არ­სე­ბო­ბენ ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლებ­საც ბევ­რი ისე­თი პრობ­ლე­მა ჰქო­ნი­ათ ცხოვ­რე­ბის მან­ძილ­ზე, რა­მაც შემ­დგომ მათ ფსი­ქი­კას გარ­კვე­უ­ლი ტრამ­ვა მი­ა­ყე­ნა, ყვე­ლა­ფე­რი სა­ბო­ლო­ოდ დეპ­რე­სი­ად ჩა­მო­ყა­ლიბ­და, თუმ­ცა დეპ­რე­სია მხო­ლოდ ერთი სტრე­სუ­ლი სი­ტუ­ა­ცი­ით არ აიხ­სნე­ბა, მას აქვს თან­მხლე­ბი ბი­ო­ლო­გი­უ­რი, ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რი და სო­ცი­ა­ლუ­რი მი­ზე­ზე­ბი.

რა არის დეპ­რე­სია? ვის და რა­ტომ შე­იძ­ლე­ბა და­ე­მარ­თოს ის? რო­გორ და­ვიც­ვათ თავი ამ ფსი­ქო­ე­მო­ცი­უ­რი აშ­ლი­ლო­ბის­გან? - ამ თე­მა­ზე ვრცლად გვე­სა­უბ­რე­ბა ნინო ოკ­რი­ბე­ლაშ­ვი­ლი - ივა­ნე ჯა­ვა­ხიშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სო­რი, შპს "ფსი­ქი­კუ­რი ჯან­მრთე­ლო­ბი­სა და ნარ­კო­მა­ნი­ის პრე­ვენ­ცი­ის ცენ­ტრის" გე­ნე­რა­ლუ­რი დი­რექ­ტო­რის მო­ად­გი­ლე:

- პირ­ვე­ლი ცნო­ბე­ბი დეპ­რე­სი­ის ტი­პურ სიმპტო­მებ­ზე მე­ლან­ქო­ლი­ის სა­ხით, აღ­წე­რი­ლია მე­სო­პო­ტა­მურ წყა­რო­ებ­ში, თუმ­ცა ტერ­მი­ნი დეპ­რე­სია ჯერ კი­დევ XIV სა­უ­კუ­ნე­ში გა­მო­ი­ყე­ნეს, შემ­დეგ XVII-XVIII სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში და გუ­ლის­ხმობ­და სუ­ლის, სუ­ლი­ე­რე­ბის დაქ­ვე­ი­თე­ბას...

დეპ­რე­სია თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ერთ-ერთი უმ­თავ­რე­სი პრობ­ლე­მაა. მისი გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზე­ბი ერთი რო­მე­ლი­მე პრობ­ლე­მით არ შე­იძ­ლე­ბა აიხ­სნას, რად­გა­ნაც გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზი მრა­ვალ­გვა­რია.

დღეს ნე­ბის­მი­ე­რი და­ა­ვა­დე­ბა, რო­გორც ბიო-ფსი­ქო-სო­ცი­ა­ლუ­რი მო­დე­ლი, ისე გა­ნი­ხი­ლე­ბა და დეპ­რე­სი­ის მი­ზე­ზე­ბი არის რო­გორც ბი­ო­ლო­გი­უ­რი ცვლი­ლე­ბე­ბი, ასე­ვე ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რი და სო­ცი­ა­ლუ­რი, რო­მე­ლიც ერ­თობ­ლი­ო­ბა­ში ბევრ სე­რი­ო­ზულ ემო­ცი­ურ პრობ­ლე­მას იძ­ლე­ვა და მას სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში დეპ­რე­სი­ას უწო­დე­ბენ. მა­გა­ლი­თად, ბი­ო­ლო­გი­უ­რი ფაქ­ტო­რე­ბის გარ­და (რო­გო­რი­ცაა სე­რო­ტო­ნი­ნის და სხვა ნე­ი­რო­მე­დი­ა­ტო­რე­ბის ცვლი­ლე­ბე­ბი), დეპ­რე­სი­ის გან­ვი­თა­რე­ბას ხელს უწყობს არას­რულ­ფა­სოვ­ნე­ბის გან­ცდა, და­ბა­ლი თვით­შე­ფა­სე­ბა, სირ­ცხვი­ლი და და­ბალ იერ­არ­ქი­ულ სა­ფე­ხურ­ზე ყოფ­ნა. ამა­ვე დროს, სო­ცი­ა­ლუ­რი თე­ო­რი­ის თა­ნახ­მად, ჩნდე­ბა "ხა­ფან­გში გაბ­მუ­ლო­ბის" გან­ცდაც.

- რო­გორ ვლინ­დე­ბა ის, ანუ რო­გო­რია მისი კლა­სი­კუ­რი სიმპტო­მე­ბი?

- დეპ­რე­სია შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის, ემო­ცი­ის დაქ­ვე­ი­თე­ბას გუ­ლის­ხმობს. რო­დე­საც ადა­მი­ა­ნი ამ­ბობს, რომ დეპ­რე­სია აქვს, გუ­ლის­ხმობს დაქ­ვე­ი­თე­ბულ გუ­ნე­ბა-გან­წყო­ბას. ის ყო­ველ­თვის გა­წო­ნას­წო­რე­ბუ­ლი, ემო­ცი­ის გა­რე­შე ვერ იქ­ნე­ბა. მო­წყე­ნი­ლო­ბის, ან ბედ­ნი­ე­რე­ბის გან­ცდის დროს აქვს ორი, რა­დი­კა­ლუ­რად გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი პო­ლუ­სი, რო­მე­ლიც ნორ­მა­ში ჯდე­ბა და ბა­ნა­ლუ­რი მო­წყე­ნი­ლო­ბა არ შე­იძ­ლე­ბა გა­ვა­ი­გი­ვოთ მე­დი­ცი­ნა­ში და კერ­ძოდ, ფსი­ქი­ატ­რი­ა­ში გა­მო­ყე­ნე­ბულ ტერ­მინ დეპ­რე­სი­ას­თან. როცა ფსი­ქი­ატ­რი ამ­ბობს, რომ კონ­კრე­ტულ ადა­მი­ანს დეპ­რე­სია აქვს, აქ სიმპტომ­თა გარ­კვე­ულ ჩა­მო­ნათ­ვალს გუ­ლის­ხმობს - ანუ 5 სიმპტო­მი ერ­თდრო­უ­ლად, სულ მცი­რე 2 კვი­რის მან­ძილ­ზე მა­ინც არ­სე­ბობს.

დეპ­რე­სი­უ­ლი სიმპტო­მე­ბი ვა­რი­ა­ბი­ლუ­რია და 4 ჯგუ­ფად იყო­ფა:

• პირ­ვე­ლი ჯგუ­ფი - ემო­ცი­უ­რი სფე­როს სიმპტო­მე­ბი: მო­წყე­ნი­ლო­ბა, შფოთ­ვა, ბრა­ზი, გუ­ნე­ბა-გან­წყო­ბის მერ­ყე­ო­ბა, სა­კუ­თა­რი უსუ­სუ­რო­ბის გან­ცდა, გამ­ღი­ზი­ა­ნებ­ლო­ბა.

• მე­ო­რე ჯგუ­ფი ქცე­ვას ეხე­ბა - ეს შე­იძ­ლე­ბა ტი­რი­ლით, სხვებ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბის და­მუხ­რუ­ჭე­ბით იყოს გა­მო­ხა­ტუ­ლი, ასე­ვე მცდე­ლო­ბით, რომ თავი აა­რი­დოს მე­გობ­რებ­თან და ახ­ლობ­ლებ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბას, რაც სა­კუ­თა­რი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბე­ბის გარ­კვე­უ­ლი უარ­ყო­ფაა. ამ ქცე­ვის ჯგუფ­ში ასე­ვე შე­იძ­ლე­ბა გან­ვი­ხი­ლოთ გა­რეგ­ნო­ბის ცვლი­ლე­ბა (გუ­ნე­ბა-გან­წყო­ბა ადა­მი­ა­ნის რე­ა­ლურ გა­მო­მე­ტყვე­ლე­ბა­ზე აი­სა­ხე­ბა), უფრო ნელა მოძ­რა­ობს. თუ ამას შფოთ­ვაც ემა­ტე­ბა, შე­იძ­ლე­ბა აჟი­ტი­რე­ბუ­ლიც იყოს, დამ­შვი­დე­ბას ვერ ახერ­ხებ­დეს;

• მე­სა­მე ჯგუ­ფი ეს მხო­ლოდ კოგ­ნი­ტი­უ­რი სიმპტო­მე­ბია - აზ­რე­ბია, ანუ სა­კუ­თა­რი თა­ვის კრი­ტი­კა, ყუ­რა­დღე­ბის კონ­ცენ­ტრა­ცი­ის დაქ­ვე­ი­თე­ბა, რის გა­მოც ხში­რად პა­ცი­ენ­ტი ამ­ბობს, რომ მეხ­სი­ე­რე­ბის პრობ­ლე­მე­ბი გა­უჩ­ნდა. ეს კი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბის პრობ­ლე­მას უკავ­შირ­დე­ბა და შე­იძ­ლე­ბა სუ­ი­ციდ­სა და სიკ­ვდილ­ზეც გა­უჩ­ნდეს აზ­რე­ბი.

• მე­ო­თხე ჯგუფს ახ­ლავს ფი­ზი­კუ­რი სიმპტო­მე­ბი: ენერ­გი­ის დაქ­ვე­ი­თე­ბა, ქრო­ნი­კუ­ლი დაღ­ლი­ლო­ბის შეგ­რძნე­ბა, ზედ­მე­ტი ძი­ლი­ა­ნო­ბა ან უძი­ლო­ბა, წო­ნის მო­მა­ტე­ბა, ან დაკ­ლე­ბა, მო­ტი­ვა­ცი­ის დაქ­ვე­ი­თე­ბა, უც­ნა­უ­რი ტკი­ვი­ლე­ბი და მცდე­ლო­ბა, რომ ეს ტკი­ვი­ლე­ბი ჩა­იხ­შოს, ვთქვათ, ნარ­კო­ტი­კუ­ლი, ან სხვა ფსი­ქო­აქ­ტი­უ­რი ნივ­თი­ე­რე­ბით...

- არ­სე­ბობს გარ­კვე­უ­ლი შკა­ლე­ბი, ასე­თი ადა­მი­ა­ნი სა­ზო­გა­დო­ე­ბას ტვირ­თად რამ­დე­ნად აწ­ვე­ბა (არ იგუ­ლის­ხმე­ბა მისი ოჯა­ხის სო­ცი­ა­ლუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბა). ზო­გა­დად ადა­მი­ა­ნი რად­გა­ნაც სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში ცხოვ­რობს, გარ­კვე­უ­ლი ფუნ­ქცი­ე­ბი უნდა შე­ას­რუ­ლოს, მა­გა­ლი­თად, იშ­რო­მოს, აი­ღოს გარ­კვე­უ­ლი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბე­ბი, მაგ­რამ როცა დეპ­რე­სი­ა­შია, ეს ფუნ­ქცი­ე­ბი დარ­ღვე­უ­ლია და ხან­გრძლი­ვი პე­რი­ო­დის შემ­დეგ, დეპ­რე­სი­ა­ში მყო­ფი ადა­მი­ა­ნი შე­იძ­ლე­ბა უნა­რე­ბის და­კარ­გვას გა­ნიც­დი­დეს. დიახ, უნა­რი შე­ე­ზღუ­დოს, რის გა­მოც სა­ხელ­მწი­ფოს თუ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას გარ­კვე­უ­ლი გა­სა­ცემ­ლე­ბი გა­უჩ­ნდეს, თუნ­დაც ფი­ნან­სუ­რი თვალ­საზ­რი­სით (პენ­სი­ის სა­ხით), რაც ცხა­დია, გარ­კვე­ულ ტვირ­თად აწ­ვე­ბა სა­ზო­გა­დო­ე­ბას. ისე, დეპ­რე­სი­ა­ში მყო­ფი ადა­მი­ა­ნე­ბის აგ­რე­სია უმე­ტე­სად მა­ინც თვით­და­ზი­ა­ნე­ბის ტენ­დენ­ცი­ით შე­იძ­ლე­ბა გა­მო­ი­ხა­ტოს.

- არის თუ არა ნევ­რო­ზი დეპ­რე­სი­ის გან­შტო­ე­ბა?

- დეპ­რე­სია ცალ­კე ფე­ნო­მე­ნად არის გა­მო­ყო­ფი­ლი და ამი­ტომ შექ­ცე­ვა­დი, გან­მე­ო­რე­ბა­დი დეპ­რე­სი­ის სა­ხით შე­იძ­ლე­ბა არ­სე­ბობ­დეს. შე­იძ­ლე­ბა ცხოვ­რე­ბის მან­ძილ­ზე ადა­მი­ან­მა მხო­ლოდ ერთი დეპ­რე­სი­უ­ლი ეპი­ზო­დი გა­და­ი­ტა­ნოს და შე­იძ­ლე­ბა ის იყოს იმ აფექ­ტუ­რი აშ­ლი­ლო­ბის შე­მად­გე­ნე­ლი, რა­საც ადრე მა­ნი­ა­კა­ლურ-დეპ­რე­სი­უ­ლი ფსი­ქო­ზი ერ­ქვა. დღეს მას ორ­პო­ლუ­სი­ა­ნი ანუ ბი­პო­ლა­რუ­ლი აფექ­ტუ­რი აშ­ლი­ლო­ბა ჰქვია. რო­დე­საც ვსა­უბ­რობთ ნევ­რო­ზუ­ლი რე­გის­ტრის აშ­ლი­ლო­ბებ­ზე, აქ უპი­რა­ტე­სად შფოთვი­თი აშ­ლი­ლო­ბე­ბი იგუ­ლის­ხმე­ბა, რო­მელ­საც შე­იძ­ლე­ბა თან ახ­ლდეს ან არ ახ­ლდეს დეპ­რე­სი­უ­ლი სიმპტო­მა­ტი­კა.

- რა რე­კო­მენ­და­ცია შე­იძ­ლე­ბა გა­ი­ცეს, რო­გორ აი­რი­დოს დეპ­რე­სია ადა­მი­ან­მა?

- ზო­გა­დად, ნე­ბის­მი­ე­რი პრობ­ლე­მის პრე­ვენ­ცია ბავ­შვო­ბი­დან უნდა იწყე­ბო­დეს, მაგ­რამ რო­დე­საც უკვე მო­ზარ­დზეა სა­უ­ბა­რი, რომ დეპ­რე­სია აღე­ნიშ­ნე­ბა, ეს მჭიდ­როდ კავ­შირ­შია ბავ­შვო­ბის ასაკ­ში მი­ღე­ბულ ტრავ­მულ გა­მოც­დი­ლე­ბას­თან. ბავ­შვო­ბა­ში ტრავ­მუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბა კა­ტას­ტრო­ფაა, რად­გა­ნაც იმ პე­რი­ოდ­ში ფსი­ქი­კუ­რი ლან­დშაფ­ტი ინ­გრე­ვა. ამი­ტომ, პა­ტა­რებ­თან ფრთხი­ლი მო­პყრო­ბაა სა­ჭი­რო. რო­გორც ან­ტუ­ან დე სენტ-ეგ­ზი­უ­პე­რი იტყო­და, "ყვე­ლა­ნი ჩვე­ნი ბავ­შვო­ბი­დან მოვ­დი­ვართ" და ბავ­შვო­ბის პე­რი­ო­დის ფსი­ქო-ფი­ზი­კურ გან­ვი­თა­რე­ბას დეპ­რე­სი­ის პრე­ვენ­ცი­ის სა­კი­თხებ­ში კარ­დი­ნა­ლუ­რი როლი ენი­ჭე­ბა.

არა­ჰარ­მო­ნი­ულ ოჯა­ხებ­თან "ბრძო­ლის" კამ­პა­ნია ფსი­ქო-სო­ცი­ა­ლუ­რი ოჯა­ხე­ბის­თვის გარ­კვე­უ­ლი მხარ­და­ჭე­რაა, რად­გა­ნაც აუ­ცი­ლე­ბე­ლია ბავ­შვე­ბი შე­და­რე­ბით სრულ­ფა­სო­ვან გა­რე­მო­ში იზ­რდე­ბოდ­ნენ. ეს ცხოვ­რე­ბის ჯან­მრთე­ლი წე­სის პრე­ვენ­ცი­აა, ასე­ვე გა­ნათ­ლე­ბის მი­წო­დე­ბის და იმის პრო­ფი­ლაქ­ტი­კა, რომ ნა­ად­რე­ვად არ მოხ­დეს შე­ხე­ბა ფსი­ქო­აქ­ტი­ურ ნივ­თი­ე­რე­ბებ­თან, ალ­კოჰოლ­თან და მთელ რიგ ისეთ მავ­ნე­ო­ბებ­თან, რა­მაც შემ­დგომ შე­საძ­ლოა ასახ­ვა პო­ვოს დეპ­რე­სი­უ­ლი სიმპტო­მა­ტი­კის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­ში. მა­გა­ლი­თად, მე­ო­რა­დი დეპ­რე­სი­უ­ლი ეპი­ზო­დე­ბი მო­სა­ლოდ­ნე­ლია გან­ვი­თარ­დეს ალ­კოჰო­ლუ­რი თრო­ბის შე­დე­გად და თუ ეს ხში­რად გან­მე­ორ­დე­ბა, რე­ა­გი­რე­ბის პი­როვ­ნუ­ლი მო­დე­ლი შე­იძ­ლე­ბა შე­იც­ვა­ლოს. არ­სე­ბო­ბენ ადა­მი­ა­ნე­ბი, რო­მელ­თაც აღ­ქმის გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი სტი­ლი აქვთ და ცუდ სი­ტუ­ა­ცი­ა­ში და­დე­ბითს პო­უ­ლო­ბენ. ისი­ნი ნაკ­ლე­ბად არი­ან მიდ­რე­კი­ლე­ბი დეპ­რე­სი­ის მი­მართ.

- არ­სე­ბობს თუ არა გარ­კვე­უ­ლი სტა­ტის­ტი­კა, დეპ­რე­სია ქა­ლებს მე­ტად ეძა­ლე­ბათ, თუ მა­მა­კა­ცებს?

- დიახ, ქა­ლე­ბი უფრო მიდ­რე­კი­ლე­ბი არი­ან დეპ­რე­სი­ის მი­მართ. ქა­ლებ­ში დეპ­რე­სია 2-ჯერ უფრო ხში­რია და მეტი ქრო­ნი­კუ­ლო­ბით თუ შექ­ცე­ვა­დო­ბით, გან­მე­ო­რე­ბი­თო­ბით ხა­სი­ათ­დე­ბა. ამა­ვე დროს, ქა­ლებ­ში შე­საძ­ლოა წი­ნას­წარ გან­ჭვრი­ტო მო­მა­ტე­ბუ­ლი რის­კის პე­რი­ო­დე­ბი და მი­მარ­თო პრო­ფი­ლაქ­ტი­კურ სტრა­ტე­გი­ებს, რათა მი­ნი­მუ­მამ­დე და­იყ­ვა­ნო და­ა­ვა­დე­ბის შექ­ცე­ვა­დო­ბა და სიმწვა­ვე.

სა­ერ­თოდ, დეპ­რე­სია ქა­ლებ­ში ცალ­კე თე­მაა, იმი­ტომ, რომ ხში­რად ბი­ო­ლო­გი­უ­რი აქ­ტი­უ­რო­ბის პე­რი­ო­დებ­თან არის ასო­ცი­რე­ბუ­ლი. მა­გა­ლი­თად, ორ­სუ­ლო­ბის შემ­დგო­მი დეპ­რე­სია ან მშო­ბი­ა­რო­ბის შემ­დგო­მი სევ­და. ეს უკა­ნას­კნე­ლი სუ­ლაც არ ჰგავს კლა­სი­კურ დეპ­რე­სი­ას, მაგ­რამ მისი გარ­კვე­უ­ლი სიმპტო­მე­ბი არ­სე­ბობს. დეპ­რე­სია ქა­ლებ­ში, გარ­კვე­ულ­წლად, რეპ­რო­დუქ­ცი­უ­ლი აქ­ტი­ვო­ბის პე­რი­ო­დებ­ში არ­სე­ბუ­ლი ჰორ­მო­ნა­ლუ­რი ძვრე­ბით არის გა­მოწ­ვე­უ­ლი. ამა­ვე დროს, თა­ვად ორ­სუ­ლო­ბა არ ზრდის ფსი­ქი­კუ­რი დე­კომ­პენ­სა­ცი­ის რისკს. დეპ­რე­სი­ი­სად­მი ქალ­თა მო­წყვლა­დო­ბის მი­ზე­ზი ასე­ვეა სე­რი­ო­ზუ­ლი ტრავ­მუ­ლი მოვ­ლე­ნე­ბი, მათ შო­რის - ადა­მი­ა­ნუ­რი თუ სხვა სა­ხის და­ნა­კარ­გე­ბი.

სა­ინ­ტე­რე­სოა, რომ ფსი­ქი­კურ აშ­ლი­ლო­ბა­თა ახა­ლი კლა­სი­ფი­კა­ტო­რი დეპ­რე­სი­ე­ბის ჯგუფ­ში გა­ნი­ხი­ლავს პრე­მენსტრუ­ა­ლურ დის­ფო­რი­ულ აშ­ლი­ლო­ბას, ყო­ვე­ლი ციკ­ლის წინა პე­რი­ოდს, რო­მე­ლიც მერ­ყე­ო­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა და ზოგ ქალს სე­რი­ო­ზულ პრობ­ლე­მას უქ­მნის ყო­ველ­დღი­ურ ფუნ­ქცი­ო­ნი­რე­ბა­ში. სხვა­თა შო­რის, ამ ფე­ნო­მენს ყუ­რა­დღე­ბა თვით ჰი­პოკ­რა­ტე­მაც მი­აქ­ცია. ასე რომ, დეპ­რე­სი­ას უფრო ქა­ლის პრო­ფი­ლი აქვს.

სამ­წუ­ხა­როდ, მა­მა­კა­ცე­ბის დიდი ნა­წი­ლი ვერც ახ­დენს ამ სიმპტო­მა­ტი­კის იდენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბას, რად­გან დეპ­რე­სი­ის სიმპტო­მე­ბი უხ­ში­რე­სად გა­მო­ხა­ტუ­ლი აქვთ სხვა­დას­ხვა სა­ხის ტკი­ვი­ლით, ძი­ლის დარ­ღვე­ვე­ბით, აპა­თი­ით, აგ­რე­სი­ით, მა­დის ცვლი­ლე­ბე­ბით უფრო მე­ტად, ვიდ­რე ემო­ცი­უ­რი დაქ­ვე­ი­თე­ბით...

ლალი ფა­ცია

AMBEBI.GE