ვე­ნე­რა მარ­ტყოფ­ლიშ­ვი­ლი, 63 წლის, გარ­და­ბა­ნი - პრო­ექ­ტის­თვის #ქა­ლე­ბი­სა­ქარ­თვე­ლო­დან

"14 წლის გავ­თხოვ­დი, რომ იტყვი­ან, სიყ­ვა­რუ­ლით. არ ვიცი რა ჭკუ­ა­ზე ვი­ყა­ვი, 8 კლა­სიც არ მქონ­და დამ­თავ­რე­ბუ­ლი მა­შინ... მე დე­დოფ­ლის­წყა­რო­დან ვარ. ის ბოშა იყო გურ­ჯა­ა­ნი­დან. დე­დოფ­ლის­წყა­რო­ში მუ­შა­ობ­და და იქ გა­ვი­ცა­ნი. მოკ­ლედ, გავ­ყე­ვი და წა­მიყ­ვა­ნა გურ­ჯა­ან­ში, მაგ­რამ მალე და­მაბ­რუ­ნეს ჩვე­ნებ­მა. მე არ მივ­დევ­დი უკან მშობ­ლებს, მაგ­რამ მი­თხრეს - და­ამ­თავ­რე სკო­ლა და მერე გა­ყე­ვიო. უფ­ლე­ბაც მომ­ცეს ხან­და­ხან მო­სუ­ლი­ყო ჩემი ქმა­რი და ვე­ნა­ხე. და­ვამ­თავ­რე 8 კლა­სი და ისევ გავ­ყე­ვი ქმარს. მერე და­ვამ­თავ­რე ოთხწ­ლი­ა­ნი სა­ბუ­ღალ­ტრო ტექ­ნი­კუ­მი ლა­გო­დეხ­ში. იქ ქი­რით კი ვი­ყა­ვით, მაგ­რამ მივ­დი­ო­დით-მოვ­დი­ო­დით და ძლივს და­ვამ­თავ­რე. მერე შე­ვი­ტა­ნე პო­ლი­ტექ­ნი­კუმ­ში, ეკო­ნო­მი­კუ­რი და­ვამ­თავ­რე და­უს­წრე­ბე­ლი. ამ დრო­საც ძა­ლი­ან მი­ჭირ­და, მაგ­რამ რა­ღაც­ნა­ი­რად მა­ინც ვა­ხერ­ხებ­დი. სწავ­ლა მინ­დო­და იმი­ტომ, რომ ჩვენ შვი­დი და-ძმა ვი­ყა­ვით და არ­ცერ­თი იყო, რო­მელ­საც უმაღ­ლე­სი დამ­თავ­რე­ბუ­ლი არ ჰქონ­და. მეც მინ­დო­და გა­ნათ­ლე­ბა მი­მე­ღო და ვიბ­რძო­დი ამის­თვის, მაგ­რამ ქმა­რიც არ მე­უბ­ნე­ბო­და უარს, რომ მეს­წავ­ლა. თან ვვაჭ­რობ­დი და თან ვსწავ­ლობ­დი. ფუ­ლიც ხომ მჭირ­დე­ბო­და გზის­თვის და იქ ცხოვ­რე­ბის­თვის? ასე წვა­ლე­ბით, ისიც და­ვამ­თავ­რე. მუ­შა­ო­ბით არ მი­მუ­შა­ვია სა­ერ­თოდ იმი­ტომ, რომ ვე­ღარ გავ­ქა­ჩე ამ­დე­ნი. ოჯა­ხი არ მიშ­ვებ­და. უნდა გე­მა­თხოვ­რა, გემ­კი­თხა­ვა ან გე­ვაჭ­რა, რომ ფული შე­მო­გე­ტა­ნა. ჰო, სწავ­ლა­ზე არა­ფერ მი­თხრეს, მაგ­რამ რა­ი­მე სამ­სა­ხურ­ში მუ­შა­ო­ბა ამათ­თან სირ­ცხვი­ლი იყო.

13 წელი ვი­ცხოვ­რე პირ­ველ ქმარ­თან. 4 შვი­ლი მე­ყო­ლა და იმ 13 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ერთი ოთხჯერ და­ი­ნიშ­ნა სხვა­ზე. მე მის მშობ­ლებ­თან ვცხოვ­რობ­დი და ვი­ყა­ვი ასე წვა­ლე­ბით. როცა იმ რო­მე­ლი­მე ქალს თავს და­ა­ნე­ბებ­და, მო­დი­ო­და ისევ სახ­ლში. ამათ­თან მი­ღე­ბუ­ლია ორი-სამი ცოლი რომ ჰყავ­დეს. მე კი ქარ­თვე­ლი ვი­ყა­ვი და არ შე­მეძ­ლო, რომ ჩემს ქმარს მე­ო­რე-მე­სა­მე ცოლი ჰყო­ლო­და და სახ­ლში ერ­თად გვე­ცხოვ­რა.

1991-1992 წლებ­ში, გამ­სა­ხურ­დი­ას დროს, ჩვენ მა­შინ გურ­ჯა­ან­ში ვცხოვ­რობ­დით, ბო­შე­ბი გა­ყა­რეს სა­ქარ­თვე­ლო­დან. მარ­თა­ლია მე მი­თხრეს, შენ არ წახ­ვი­დე, ქარ­თვე­ლი ხარო, მაგ­რამ ქმა­რი მი­დი­ო­და და იძუ­ლე­ბუ­ლი ვი­ყა­ვი მეც წავ­სუ­ლი­ყა­ვი. თუ რამე მომ­ცეს ჩვე­ნებ­მა - "სპალ­ნა" იყო, თუ ლო­გი­ნი, დიდი ტრა­ი­ლე­რით წა­ვი­ღეთ და წა­ვე­დით რუ­სეთ­ში. იქ ვი­ყა­ვით რამ­დე­ნი­მე თვე ქი­რით. მერე ვე­ღარ შევ­ძე­ლით ქირა გა­დაგ­ვე­ხა­და, ვერც სახ­ლი ვი­ყი­დეთ და წა­ვე­დით ჩეჩ­ნეთ­ში. ძა­ლი­ან ვიწ­ვა­ლეთ და ად­გილ-ად­გილ ვტო­ვებ­დი ნივ­თებს, რად­გან არ გვქონ­და სა­შუ­ა­ლე­ბა, მან­ქა­ნა დაგ­ვე­ქი­რა­ვე­ბი­ნა და თან წაგ­ვე­ღო ყვე­ლა­ფე­რი. ჩეჩ­ნე­თი­დან წა­ვე­დით ბა­ქო­ში, ბა­ქო­დან კი­რო­ვა­ბა­და­ში, კი­რო­ვა­ბა­დი­დან მო­ვე­დი დაბა წნორ­ში. იქ ჩემი დები ცხოვ­რო­ბენ. წნორ­ში რომ მი­ვე­დით, მქონ­და მარ­ტო მან­ქა­ნა და ერთი "პა­ლატ­კა", მეტი აღა­რა­ფე­რი შე­მოგ­ვრჩა. გავ­ყი­დეთ ის მან­ქა­ნა და ვი­ყი­დეთ სახ­ლი წნორ­ში. ჩემი მე­უღ­ლე სახ­ლის ყიდ­ვი­დან სამ დღე­ში წა­ვი­და მე­ო­თხე ცოლ­თან, ვის­თა­ნაც ბავ­შვიც ეყო­ლა და სამი წელი იქ ისე ვცხოვ­რობ­დი, რომ არ დაბ­რუ­ნე­ბუ­ლა. იქ რომ ხე­დავ­დნენ, მარ­ტო­ხე­ლა ქალი ვი­ყა­ვი, ძა­ლი­ან მა­წუ­ხებ­დნენ ბოშა კა­ცე­ბიც და ქარ­თვე­ლი კა­ცე­ბიც. ამი­ტომ, იძუ­ლე­ბუ­ლი გავ­ხდი გავ­ყო­ლო­დი ამ ქმარს. მას ჰყავ­და ორი შვი­ლი, ისი­ნიც ჩემს ხელ­ში გა­ი­ზარ­დნენ და მეც კი­დევ გა­მიჩ­ნდა მას­თან ერთი გოგო. სულ ხუთი შვი­ლი მყავს.

ისე­თი მომ­თა­ბა­რე ცხოვ­რე­ბა გა­ვი­ა­რე, რომ ეს სა­ში­ნე­ლე­ბა იყო. არც ერთი ქარ­თვე­ლი ქალი არ გა­უძ­ლებ­და იმას, რაც მე გა­და­ვი­ტა­ნე. ჩე­მე­ბი სულ მე­უბ­ნე­ბოდ­ნენ, წა­მო­დი სა­ნამ ბავ­შვი გე­ყო­ლე­ბა, და­ა­ნე­ბე მა­გათ თავი და ნორ­მა­ლურ ცხოვ­რე­ბას და­უბ­რუნ­დიო, მაგ­რამ მე თან მიყ­ვარ­და ჩემი ქმა­რი და თან იმა­საც ვფიქ­რობ­დი, რას იტყვის ამა­ზე ხალ­ხი-მეთ­ქი. მოკ­ლედ, თით­ქოს ვერც გავ­ბე­დე, თუ არც მინ­დო­და მე თვი­თონ. არა­და, ისე­თი წვა­ლე­ბა გა­ვი­ა­რე... იყო ცე­მაც - ქმა­რი, მა­მამ­თი­ლი და მული, ყვე­ლა მცემ­და იმ პირ­ველ ქმარ­თან, ერთი სი­ტყვაც რომ ზედ­მე­ტი მეთ­ქვა.

ყვე­ლა­ფე­რი ქალ­მა უნდა გა­ა­კე­თოს აქ. დი­ლი­დან-სა­ღა­მომ­დე ხომ გა­სუ­ლი უნდა იყოს ქალი ფუ­ლის სა­შოვ­ნე­ლად, მერე მო­ვი­დეს საჭ­მე­ლიც უნდა გა­ა­კე­თოს, შე­შაც იმან დაჭ­რას და წყა­ლიც მო­ი­ტა­ნოს. მე არ მახ­სოვს ჩემი პირ­ვე­ლი ან მე­ო­რე მე­უღ­ლე ოდეს­მე წყალ­ზე წა­სუ­ლი­ყოს. მე თვი­თონ რო­გორ გა­ვუ­ძე­ლი ამ­დენს, არ ვიცი. მე­ო­რე ქმარს როცა გავ­ყე­ვი, უკვე იმ ზო­მამ­დე ვი­ყა­ვი, რომ სვამ­და ხოლ­მე და მერე კა­ცე­ბი ჩხუ­ბობ­დნენ, გე­ფი­ცე­ბი, ბევ­რი კა­ციც კი მი­ცე­მია. ამ მე­ო­რე ქმარ­თა­ნაც, ჩემი დე­დამ­თი­ლი და მუ­ლე­ბი მამ­წა­რებ­დნენ ისე სა­შინ­ლად, რომ აი, რა ხალ­ხი იყო, მე თვი­თონ არ ვიცი... მაგ­რამ უკვე იმ დო­ნემ­დე მი­ვე­დი და ყელ­ში ამო­მი­ვი­და, რომ არ ვუთ­მობ­დი არც ერთს. ჰო, იძუ­ლე­ბუ­ლი გავ­ხდი გავძლი­ე­რე­ბუ­ლი­ყა­ვი და თავი და­მეც­ვა.

2009 წელს ერთ-ერთი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ი­დან იყ­ვნენ ჩვენ­თან ჩა­მო­სუ­ლე­ბი, რომ­ლებ­მაც ბოშა ბავ­შვე­ბი დე­დოფ­ლის­წყა­როს ქარ­თულ სკო­ლა­ში მი­იყ­ვა­ნეს და მე და­ვეხ­მა­რე მათ ამ ამ­ბებ­ში, რად­გან ქარ­თუ­ლი ვი­ცო­დი. ამის მერე გი­ორ­გი სორ­დი­ამ შე­მომ­თა­ვა­ზა, რომ წავ­სუ­ლი­ყა­ვი თბი­ლის­ში ტრე­ი­ნინგზე და ამ ტრე­ი­ნინ­გის შემ­დეგ, მა­თი­ვე დახ­მა­რე­ბით და­ვა­არ­სეთ ორ­გა­ნი­ზა­ცია - კა­ხე­თის ბო­შა­თა გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა "რომა". იქი­დან ვე­რა­ფერს ვა­ხერ­ხებ­დი და გა­დავ­წყვი­ტე თბი­ლის­ში გად­მოვ­სუ­ლი­ყა­ვი ქი­რით, რომ მე­მუ­შა­ვა ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით და ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებს/ადა­მი­ა­ნებს დავ­კავ­ში­რე­ბო­დი, ვინც და­მეხ­მა­რე­ბო­და. ახლა უკვე სა­ხალ­ხო დამ­ცვე­ლის აპა­რატ­შიც ვარ უმ­ცი­რე­სო­ბე­ბის სამ­ჭოს წევ­რი და ჩემი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის პრო­ექ­ტე­ბი­თაც ბო­შა­თა უფ­ლე­ბებ­ზე ვმუ­შა­ობ. დიდი ნდო­ბა მაქვს მე ამ თემ­ში. ეს მო­ვი­და მას მერე, რაც ორ­გა­ნი­ზა­ცია და­ვა­ფუძ­ნე და და­ვი­წყე სხვა­დას­ხვა პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა ბო­შა­თა თე­მის­თვის. გა­ჩი­ან­შიც ვმუ­შა­ობ, თე­ლავ­შიც, და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლო­შიც და ვემ­ხმა­რე­ბი ბო­შებს პას­პორ­ტი­ზა­ცი­ა­ში, ბავ­შვე­ბის გა­ნათ­ლე­ბის სა­კი­თხებ­ში, სხა­ვა­დას­ხვა უწყე­ბე­ბის­თვის გან­ცხა­დე­ბე­ბის და­წე­რა­სა და დო­კუ­მენ­ტა­ცი­ის მომ­ზა­დე­ბა­ში, სა­სა­მარ­თლო­ში. მოკ­ლედ, ყველ­გან დავ­ყვე­ბი მათ და ყვე­ლა მი­კავ­შირ­დე­ბა მე, რად­გან გაჩ­ნდა ნდო­ბა ჩემს მი­მართ. მა­გა­ლი­თად, როცა ადრე ტე­ლე­ვი­ზი­ი­დან მი­დი­ოდ­ნენ მათ­თან, ან რო­მე­ლი­მე ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ი­დან, ახ­ლოს არ იკა­რებ­დნენ არა­ვის, რად­გან სულ ეში­ნო­დათ. მაგ­რამ, მე თუ დავ­რე­კავ­დი, ან მე თუ მიმ­ყავ­და ეს ხალ­ხი მათ­თან, კარ­გად გვხვდე­ბოდ­ნენ. თა­ვა­დაც მი­რე­კა­ვენ ხოლ­მე, ეს და ეს მო­დის ჩვენ­თან, შე­იძ­ლე­ბა შევ­ხვდე­თო? მე როცა ვე­თან­ხმე­ბი, უპ­რობ­ლე­მოდ აძ­ლე­ვენ გა­და­ღე­ბის და გა­სა­უბ­რე­ბის უფ­ლე­ბას.

ბოშა ქა­ლე­ბის ცხოვ­რე­ბა ათას­ჯერ უფრო მძი­მეა, ქარ­თველ ქა­ლებ­თან შე­და­რე­ბით. ისი­ნი ძა­ლი­ან მე­ცო­დე­ბი­ან, რად­გამ ეს სა­ში­ნე­ლე­ბა მე თვი­თონ გა­მოვ­ცა­დე. ამი­ტო­მაც, ქალ­თა მი­მართ ძა­ლა­დო­ბის, დის­კრი­მი­ნა­ცი­ის და გენ­დე­რის თე­მებ­ზეც ვმუ­შა­ობ ბო­შა­თა თემ­ში. ბევ­რჯერ გა­მო­მი­ძა­ხე­ბია პატ­რუ­ლი ოჯახ­ში ძა­ლა­დო­ბის ფაქ­ტებ­ზე და სა­სა­მარ­თლო­შიც გავ­ყო­ლი­ვარ ქა­ლებს.

ბოშა გო­გო­ებს 13-14 წლი­სებს ათხო­ვე­ბენ. გო­გოს არც კი ეკი­თხე­ბი­ან რა უნდა, ისე ათხო­ვე­ბენ ძა­ლით. წარ­მო­იდ­გი­ნეთ, ასე ძა­ლით გა­თხო­ვილს რა ცხოვ­რე­ბა აქვს?! ჩათ­ვა­ლეთ, რომ ის ძა­ლა­დო­ბის მსხვერ­პლია პირ­ვე­ლი­ვე დღი­დან. ზოგ­ჯერ შე­იძ­ლე­ბა უფ­როს მა­მა­კაც­ზეც გა­ა­თხო­ვონ, რო­მე­ლიც არ უყ­ვარს და მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა ასე და­ტან­ჯულ­მა უნდა იცხოვ­როს. ეს ხომ ბავ­შვთა უფ­ლე­ბე­ბის დარ­ღვე­ვა­ცაა, როცა არა­სულ­წლო­ვანს ათხო­ვე­ბენ?! ზოგ­ჯერ პი­რი­ქი­თაც ხდე­ბა, რომ ბიჭი შე­იძ­ლე­ბა იყოს 13 წლის და გოგო უფრო დიდი, 15 წლის. ამ 13 წლის ბავ­შვს ხომ არ შე­უძ­ლია ხში­რად, რომ გო­გოს­თან დაწ­ვეს, ან რა­ღაც... მოკ­ლედ, ქორ­წი­ლის პირ­ველ ღა­მეს თუ კი არ მოხ­და სქე­სობ­რი­ვი აქტი წყვილს შო­რის, გოგო მი­ყავთ წი­ნას­წარ ამ საქ­მის­თვის შერ­ჩე­ულ ქალ­თან, რო­მე­ლიც სა­ქალ­წუ­ლე აპკს ხე­ლით არ­ღვევს. წარ­მო­იდ­გი­ნეთ, ეს რამ­ხე­ლა ძა­ლა­დო­ბაა?! ამის მერე რა ცხოვ­რე­ბა უნდა ჰქონ­დეს ქალს?! ეს მინ­და ყვე­ლამ გა­ი­გოს, რად­გან ეს და­ნა­შა­უ­ლია, რო­მე­ლიც დღემ­დე ხდე­ბა ბო­შა­თა თემ­ში! ჩემს გო­გო­ებ­საც ასე გა­უ­კე­თეს და გე­ფი­ცე­ბით, მე ვერ გავ­წიე წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბა მა­შინ, რად­გან ამ თემ­ში ვცხოვ­რობ­დი და ალ­ბათ, ჩემი ქმა­რი მომ­კლავ­და ეს რომ გა­მე­კე­თე­ბი­ნა. ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის და­არ­სე­ბის შემ­დეგ და­ვი­წყე ამ თე­მა­ზე სა­უ­ბა­რი თემ­ში, რომ ეს არ შე­იძ­ლე­ბა. მე ჩემი შვი­ლე­ბი ვერ და­ვი­ცა­ვი ამის­გან და ვერც იმის­გან, რომ 13 წლი­სე­ბი არ გა­თხო­ვი­ლიყ­ვნენ, მაგ­რამ იქ­ნებ შევ­ძლო და ჩემი შვი­ლიშ­ვი­ლე­ბი მა­ინც და­ვიც­ვა, რომ დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში ეს სა­ში­ნე­ლე­ბა აღარ ხდე­ბო­დეს?!

ძა­ლი­ან მი­ხა­რია ის, რომ რაც ად­რე­უ­ლი ქორ­წი­ნე­ბის შე­სა­ხებ კა­ნო­ნი შე­იც­ვა­ლა და რამ­დე­ნი­მე და­ჯა­რი­მე­ბის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­მა­ცია გახ­მა­ურ­და, მას შემ­დეგ გაჩ­ნდა შიში. აი, ერთ-ერ­თმა ბიჭ­მა მო­ი­ტა­ცა გოგო ორი თვის წინ და წარ­მო­იდ­გი­ნეთ, ხელი არ ახ­ლეს და ის გოგო ქა­ლიშ­ვი­ლი და­აბ­რუ­ნეს, რად­გან შე­ე­შინ­დათ პო­ლი­ცი­ის. კი­დევ ერთი 14 წლის გოგო და­ნიშ­ნეს გა­ჩი­ან­ში, მაგ­რამ 18 წლამ­დე არ აპი­რე­ბენ ქორ­წილს. ასე მა­ინც იყოს, რომ მხო­ლოდ ნიშ­ნავ­დნენ და სრულ­წლო­ვა­ნე­ბამ­დე აღ­წევ­დნენ გო­გო­ე­ბი. მერე შე­იძ­ლე­ბა გაყ­ვეს ან აღარც გაყ­ვეს. კა­ნონს აქვს ძალა და უკვე რომ ვხე­დავ ამ კა­ნო­ნის შე­დე­გებს, ეს ძა­ლი­ან მი­ხა­რია."

© 2016 სო­ცი­ა­ლუ­რი პრო­ექ­ტი "ქა­ლე­ბი სა­ქარ­თვე­ლო­დან" ხორ­ცი­ელ­დე­ბა ქალ­თა სა­ი­ნი­ცი­ა­ტი­ვო ჯგუ­ფის "ქა­ლის ხმა" მიერ. (ავტ. მა­ი­კო ჩი­ტა­ია; იდა ბახ­ტუ­რი­ძე; ნინო გა­მი­სო­ნია). ფოტო: ნინა ბა­ი­და­უ­რი; სა­ლო­მე ცო­ფუ­რაშ­ვი­ლი. პრო­ექ­ტი მიმ­დი­ნა­რე­ობს ეროვ­ნულ-დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი ინ­სტი­ტუ­ტის (NDI) მხარ­და­ჭე­რით და შვე­დე­თის გან­ვი­თა­რე­ბის სა­ა­გენ­ტოს (SIDA) ფი­ნან­სუ­რი მხარ­და­ჭე­რით #ქა­ლე­ბი­სა­ქარ­თვე­ლო­დან