პირველი ქართველი ქალი დეპუტატები, რომელთა შესახებ არაფერი გსმენიათ

ახლახან საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის მკვლევარმა, ირაკლი ხვადაგიანმა, საზოგადოებას პირველმა მიაწოდა ინფორმაცია საქართველოს პირველი რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების ხუთი დეპუტატი ქალის შესახებ. მინადორა ტოროშელიძე, ჩიტო შარაშიძე, ოლა სოლოღაშვილი, ელეონორა ტერ-ფარსეგოვა-მახვილაძე და ელისაბედ ბოლქვაძე. მათ შესახებ ხსენებულ კვლევამდე ინფორმაცია არ არსებობდა.

დამფუძნებელი კრების (საყოველთაო თავისუფალი არჩევნებით არჩეული საკანონმდებლო ორგანო, რომელმაც ქვეყნის კონსტიტუცია შეიმუშავა) წევრად ხუთი ქალი სოციალ-დემოკრატიული პარტიის სიით იმ დროის პოლიტიკურ კულტურაში საგულისხმო ფაქტია არა მხოლოდ საქართველოს, კავკასიის ან ყოფილი რუსეთის იმპერიის ფარგლების, არამედ ევროპისა და მთელი მსოფლიოსთვის, რადგან საკანონმდებლო ორგანოებში ქალთა წარმომადგენლობა მაშინ მეტად დაბალი იყო. ქალი წარმომადგენლები იმ დროისთვის ევროპის სულ რამდენიმე ქვეყანაში იყვნენ. ამ ხუთი ქალის, იდეის, უფლებებისა და სიცოცხლისთვის ბრძოლის პროცესში მათი სტრესული პირადი და პოლიტიკური ცხოვრებისა და მათი თავგანწირვის მნიშვნელობის შესახებ ირაკლი ხვადაგიანს ვესაუბრეთ...

- ეს ქალბატონები საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, არჩევნების პირველსავე ეტაპზე გახდნენ დეპუტატები. ყველა მათგანს დიდი პარტიულ-საზოგადოებრივი მუშაობის სტაჟი ჰქონდა. მათი უმრავლესობა 1905 წლის რევოლუციის მონაწილე, ქალთა საზოგადოებების თავმჯდომარე, ქალთა უფლებებისათვის მებრძოლი და 1921 წლიდან გაჩენილი ჰუმანიტარული იატაკქვეშა ორგანიზაციების აქტიური ლიდერი იყო. ეხმარებოდნენ პოლიტიკურ პატიმრებს, მათ ოჯახებსა და საბჭოთა ტერორის მსხვერპლებს. თითქმის ყველა ეს ქალი ამ ორგანიზაციების აქტიური ლიდერი და მამოძრავებელი ძალა იყო. მათი უმრავლესობა რეპრესირებული იყო საბჭოთა რეჟიმის დროს.

- რაზე მიუთითებს თავად ფაქტი, რომ დამფუძნებელი კრების წარმომადგენლებს შორის ხუთი ღირსეული წარსულის, პოლიტიკურად მეტად აქტიური ქალი იყო?

- გარდა ამ თემის გენდერული მნიშვნელობისა, ეს ფაქტი, ასევე, გახლავთ ილუსტრაცია, თუ რა ტიპის საზოგადოება არსებობდა მაშინ და როგორ შეძლო მან დემოკრატიული რესპუბლიკის დაფუძნება. ფაქტია, სახელმწიფო ინსტიტუტებისა და საზოგადოებრივი კულტურის თვალსაზრისით, იმაზე ბევრად უფრო მოწინავე, დემოკრატიული და პროგრესული მდგომარეობა და დემოკრატიის ხარისხი გახლდათ, ვიდრე დღეს გვაქვს.

- რა მდგომარეობა იყო ამ მხრივ სხვა ქვეყნებში?

- ჩრდილო და ცენტრალური ევროპის ქვეყნებში, ფინეთში, პოლონეთსა და დიდ ბრიტანეთში ქალი დეპუტატები 1910-იან წლებში იყვნენ არჩეულნი. უკვე 1919 წელს ეს ჩვენს ქვეყანაშიც მოხდა. გარდა დამფუძნებელი კრებისა, ქალი დეპუტატები იყვნენ ქალაქების, მხარეებისა და სოფლების თვითმმართველობებში. ეს თემა ჯერ შესწავლილი არ არის. ქალთა უფლებებისთვის ბრძოლა რუსეთის იმპერიაში XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან დაიწყო. დამფუძნებელი კრების არჩევამდე ბევრად ადრე არსებობდა საკმაოდ ძლიერი ჯგუფები, სადაც ქალებს მნიშვნელოვანი პოლიტიკური მისია ჰქონდათ დაკისრებული. მაშინ, როცა მაშინდელი მსოფლიოს მოწინავე ქვეყნების დიდ ნაწილში ამ მხრივ სრული სიჩუმე იყო, დღევანდელი გადასახედიდან ეს მართლაც დიდი მიღწევაა განაგრძეთ კითხვა