ცოტა ხნის წინ ქარ­თულ­მა სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ გა­იც­ნო ირა­ნე­ლი დიდ­გვა­რო­ვა­ნის ახალ­გაზ­რდა შთა­მო­მა­ვა­ლი, 23 წლის ზურა ფა­თე­მი, რო­მე­ლიც თავს მუ­ჰა­მე­დის შთა­მო­მავ­ლად თვლის. იგი სა­ქარ­თვე­ლო­ში ქრის­ტი­ა­ნად მო­ი­ნათ­ლა… (იხი­ლეთ ვი­დეო) ბუ­ნებ­რი­ვია, ამან დიდი ინ­ტე­რე­სი გა­მო­იწ­ვია. ზუ­რას ბა­ბუა, მორ­თე­ზა ფა­თე­მი გე­ნე­რა­ლი იყო. ირან­ში და­ბა­დე­ბუ­ლი და გაზ­რდი­ლი დიდ­გვა­რო­ვა­ნი რამ­დე­ნი­მე ენას ფლობ­და, იყო პრო­ფე­სო­რი და ბევ­რს მოგ­ზა­უ­რობ­და. ფა­თემ­მა რამ­დე­ნი­მე ენა­ზე თარ­გმნა "ვე­ფხის­ტყა­ო­სა­ნი", ნი­კო­ლოზ ბა­რა­თაშ­ვი­ლის ლექ­სე­ბი და სხვა ქარ­თუ­ლი ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბი.

მორ­თე­ზა ფა­თე­მის კი­დევ ერთი შვი­ლიშ­ვი­ლი ინგა ფა­თე­მი დე­ტა­ლუ­რად გვი­ამ­ბობს დიდ­გვა­რო­ვა­ნი ბა­ბუ­ას იმ წვლილ­ზე, რომ­ლის გა­მოც ირა­ნე­ლი პო­ლიგ­ლო­ტი სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ციკ­ლო­პე­დი­ა­ში შე­ვი­და. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია რომ, სა­ქარ­თვე­ლოს პირ­ვე­ლი პრე­ზი­დენ­ტის ვაჟი კოკო გამ­სა­ხურ­დია ფა­ტე­მის ნა­მო­წა­ფა­რი იყო და თა­ვის პე­და­გოგ­ზე გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი სიყ­ვა­რუ­ლით სა­უბ­რობს...

"მორ­თე­ზა მეჰდი ფა­თე­მი გა­ვი­ცა­ნი 1979 წელს, რო­დე­საც პრო­ფე­სორ ალ. გვა­ხა­რი­ას რე­კო­მენ­და­ცი­ით მი­ვე­დით მას­თან. "ბე­ფარ­მა­იდ, ბე­ფარ­მა­იდ" გვი­თხრა და თა­ვა­ზი­ა­ნად შე­მი­პა­ტი­ჟა. მას სწავ­ლე­ბის სრუ­ლი­ად გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მე­თო­დი ჰქონ­და, კერ­ძოდ, და­სუ­რა­თე­ბუ­ლი ტექ­სტე­ბით ას­წავ­ლი­და. სა­ოც­რად დახ­ვე­წი­ლი და ზრდი­ლო­ბი­ა­ნი ბა­ტო­ნი გახ­ლდათ. მას­ში ევ­რო­პუ­ლო­ბა სა­მ­ა­თას­წლო­ვან ირა­ნულ კულ­ტუ­რას­თან იყო შერ­წყმუ­ლი. მორ­თე­ზა მეჰდის არა­ერ­თგზის და­ვუ­პა­ტი­ჟი­ვართ ჩა­ი­ზე, რო­მელ­საც ის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ირა­ნუ­ლი ფი­ა­ლე­ბით მოგ­ვარ­თმევ­და, ირა­ნუ­ლი მუ­რა­ბე­ბის და ტკბი­ლე­უ­ლო­ბის თან­ხლე­ბით. მან რამ­დე­ნი­მე­ჯერ მო­რი­დე­ბით მკი­თხა მა­მა­ჩე­მის მდგო­მა­რე­ო­ბა­ზეც - ჩან­და, რომ იგი დიდ პა­ტივს სცემ­და ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას, რო­გორც სა­მარ­თალ­დამ­ცველს და დი­სი­დენტს... მან ძალ­ზე გა­ნი­ცა­და მე­უღ­ლის გარ­დაც­ვა­ლე­ბა. რო­დე­საც სამ­ძი­მარ­ზე მი­ვე­დით, ომარ ხა­ი­ა­მის ერთი ლექ­სიც კი წაგ­ვკი­თხა, რო­მე­ლიც ასე იწყე­ბო­და: "დო­ნია დიდი, ვა ჰარ ჩე დიდი, ჰო­ჩასთ" (სამ­ყა­რო თუ გი­ნა­ხავს, და რაც გი­ნა­ხავს, არა­ფე­რია...) მორ­თე­ზა მეჰდის ქარ­თუ­ლი ცო­ტა­თი ეს­მო­და, მისი შვი­ლე­ბი კი, არ­ჟა­ნი და მეჰრ­და­ტი უნაკ­ლოდ სა­უბ­რობ­დნენ ქარ­თუ­ლად" - იხ­სე­ნებს კოკო გამ­სა­ხურ­დია.

ინგა ფა­თე­მი, მორ­თე­ზა ფა­თე­მის შვი­ლიშ­ვი­ლი:

ასევე დაგაინტერესებთ

11:27 / 08-01-2020

ფოტოები, რომლებიც ასახავს, როგორი იყო ირანი ისლამურ რევოლუციამდე - ქალები ჩადრის გარეშე და საცურაო კოსტუმებით სანაპიროზე

"ბა­ბუა ირან­ში და­ი­ბა­და. დე­დით და მა­მით სპარ­სი იყო. თა­ვად ამ­ბობ­და არი­ე­ლე­ბი ვარ­თო. შა­ჰის გვა­რის შემ­დეგ ჩვე­ნი გვა­რი ირან­ში ყვე­ლა­ზე წარ­ჩი­ნე­ბუ­ლია. ბა­ბუა იმა­საც კი ამ­ბობ­და, რომ ჩვე­ნი გვა­რი კი­დევ უფრო დი­დე­ბუ­ლია, ვიდ­რე შა­ჰის გვა­რიო... და-ძმა­ნი ჰყავ­და, ყვე­ლა­ნი ძა­ლი­ან მდიდ­რე­ბი იყ­ვნენ, ერთ-ერთი დის სახ­ლში ოქ­როს მო­ნე­ტე­ბით მორ­თუ­ლი ჭაღი და ისე­თი სიმ­დიდ­რე იყო, ჩვენ რომ სა­მე­ფო ოჯა­ხებ­ზე გვსმე­ნია... ბა­ბუ­ამ სამ­ხედ­რო აკა­დე­მია ირა­ნის შაჰთან, - მო­ჰა­მედ რეზა ფეხ­ლევ­თან ერ­თად და­ამ­თავ­რა. 27 წლის ასაკ­ში კი ირა­ნის კონ­ტრდაზ­ვერ­ვის პოლ­კოვ­ნი­კი გახ­და. მისი ძმე­ბი და ბი­ძაშ­ვი­ლე­ბიც სამ­ხედ­რო პი­რე­ბი იყ­ვნენ. ბა­ბუ­ას ბი­ძაშ­ვი­ლი -ჰო­სე­ინ ფა­თე­მი ირა­ნის პრე­მერ-მი­ნის­ტრი გახ­ლდათ... შაჰთან ბა­ბუა ყვე­ლა­ზე მე­ტად იყო და­ახ­ლო­ვე­ბუ­ლი. მარ­ტო ბა­ბუ­ას ჰქონ­და შა­ჰის ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში დაშ­ვე­ბის უფ­ლე­ბა. რო­დე­საც ბა­ბუა ავად გახ­და, შაჰ­მა პი­რა­დად ინა­ხუ­ლა. ისი­ნი ბავ­შვო­ბის მე­გობ­რე­ბი იყ­ვნენ და არ არის გა­საკ­ვი­რი ასე­თი სი­ახ­ლო­ვე. 1943 წელს ირან­ში, თე­ი­რა­ნის კონ­ფე­რენ­ცი­ა­ზე ბა­ბუა შა­ჰის პი­რა­დი გვარ­დი­ის წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან ერ­თად იცავ­და თე­ი­რა­ნის ქუ­ჩებს. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად ერ­თგუ­ლი იყო თა­ვი­სი ქვეყ­ნის. არა მარ­ტო ბა­ბუა, მისი ნა­თე­სა­ვე­ბიც ძა­ლი­ან პატ­რი­ო­ტე­ბი იყ­ვნენ. ბა­ბუ­ამ სამ ომში მი­ი­ღო მო­ნაწლე­ო­ბა ირან­ში ცხოვ­რე­ბი­სას. ებ­რძო­და აზერ­ბა­ი­ჯა­ნე­ლებს, რომ­ლე­ბიც მა­შინ ირან­თან იყ­ვნენ მი­ერ­თე­ბულ­ნი და და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა სურ­დათ. ასე­ვე იომა ქურ­თე­ბის და ინ­გლი­სე­ლე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ. ყველ­გან იყო შაჰთან ერ­თად ლხინ­სა თუ გა­სა­ჭირ­ში.

- შაჰი და ბა­ბუა ბო­ლომ­დე ერ­თგულ მე­გობ­რე­ბად დარ­ჩნენ?

- შემ­დეგ ბევ­რი რამ შე­იც­ვლა: ბა­ბუ­ას და მის მომ­ხრე­ებს სურ­დათ ჩა­მო­ე­ყა­ლი­ბე­ბი­ნათ დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი რეს­პუბ­ლი­კა, ირა­ნი ძა­ლი­ან მდი­და­რი და გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი ქვე­ყა­ნა იყო იმ პე­რი­ო­დი­სათ­ვის, დე­მოკ­რა­ტია კი ხელს შე­უ­წყობ­და ქვე­ყა­ნა­ში სო­ცი­ა­ლუ­რი პი­რო­ბე­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას, სწო­რედ ამი­სათ­ვის იბ­რძო­და ბა­ბუა. ეს იყო მთა­ვა­რი მი­ზე­ზი იმი­სა, რომ იგი შაჰს გა­ნუდ­გა... სამ­ხედ­რო გა­დატ­რი­ა­ლე­ბა სცა­დეს, მაგ­რამ გარე ძა­ლე­ბის დახ­მა­რე­ბით ე.წ. "რე­ვო­ლუ­ცია" ჩა­ახ­შეს და ბა­ბუა იძუ­ლე­ბუ­ლი გახ­და ირა­ნი­დან წა­სუ­ლი­ყო.

ძა­ლი­ან ბევ­რი სამ­ხედ­რო მოღ­ვა­წე დახ­ვრი­ტეს, მათ შო­რის ბა­ბუ­ას ახლო ნა­თე­სა­ვე­ბი, მისი ბი­ძაშ­ვი­ლი, იმ დროს ირა­ნის პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრი - ჰო­სე­ინ ფა­ტე­მი, მაგ­რამ შაჰ­მა ბა­ბუ­ას ქვეყ­ნის და­ტო­ვე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბა მის­ცა. ბა­ბუა ირა­ნი­დან ჩი­ნეთ­ში გა­ემ­გზავ­რა, სა­დაც 7 წელი იცხოვ­რა. ამ პე­რი­ო­დი­დან იწყე­ბა ბა­ბუ­ას აკა­დე­მი­უ­რი მოღ­ვა­წე­ო­ბა, პე­კი­ნი­სა და შან­ხა­ის უნ­ვერ­სი­ტე­ტებ­ში ას­წავ­ლი­და. იგი პო­ლიგ­ლო­ტი გახ­ლდათ - 7 ენას ფლობ­და. ჩი­ნე­თის სა­ხალ­ხო რეს­პუბ­ლი­კის ლი­დე­რის - მაო ძე­დუ­ნის მმარ­თვე­ლო­ბის დროს პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრმა ჩან­კაი შიმ ბა­ბუ­ას მე­და­ლი გა­დას­ცა, იმ დამ­სა­ხუ­რებ­სთვის რაც მას ჰქონ­და ჩი­ნეთ­ში... ჩი­ნე­თის შემ­დეგ ბა­ბუა აზერ­ბა­ი­ჯან­ში - ბა­ქო­ში ჩა­ვი­და. ბა­ქო­დან სა­ქარ­თვე­ლო­ში მო­იწ­ვი­ეს და რა თქმა უნდა, დიდი სი­ხა­რუ­ლით და­თან­ხმდა... 20 წელი სა­ქარ­თვე­ლო­ში იცხოვ­რა და ქარ­თუ­ლი ვერ ის­წავ­ლა. ამ­ბობ­და ურ­თუ­ლე­სი ენა­აო. ოჯა­ხის წევ­რე­ბი მას რუ­სუ­ლად ვე­სა­უბ­რე­ბოდთ... ბა­ბუ­ამ გი­ორ­გი წე­რე­თელ­თან ერ­თად დიდი წვლი­ლი შე­ი­ტა­ნა აზია-აფ­რი­კის უნი­ვერ­სტე­ტის და­არ­სე­ბა­ში. უფ­რო­სი თა­ო­ბის ირა­ნის­ტე­ბი კარ­გად იც­ნო­ბენ ბა­ბუ­ას. ყვე­ლა იმ სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლოს მი­ხედ­ვით გა­ი­ზარ­და, რო­მე­ლიც ბა­ბუ­ამ ინგა კა­ლა­ძეს­თან ერ­თად და­წე­რა, რომ­ლი­თაც მე რამ­დე­ნა­დაც ვიცი, დღე­საც ას­წავ­ლი­ან მო­მა­ვალ ირა­ნის­ტებს.

- რამ­დე­ნი წელი დარ­ჩა სა­ქარ­თვე­ლო­ში?

- სა­ქარ­თვე­ლო­ში 1986 წლამ­დე ცხოვ­რობ­და... ვაჟა ფშა­ვე­ლას, ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძის, ნი­კო­ლოზ ბა­რა­თაშ­ვი­ლის ლექ­სე­ბი რუ­სუ­ლი­დან სპარ­სუ­ლად თარ­გმნა, სწო­რედ ამ დამ­სა­ხუ­რე­ბი­სათ­ვის შე­ვი­და სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ციკ­ლო­პე­დი­ა­ში. ყვე­ლა­ზე მე­ტად კი მე­ა­მა­ყე­ბა, ვე­ფხის­ტყა­ო­სა­ნი თარ­გმნა ფრან­გუ­ლი­დან სპარ­სულ­ზე, რო­მე­ლიც მე რო­გორც ვიცი, არ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლა. ბა­ბუ­ას ენ­ციკ­ლო­პე­დი­ი­დან ამო­ბეჭ­დი­ლი ჰქონ­და ის გვერ­დი, სა­დაც მას­ზე ეწე­რა და რო­დე­საც ირან­ში წა­ვი­და, თან წა­ი­ღო. ასე­ვე წა­ი­ღო თა­ვის და­წე­რი­ლი წიგ­ნე­ბი, სა­მეც­ნი­ე­რო ნაშ­რო­მე­ბი, მე­და­ლი, რო­მე­ლიც პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრმა ჩი­ნეთ­ში გა­დას­ცა... და­ტო­ვა მხო­ლოდ სა­ო­ჯა­ხო ალ­ბო­მი, სა­დაც ახალ­გაზ­რდა ბა­ბუ­ას ქორ­წი­ლის ფო­ტო­სუ­რა­თი ინა­ხე­ბა.

იქვე იყო ლექ­სი, რო­მე­ლიც ბა­ბუ­ამ და­წე­რა მა­შინ, რო­დე­საც ბე­ბია გარ­და­იც­ვა­ლა და ნა­ხა­ტი; ნა­ხატ­ზე ჩი­ტის ბუდე იყო გა­მო­სა­ხუ­ლი, ორი ჩი­ტი­თა და ბარ­ტყე­ბით, ერთი ჩიტი ბუ­დეს ტო­ვებს, მე­ო­რე კი მარ­ტო რჩე­ბა ბარ­ტყებ­თან, ესეც სიმ­ბო­ლუ­რი ნა­ხა­ტი ბე­ბი­ას გარ­დაც­ვა­ლე­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბით. ბე­ბია ახალ­გაზ­რდა გარ­და­იც­ვა­ლა... იგი ძა­ლი­ან აქ­ტი­უ­რი ქალი ყო­ფი­ლა. ბა­ბუა კი ისე­თი სე­რი­ო­ზუ­ლი იყო, რო­გორც მის თა­ნამ­დე­ბო­ბას და პი­როვ­ნე­ბას შე­ე­ფე­რე­ბო­და... 1986 წელს ბა­ბუ­ამ და­ტო­ვა სა­ქარ­თვე­ლო და პა­რიზ­ში გა­ემ­გზავ­რა სა­ცხოვ­რებ­ლად. ყვე­ლა­ზე დიდ ხანს პა­რიზ­ში იცხოვ­რა. მა­შინ­დელ­მა პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრმა ჟაკ ში­რაკ­მა, რო­მელ­თა­ნაც ბა­ბუა და­ახ­ლო­ე­ბუ­ლი პირი იყო, პი­რა­დად და­უ­ნიშ­ნა პენ­სია იმ პრო­ფე­სი­უ­ლი დამ­სა­ხუ­რე­ბი­სათ­ვის, რაც მას საფ­რან­გეთ­ში ჰქონ­და. ლექ­ცი­ებს კი­თხუ­ლობ­და პა­რი­ზის ერთ-ერთ უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში. საფ­რან­გე­თის შემ­დეგ ბა­ბუა გერ­მა­ნი­ა­ში და ინ­გლის­ში მოღ­ვა­წე­ობ­და.. სი­ცო­ცხლის ბოლო წლებ­ში მთე­ლი მსოფ­ლიო შე­მო­ი­ა­რა... ბა­ბუა გერ­მა­ნი­ა­ში მთელ ოჯახს გვე­პა­ტი­ჟე­ბო­და, მაგ­რამ მამა არ წა­ვი­და, რად­გან სა­ქარ­თვე­ლო ძა­ლი­ან უყ­ვარს. ძა­ლი­ან კარ­გად იცის ქარ­თუ­ლი და ვე­რა­ვინ იტყვის, რომ ქარ­თვე­ლი არ არის, არც არის გა­საკ­ვი­რი, ქარ­თულ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში გა­ი­ზარ­და, ქრის­ტი­ა­ნი, ქარ­თვე­ლი მე­უღ­ლე ყავს და ქარ­თვე­ლი მე­გობ­რე­ბი. ბა­ბუა ათე­ის­ტი იყო და არ იყო მუ­სულ­მა­ნუ­რი წე­სით მო­ნათ­ლუ­ლი. - ბა­ბუა ბო­ლოს ირან­ში დაბ­რუნ­და?

- თა­ვის მი­წა­ზე გარ­და­იც­ვა­ლა, რაც მის­თვის ძა­ლი­ან ბევ­რს ნიშ­ნავ­და. ბა­ბუ­ას­თვის ის­ლა­მუ­რი ირა­ნი ძა­ლი­ან მტკივ­ნე­უ­ლი იყო, რად­გან სულ სხვა რა­მის­თვის იბ­რძო­და. იცო­და ასე­თი ირა­ნი რომ დახ­ვდე­ბო­და, მაგ­რამ მა­ინც დაბ­რუნ­და, რად­გან გულ­მა არ გა­უძ­ლო... ირან­ში ჩვენ არა­სო­დეს ვყო­ფილ­ვართ. იქ არის ჩვე­ნი წი­ნაპ­რე­ბის საგ­ვა­რე­უ­ლო სახ­ლი, რო­მე­ლიც სა­ვა­რა­უ­დოდ დღეს მუ­ზე­უ­მია. თე­ი­რან­ში ჩვე­ნი წი­ნაპ­რე­ბის სა­ხე­ლო­ბის ქუჩა არ­სე­ბობს, ბი­ო­ლო­გი­ის ინ­სტი­ტუ­ტი ბა­ბუ­ას ერთ-ერთი ძმის სა­ხე­ლო­ბი­საა... ბა­ბუა სამ­ჯერ მყავს ნა­ნა­ხი. საფ­რან­გეთ­ში რომ ცხოვ­რობ­და, იმ პე­რი­ოდ­ში სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მო­დი­ო­და. ძა­ლი­ან მა­ნე­ბივ­რებ­და, რად­გან პირ­ვე­ლი შვი­ლიშ­ვი­ლი ვი­ყა­ვი და ერ­თა­დერ­თი გოგო. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი თბი­ლი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა ჰქონ­და დე­და­ჩემ­თან. დედა ძა­ლი­ან გა­ნათ­ლე­ბუ­ლია და ერ­თმა­ნეთს დიდ პა­ტივს სცემ­დნენ. ბა­ბუა იმ­დე­ნად დარ­ბა­ი­სე­ლი იყო, რომ მა­მაც კი თქვე­ნო­ბით ესა­უბ­რე­ბო­და

- თქვენ იცით სპარ­სუ­ლი ენა?

- ბა­ბუ­ას სურ­და სპარ­სუ­ლი თა­ვის და­წე­რი­ლი წიგ­ნით ეს­წავ­ლე­ბი­ნა ჩემ­თვის. მისი წიგ­ნის მი­ხედ­ვით უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში სწავ­ლობ­დნენ და დღე­საც ყველ­გან ამ წიგ­ნით ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბენ. მან კი გა­და­წყვი­ტა იგი­ვე წიგ­ნით მეს­წავ­ლა და რა თქმა უნდა, ვე­რა­ფერს მი­ვაღ­წი­ეთ. ერთხელ ისე გა­ვაბ­რა­ზე, დე­დას მო­უ­წია ჩემს ნაც­ვლად ბო­დი­შის მოხ­და.

გა­რეგ­ნო­ბით და შრო­მის­მოყ­ვა­რე­ო­ბით ბა­ბუ­ას ყვე­ლა­ზე მე­ტად მე მამ­სგავ­სე­ბენ. სა­ქარ­თვე­ლო­ში და­ვი­ბა­დე, გა­ვი­ზარ­დე და სულ აქ დავ­რჩე­ბი. ძა­ლი­ან მიყ­ვარს სა­ქარ­თვე­ლო და ორ­მა­გად ვა­მა­ყობ იმით, რომ ვცხოვ­რობ ქვე­ყა­ნა­ში, სა­ი­და­ნაც ჩემი გვა­რის ფეს­ვე­ბი არ მო­დის და მყავ­და ბა­ბუა, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ციკ­ლო­პე­დი­ა­ში შე­ვი­და. ადა­მი­ა­ნი, რო­მელ­მაც ქარ­თუ­ლი არ იცო­და, ალ­ბათ, კი­დევ უფრო მეტს გა­ა­კე­თებ­და მეტ­ხანს რომ დარ­ჩე­ნი­ლი­ყო სა­ქარ­თვე­ლო­ში.