"მეხსიერებიდან არასდროს ამოვა დანგრეული ქალაქი, ქუჩაში დაყრილი მიცვალებულები" - როგორ იხსენებენ ომს აფხაზეთიდან დევნილი ქართველი მსახიობები

დღეს მძიმე დღეა - სოხუმის დაცემის დღე. 1993 წლის 27 სექტემბერს დაიკარგა საქართველოს საუკეთესო ნაწილი, ულამაზესი აფხაზეთი, რომელიც კვლავ მოუშუშებელ ტკივილად რჩება. აფხაზეთის ომმა უამრავი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა, უამრავი დააქვრივა, დააობლა, დაახეიბრა, დააზარალა და საკუთარ ქვეყანაში დევნილად აქცია...

აფხაზეთის ომგამოვლილებს თავიანთი მძიმე მოგონებები აქვთ, რომელსაც მიუხედავად იმისა, რომ ამდენი წელი გავიდა, ვერ ივიწყებენ. იმ ტრაგედიას ამჯერად ის ქართველი მსახიობები გაიხსენებენ, რომლებსაც ომმა ბავშვობა წაართვა და დევნილებად აქცია...

გვანცა გიორგობიანი, პოპულარულ სერიალში "ჩემი ცოლის დაქალები" ელისოს როლს განასახიერებდა. მისმა ბავშვობამ აფხაზეთში გაიარა:

- ოჩამჩირის რაიონის სოფელ კინდღში ვცხოვრობდით. ზღვისპირას გაშლილი ულამაზესი საკურორტო ზონა იყო - დასასვენებელი სახლებით, მოსწავლეთა ბანაკებით, ულამაზესი პლაჟითა და ევკალიპტების ტყით. მთელი თბილისის ელიტა ზაფხულობით იქ ისვენებდა. ომი რომ დაიწყო, მამამ საცხოვრებლად, თბილისში გადმოგვიყვანა, მაგრამ პერიოდულად, როგორც კი სიტუაცია ცოტათი დამშვიდდებოდა, უკან ვბრუნდებოდით. მახსოვს, ერთ-ერთი დაბრუნებისას რუსებმა ტამიშში დესანტი გადმოსხეს. საშინელი ბრძოლები გაჩაღდა. ორი ქართული ბატალიონი მთლიანად ამოჟლიტეს და ერთ-ერთი დაბომბვის შედეგად ბიცოლა (დედაჩემის ძმის ცოლი), დედამისი და რძალი დამეღუპნენ. ბომბი მათ ეზოში ჩამოვარდა და ისინი წამში ნაწილებად დაფლითა. ბიცოლას ხელში 5 თვის ჩვილი ეკავა, რომელიც მკლავებში ისე მოემწყვდია, რომ ბავშვი უვნებელი გადარჩა. ეს ღვთის სასწაული იყო!.. უფლის ნებით გადარჩენილი ჩემი ბიძაშვილი ახლა უკვე დიდი ბიჭია...

განსაკუთრებით საშინელი იყო აფხაზეთში გატარებული ბოლო 10 დღე: როცა დაზავება გამოცხადდა, იქ მცხოვრებმა ქართველებმა დაიჯერეს, რომ აფხაზეთი გადარჩა. ჩვენც სახლში დავბრუნდით, სკოლაში სწავლა უნდა დაწყებულიყო და ამისთვის ვემზადებოდით... თუმცა მალე სოხუმი ალყაში მოექცა. კინდღიც მთლიანად ალყაში იყო. ზღვიდან ვიბომბებოდით. ჩვენ გვერდით მდებარე ქართული სოფელი - ახალდაბა მიწასთან გაასწორეს. საოცარი სისასტიკის მომსწრენი გავხდით... ვინც იქიდან გამოაღწია, ტყე-ტყე გამოიქცა და კინდღში შემოვიდა. მათ ჩვენი სარდაფები დავუთმეთ, სადაც ქალები და ბავშვები ვიმალებოდით. მამაკაცები კი სოფელს კბილებით იცავდნენ, რადგანაც მათ ზურგს უკან ოჯახები, შვილები, მეუღლეები, დედები იყვნენ... მახსოვს, როგორ თავდებოდა ტყვია-წამალი, როგორ გათავდა გამაყუჩებელი საშუალებებიც... სოფელი იბომბებოდა, ტყვიები ჰაერში დაფრინავდა და დავრბოდი სოფელში, სადმე, ვინმესთან გამაყუჩებელი რომ მეშოვა და დაჭრილებისთვის ჭრილობა დაგვეამებინა; არ იყო ბინტი და ზეწრებს ვხევდი (ხელები გადაყვლეფილი მქონდა), რომ ბიჭებისთვის ჭრილობა გადაეხვიათ. მინდოდა, ხელში ავტომატიც ამეღო და თვითონ დამეცვა თავი, მაგრამ ამის უფლება არ მომცეს...

- 15 წლის ბავშვი საოცრად უშიშარი ყოფილხარ...

- სხვა გზა არ მქონდა... იმ ორ წელიწადში იმდენად კარგად ვისწავლე ავტომატის დაშლა-აწყობა, რომ ამას 30 წამში ვახერხებდი. მიზანშიც კარგად ვისროდი... როცა სიტუაცია უკიდურესად დაიძაბა, ანუ როცა ჩვენმა მამაკაცებმა უარით უპასუხეს აფხაზების მიერ გამოგზავნილ ყველა წერილს, სადაც ისინი იარაღის დაყრის მოთხოვნას უყენებდნენ, გამანადგურებელი იერიში დაიწყო. მაშინ ბევრი საშინელება ვნახე, დიდი სისასტიკის მომსწრე გავხდი... მახსოვს, მამა პოზიციიდან მოვიდა და მითხრა: გვანცა, ტყვია-წამალი გვითავდება... ბოლომდე, სისხლის უკანასკნელ წვეთამდე ვიბრძოლებთ, მაგრამ შეიძლება, ისინი ვეღარ შევაკავოთ... - მერე ხელისგული გამაშლევინა და ხელყუმბარა, ე.წ. "ლიმონკა" ჩამიდო. მითხრა: შემპირდი - თუ ისინი შემოვლენ და თქვენ გვერდით არ ვიქნები, დედასა და შენს დაიკოს მათ საჯიჯგნად ნუ მისცემ; ყუნწისთვის ხელის ერთი გამოკვრა უნდოდა და ყველაფერი დამთავრდებოდა... მამას შევპირდი, რომ ჩვენი შეურაცხყოფის უფლებას არავის მივცემდი. მას უკან არც მოუხედავს, ისე წავიდა... ამის გამკეთებელი ვიყავი, მაგრამ მადლობა უფალს, არ მომიხდა: მალე, დიდი რისკის ფასად, ჩვენს წასაყვანად, მამამ თევზმჭერი გემები მოიყვანა. ქალები და ბავშვები ორი გემით შუა ზღვაში შევედით... და დიდი ტანჯვა-წამებით, ფოთამდე როგორღაც ჩავაღწიეთ... როცა აფხაზეთზე ლაპარაკს ვიწყებ, ცრემლები მახრჩობს და თვალები ცრემლით მევსება. ამიტომ ვცდილობ, ამაზე იშვიათად ვილაპარაკო...

ახმეტელის თეატრის მსახიობი გიორგი გასვიანი, რომელიც პარალელურად ტელეშოუ "პრიორიტეტის" წამყვანიცაა, სოხუმში დაიბადა. ომი რომ დაიწყო, 6 წლის იყო, სკოლაში უნდა შესულიყო. როგორც ამბობს, ფანტასტიკური ბავშვობა ჰქონდა, მაგრამ უეცრად ყველაფერი აირია.

"ომის დაწყების შემდეგ საოცარი სირთულეები გამოვიარე და ამის გამოც იყო ალბათ, აზროვნებითა და ცნობიერებით ადრე რომ მოვმწიფდი. შეიძლება ითქვას, ბავშვობა ექვსი წლის ასაკში დავასრულე...

ომი კი ჩემთვის ასე დაიწყო: ჩვენს სახლს, სადაც მე, დედა და მამა ვცხოვრობდით, გადაუფრინა თვითმფრინავმა და სახურავს რაღაც დაეცა. როგორც გაირკვა, ჭურვის ნამსხვრევი იყო. იმ პერიოდში გადავრჩით. დაიწყო დაბომბვა, სოხუმიდან ბავშვებისა და ქალების გამოყვანა დაიწყეს. მე დეიდებმა წამომიყვანეს, ჩემი მშობლები კი იქ დარჩნენ. კოშმარივით მახსოვს ის პერიოდი... მთელი დღე ვიდექით და იმ თვითმფრინავში ვერ შევდიოდით, რომელიც თბილისში მოფრინავდა, ეს მხოლოდ ღამით მოვახერხეთ. ის იყო, სალონში სახანძრო კიბით უნდა ავსულიყავით, რომ უცებ ჭურვი ჩამოვარდა. საშინელი ხმა ჰქონდა, კვამლმა დაფარა ყველაფერი. არავინ დაშავებულა, მაგრამ საშინელი პანიკა გამოიწვია. იმ გაუგებრობაში მამას თავში კონდახი ჩაარტყეს, რაც მისთვის საბედისწერო აღმოჩნდა - თურმე, "გაჟონვა" დაემართა, რასაც თავის დროზე ყურადღება არ მიაქცია და ერთ თვეში ინსულტი მიიღო, მარჯვენა ხელ-ფეხი წაერთვა...

მერე ზავი გამოცხადდა და ადამიანები სოხუმში, თავიანთ სახლებში დაბრუნდნენ. იმ პერიოდში ჩემი მშობლები უკვე თბილისში იყვნენ. მიუხედავად იმისა, რომ მამას ჯანმრთელობა არ უწყობდა ხელს, აქ ვერ გაჩერდა და სოხუმში დაბრუნდა. მერე მე და დედაც წავედით. მალე სოხუმი ისევ გაეხვა კვამლში. მახსოვს, მეზობლის ბუნკერში გადამმალეს. მამა ცუდად გახდა, შეტევა დაემართა... ახლაც ყურში ჩამესმის იმ შემზარავი დაბომბვის ხმა, რომელიც ბუნკერშიც აღწევდა. ვნერვიულობდი. მეშინოდა, ჩემს მშობლებს რაიმე არ დამართნოდათ...

იმ ღამეს გადავრჩით, ჩვენი უბანი არ დაიბომბა და ისევ დეიდამ წამომიყვანა თვითმფრინავით. მე და ჩემი დეიდაშვილი პილოტის გვერდით ვისხედით. მშობლები ისევ იქ ჩარჩნენ. ჭუბერის გზით ვერ გამოვიდოდნენ, რადგან მამა მძიმედ იყო. ამიტომ დედამ ზურგზე მოკიდებული, გემამდე ძლივს მიიყვანა... მამა 36 წლის ასაკში დაინვალიდდა, 6 წელი საავადმყოფოში იყო, დედა უვლიდა, მაგრამ არაფერი ეშველა, 42 წლისა გარდაიცვალა.

კახა კინწურაშვილი, მსახიობი, "ცეკვავენ ვარსკვლავების" წამყვანი

"დავიბადე სოხუმში, მთელი ჩემი დღევანდელი, გუშინდელი და მომავალი ცხოვრება იმ საოცარ ადგილებს უკავშირდება, სადაც დავიბადე და ვიზრდებოდი. ჩემთვის სოხუმი, სანამ ის კოშმარი და ტრაგიკული დღეები დაიწყებოდა, ზრაპრული სამყარო იყო. თუმცა იმ ტრაგიკულმა დღეებმა რამდენადაც ცუდად იმოქმედა ჩემს ბავშვობასა და მომავალზე, იმდენად მგონია, რომ თითქოს ძალა შემმატა იმისთვის, რომ ცხოვრებას მყარად შევხვედრილიყავი".

კახა სოხუმში იზრდებოდა, მაგრამ მერე, როგორც ბევრი სხვა სოხუმელი, ისიც იძულებული გახდა, ოჯახის წევრებთან ერთად, საყვარელი ქალაქიდან 8 წლისა წამოსულიყო. ომის კადრები ცუდი სიზმარივით ახსოვს. მისი მშობლები ცდილობდნენ, გასაჭირის დროსაც კი ოპტიმისტურად ყოფილიყვნენ განწყობილები, შვილებს ომის საშინელება მთელი სიმძიმით რომ არ განეცადათ...

"მოკლედ, ჩემი ცნობიერება სოხუმში ჩამოყალიბდა. იქ იყვნენ ჩემები: ბებია, ბაბუა, ჩემი თანაკლასელები, მეგობრები... იყო ზღვა, სითბოც... მოკლედ, ჩემთვის სოხუმი სითბოსა და სიყვარულთან ასოცირდება... სოხუმელებმა არა მარტო ქალაქი, არამედ სახლი, საყვარელი ადამიანები, ბავშვობის მეგობრები დავკარგეთ...

ძნელი იყო მერე უცხო ქალაქში თავის დამკვიდრება, მით უფრო, რომ მაშინ საკმაოდ რთული ვითარება იყო ზოგადად საქართველოში. ამიტომ, ასეთ დროს თავის დამკვიდრება არ არის მარტივი. სოხუმის დატოვების მერე ჩემი ოჯახი დაახლოებით 5 წელი, ყაზახეთში ცხოვრობდა, მერე - რუსთავში, შემდეგ თბილისში გადმოვედით... მეხსიერებიდან არასდროს ამოვა დანგრეული ქალაქი, ქუჩაში დაყრილი მიცვალებულები, ყვირილი და თუნდაც, 27 სექტემბერი, როცა სოხუმს ძალიან დიდი ხნით ვტოვებდით. ეს ყველაფერი ჩემთვის რთული აღსაქმელი იყო მაშინაც და ახლაც მხოლოდ ცუდ სიზმართან ასოცირდება...".

კახაც და ჩვენი დანარჩენი ორი რესპონდენტი (გვანცა, გიორგი) შინაგანად მყარი და ძლიერი ადამიანები აღმოჩნდნენ. მიუხედავად ცხოვრებაში შექმნილი არაერთი წინააღმდეგობისა, დედაქალაქში თავის დამკვიდრება თითოეულმა მაინც შეძლო და დღეს ცნობილი მსახიობები არიან.

ლალი ფაცია

AMBEBI.GE