ტის მეც­ნი­ე­რებს, გა­ე­ცა­ნით მის მიერ ჩა­ტა­რე­ბულ სა­მუ­შა­ოს, გა­არ­კვი­ეთ, რა არის ყვე­ლა­ზე აქ­ტუ­ა­ლუ­რი ქვეპ­რო­ექ­ტე­ბი და პრობ­ლე­მე­ბი ამ სფე­რო­ში. და­ი­წყეთ პრაქ­ტი­კუ­ლი უნა­რე­ბის შე­ძე­ნა. იკი­თხეთ, არის თუ არა სტა­ჟი­რე­ბის ად­გი­ლე­ბი ლა­ბო­რა­ტო­რი­ებ­ში, თუნ­დაც მცი­რე ანა­ზღა­უ­რე­ბით. ამ დროს მი­ღე­ბუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბა გა­ცი­ლე­ბით უფრო მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, ვიდ­რე ზო­გა­დი ცოდ­ნა, რო­მელ­საც აუ­დი­ტო­რი­ა­ში მი­ი­ღებთ.

ნანა მღებ­რიშ­ვი­ლი

AMBEBI.GE

ასე­ვე და­გა­ინ­ტე­რე­სებთ: ქარ­თვე­ლი ახალ­გაზ­რდე­ბი, რომ­ლებ­მაც მსოფ­ლი­ოს წამ­ყვა­ნი უნი­ვერ­სი­ტე­ტე­ბის სრუ­ლი და­ფი­ნან­სე­ბა მო­ი­პო­ვეს