დღეს მძი­მე დღეა - სო­ხუ­მის და­ცე­მის დღე. 1993 წლის 27 სექ­ტემ­ბერს და­ი­კარ­გა სა­ქარ­თვე­ლოს სა­უ­კე­თე­სო ნა­წი­ლი, ულა­მა­ზე­სი აფხა­ზე­თი, რო­მე­ლიც კვლავ მო­უ­შუ­შე­ბელ ტკი­ვი­ლად რჩე­ბა. აფხა­ზე­თის ომმა უამ­რა­ვი ადა­მი­ა­ნის სი­ცო­ცხლე შე­ი­წი­რა, უამ­რა­ვი და­აქვრი­ვა, და­ა­ობ­ლა, და­ა­ხე­იბ­რა, და­ა­ზა­რა­ლა და სა­კუ­თარ ქვე­ყა­ნა­ში დევ­ნი­ლად აქ­ცია...

აფხა­ზე­თის ომ­გა­მოვ­ლი­ლებს თა­ვი­ან­თი მძი­მე მო­გო­ნე­ბე­ბი აქვთ, რო­მელ­საც მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ამ­დე­ნი წელი გა­ვი­და, ვერ ივი­წყე­ბენ. იმ ტრა­გე­დი­ას ამ­ჯე­რად ის ქარ­თვე­ლი მსა­ხი­ო­ბე­ბი გა­იხ­სე­ნე­ბენ, რომ­ლებ­საც ომმა ბავ­შვო­ბა წა­არ­თვა და დევ­ნი­ლე­ბად აქ­ცია...

გვან­ცა გი­ორ­გო­ბი­ა­ნი, პო­პუ­ლა­რულ სე­რი­ალ­ში "ჩემი ცო­ლის და­ქა­ლე­ბი" ელი­სოს როლს გა­ნა­სა­ხი­ე­რებ­და. მის­მა ბავ­შვო­ბამ აფხა­ზეთ­ში გა­ი­ა­რა:

- ოჩამ­ჩი­რის რა­ი­ო­ნის სო­ფელ კინ­დღში ვცხოვ­რობ­დით. ზღვის­პი­რას გაშ­ლი­ლი ულა­მა­ზე­სი სა­კუ­რორ­ტო ზონა იყო - და­სას­ვე­ნე­ბე­ლი სახ­ლე­ბით, მოს­წავ­ლე­თა ბა­ნა­კე­ბით, ულა­მა­ზე­სი პლა­ჟი­თა და ევ­კა­ლიპ­ტე­ბის ტყით. მთე­ლი თბი­ლი­სის ელი­ტა ზა­ფხუ­ლო­ბით იქ ის­ვე­ნებ­და. ომი რომ და­ი­წყო, მა­მამ სა­ცხოვ­რებ­ლად, თბი­ლის­ში გად­მოგ­ვიყ­ვა­ნა, მაგ­რამ პე­რი­ო­დუ­ლად, რო­გორც კი სი­ტუ­ა­ცია ცო­ტა­თი დამ­შვიდ­დე­ბო­და, უკან ვბრუნ­დე­ბო­დით. მახ­სოვს, ერთ-ერთი დაბ­რუ­ნე­ბი­სას რუ­სებ­მა ტა­მიშ­ში დე­სან­ტი გად­მოს­ხეს. სა­ში­ნე­ლი ბრძო­ლე­ბი გა­ჩაღ­და. ორი ქარ­თუ­ლი ბა­ტა­ლი­ო­ნი მთლი­ა­ნად ამოჟ­ლი­ტეს და ერთ-ერთი და­ბომბვის შე­დე­გად ბი­ცო­ლა (დე­და­ჩე­მის ძმის ცოლი), დე­და­მი­სი და რძა­ლი და­მე­ღუპ­ნენ. ბომ­ბი მათ ეზო­ში ჩა­მო­ვარ­და და ისი­ნი წამ­ში ნა­წი­ლე­ბად დაფ­ლი­თა. ბი­ცო­ლას ხელ­ში 5 თვის ჩვი­ლი ეკა­ვა, რო­მე­ლიც მკლა­ვებ­ში ისე მო­ემ­წყვდია, რომ ბავ­შვი უვ­ნე­ბე­ლი გა­დარ­ჩა. ეს ღვთის სას­წა­უ­ლი იყო!.. უფ­ლის ნე­ბით გა­დარ­ჩე­ნი­ლი ჩემი ბი­ძაშ­ვი­ლი ახლა უკვე დიდი ბი­ჭია...

გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­ში­ნე­ლი იყო აფხა­ზეთ­ში გა­ტა­რე­ბუ­ლი ბოლო 10 დღე: როცა და­ზა­ვე­ბა გა­მო­ცხად­და, იქ მცხოვ­რებ­მა ქარ­თვე­ლებ­მა და­ი­ჯე­რეს, რომ აფხა­ზე­თი გა­დარ­ჩა. ჩვენც სახ­ლში დავ­ბრუნ­დით, სკო­ლა­ში სწავ­ლა უნდა და­წყე­ბუ­ლი­ყო და ამის­თვის ვემ­ზა­დე­ბო­დით... თუმ­ცა მალე სო­ხუ­მი ალ­ყა­ში მო­ექ­ცა. კინ­დღიც მთლი­ა­ნად ალ­ყა­ში იყო. ზღვი­დან ვი­ბომ­ბე­ბო­დით. ჩვენ გვერ­დით მდე­ბა­რე ქარ­თუ­ლი სო­ფე­ლი - ახალ­და­ბა მი­წას­თან გა­ას­წო­რეს. სა­ო­ცა­რი სი­სას­ტი­კის მომსწრე­ნი გავ­ხდით... ვინც იქი­დან გა­მო­აღ­წია, ტყე-ტყე გა­მო­იქ­ცა და კინ­დღში შე­მო­ვი­და. მათ ჩვე­ნი სარ­და­ფე­ბი და­ვუთ­მეთ, სა­დაც ქა­ლე­ბი და ბავ­შვე­ბი ვი­მა­ლე­ბო­დით. მა­მა­კა­ცე­ბი კი სო­ფელს კბი­ლე­ბით იცავ­დნენ, რად­გა­ნაც მათ ზურგს უკან ოჯა­ხე­ბი, შვი­ლე­ბი, მე­უღ­ლე­ე­ბი, დე­დე­ბი იყ­ვნენ... მახ­სოვს, რო­გორ თავ­დე­ბო­და ტყვია-წა­მა­ლი, რო­გორ გა­თავ­და გა­მა­ყუ­ჩე­ბე­ლი სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბიც... სო­ფე­ლი იბომ­ბე­ბო­და, ტყვი­ე­ბი ჰა­ერ­ში დაფ­რი­ნავ­და და დავ­რბო­დი სო­ფელ­ში, სად­მე, ვინ­მეს­თან გა­მა­ყუ­ჩე­ბე­ლი რომ მე­შო­ვა და დაჭ­რი­ლე­ბის­თვის ჭრი­ლო­ბა დაგ­ვე­ა­მე­ბი­ნა; არ იყო ბინ­ტი და ზეწ­რებს ვხევ­დი (ხე­ლე­ბი გა­დაყ­ვლე­ფი­ლი მქონ­და), რომ ბი­ჭე­ბის­თვის ჭრი­ლო­ბა გა­და­ეხ­ვი­ათ. მინ­დო­და, ხელ­ში ავ­ტო­მა­ტიც ამე­ღო და თვი­თონ და­მეც­ვა თავი, მაგ­რამ ამის უფ­ლე­ბა არ მომ­ცეს...

- 15 წლის ბავ­შვი სა­ოც­რად უში­შა­რი ყო­ფილ­ხარ...

- სხვა გზა არ მქონ­და... იმ ორ წე­ლი­წად­ში იმ­დე­ნად კარ­გად ვის­წავ­ლე ავ­ტო­მა­ტის დაშ­ლა-აწყო­ბა, რომ ამას 30 წამ­ში ვა­ხერ­ხებ­დი. მი­ზან­შიც კარ­გად ვის­რო­დი... როცა სი­ტუ­ა­ცია უკი­დუ­რე­სად და­ი­ძა­ბა, ანუ როცა ჩვენ­მა მა­მა­კა­ცებ­მა უა­რით უპა­სუ­ხეს აფხა­ზე­ბის მიერ გა­მოგ­ზავ­ნილ ყვე­ლა წე­რილს, სა­დაც ისი­ნი ია­რა­ღის დაყ­რის მო­თხოვ­ნას უყე­ნებ­დნენ, გა­მა­ნად­გუ­რე­ბე­ლი იე­რი­ში და­ი­წყო. მა­შინ ბევ­რი სა­ში­ნე­ლე­ბა ვნა­ხე, დიდი სი­სას­ტი­კის მომსწრე გავ­ხდი... მახ­სოვს, მამა პო­ზი­ცი­ი­დან მო­ვი­და და მი­თხრა: გვან­ცა, ტყვია-წა­მა­ლი გვი­თავ­დე­ბა... ბო­ლომ­დე, სის­ხლის უკა­ნას­კნელ წვე­თამ­დე ვიბ­რძო­ლებთ, მაგ­რამ შე­იძ­ლე­ბა, ისი­ნი ვე­ღარ შე­ვა­კა­ვოთ... - მერე ხე­ლის­გუ­ლი გა­მაშ­ლე­ვი­ნა და ხელ­ყუმ­ბა­რა, ე.წ. "ლი­მონ­კა" ჩა­მი­დო. მი­თხრა: შემ­პირ­დი - თუ ისი­ნი შე­მოვ­ლენ და თქვენ გვერ­დით არ ვიქ­ნე­ბი, დე­და­სა და შენს და­ი­კოს მათ სა­ჯიჯგნად ნუ მის­ცემ; ყუნ­წის­თვის ხე­ლის ერთი გა­მოკ­ვრა უნ­დო­და და ყვე­ლა­ფე­რი დამ­თავ­რდე­ბო­და... მა­მას შევ­პირ­დი, რომ ჩვე­ნი შე­უ­რა­ცხყო­ფის უფ­ლე­ბას არა­ვის მივ­ცემ­დი. მას უკან არც მო­უ­ხე­დავს, ისე წა­ვი­და... ამის გამ­კე­თე­ბე­ლი ვი­ყა­ვი, მაგ­რამ მად­ლო­ბა უფალს, არ მო­მიხ­და: მალე, დიდი რის­კის ფა­სად, ჩვენს წა­საყ­ვა­ნად, მა­მამ თევზმჭე­რი გე­მე­ბი მო­იყ­ვა­ნა. ქა­ლე­ბი და ბავ­შვე­ბი ორი გე­მით შუა ზღვა­ში შე­ვე­დით... და დიდი ტან­ჯვა-წა­მე­ბით, ფო­თამ­დე რო­გორ­ღაც ჩა­ვაღ­წი­ეთ... როცა აფხა­ზეთ­ზე ლა­პა­რაკს ვი­წყებ, ცრემ­ლე­ბი მახ­რჩობს და თვა­ლე­ბი ცრემ­ლით მევ­სე­ბა. ამი­ტომ ვცდი­ლობ, ამა­ზე იშ­ვი­ა­თად ვი­ლა­პა­რა­კო...

ახ­მე­ტე­ლის თე­ატ­რის მსა­ხი­ო­ბი გი­ორ­გი გას­ვი­ა­ნი, რო­მე­ლიც პა­რა­ლე­ლუ­რად ტე­ლე­შოუ "პრი­ო­რი­ტე­ტის" წამ­ყვა­ნი­ცაა, სო­ხუმ­ში და­ი­ბა­და. ომი რომ და­ი­წყო, 6 წლის იყო, სკო­ლა­ში უნდა შე­სუ­ლი­ყო. რო­გორც ამ­ბობს, ფან­ტას­ტი­კუ­რი ბავ­შვო­ბა ჰქონ­და, მაგ­რამ უეც­რად ყვე­ლა­ფე­რი აი­რია.

ომი კი ჩემ­თვის ასე და­ი­წყო: ჩვენს სახ­ლს, სა­დაც მე, დედა და მამა ვცხოვ­რობ­დით, გა­და­უფ­რი­ნა თვითმფრი­ნავ­მა და სა­ხუ­რავს რა­ღაც და­ე­ცა. რო­გორც გა­ირ­კვა, ჭურ­ვის ნამ­სხვრე­ვი იყო. იმ პე­რი­ოდ­ში გა­დავ­რჩით. და­ი­წყო და­ბომბვა, სო­ხუ­მი­დან ბავ­შვე­ბი­სა და ქა­ლე­ბის გა­მოყ­ვა­ნა და­ი­წყეს. მე დე­ი­დებ­მა წა­მო­მიყ­ვა­ნეს, ჩემი მშობ­ლე­ბი კი იქ დარ­ჩნენ. კოშ­მა­რი­ვით მახ­სოვს ის პე­რი­ო­დი... მთე­ლი დღე ვი­დე­ქით და იმ თვითმფრი­ნავ­ში ვერ შევ­დი­ო­დით, რო­მე­ლიც თბი­ლის­ში მოფ­რი­ნავ­და, ეს მხო­ლოდ ღა­მით მო­ვა­ხერ­ხეთ. ის იყო, სა­ლონ­ში სა­ხან­ძრო კი­ბით უნდა ავ­სუ­ლი­ყა­ვით, რომ უცებ ჭურ­ვი ჩა­მო­ვარ­და. სა­ში­ნე­ლი ხმა ჰქონ­და, კვამლმა და­ფა­რა ყვე­ლა­ფე­რი. არა­ვინ და­შა­ვე­ბუ­ლა, მაგ­რამ სა­ში­ნე­ლი პა­ნი­კა გა­მო­იწ­ვია. იმ გა­უ­გებ­რო­ბა­ში მა­მას თავ­ში კონ­და­ხი ჩა­არ­ტყეს, რაც მის­თვის სა­ბე­დის­წე­რო აღ­მოჩ­ნდა - თურ­მე, "გა­ჟონ­ვა" და­ე­მარ­თა, რა­საც თა­ვის დრო­ზე ყუ­რა­დღე­ბა არ მი­აქ­ცია და ერთ თვე­ში ინ­სულ­ტი მი­ი­ღო, მარ­ჯვე­ნა ხელ-ფეხი წა­ერ­თვა...

მერე ზავი გა­მო­ცხად­და და ადა­მი­ა­ნე­ბი სო­ხუმ­ში, თა­ვი­ანთ სახ­ლებ­ში დაბ­რუნ­დნენ. იმ პე­რი­ოდ­ში ჩემი მშობ­ლე­ბი უკვე თბი­ლის­ში იყ­ვნენ. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ მა­მას ჯან­მრთე­ლო­ბა არ უწყობ­და ხელს, აქ ვერ გა­ჩერ­და და სო­ხუმ­ში დაბ­რუნ­და. მერე მე და დე­დაც წა­ვე­დით. მალე სო­ხუ­მი ისევ გა­ეხ­ვა კვამლში. მახ­სოვს, მე­ზობ­ლის ბუნ­კერ­ში გა­დამ­მა­ლეს. მამა ცუ­დად გახ­და, შე­ტე­ვა და­ე­მარ­თა... ახ­ლაც ყურ­ში ჩა­მეს­მის იმ შემ­ზა­რა­ვი და­ბომბვის ხმა, რო­მე­ლიც ბუნ­კერ­შიც აღ­წევ­და. ვნერ­ვი­უ­ლობ­დი. მე­ში­ნო­და, ჩემს მშობ­ლებს რა­ი­მე არ და­მარ­თნო­დათ...

იმ ღა­მეს გა­დავ­რჩით, ჩვე­ნი უბა­ნი არ და­ი­ბომ­ბა და ისევ დე­ი­დამ წა­მო­მიყ­ვა­ნა თვითმფრი­ნა­ვით. მე და ჩემი დე­ი­დაშ­ვი­ლი პი­ლო­ტის გვერ­დით ვის­ხე­დით. მშობ­ლე­ბი ისევ იქ ჩარ­ჩნენ. ჭუ­ბე­რის გზით ვერ გა­მო­ვი­დოდ­ნენ, რად­გან მამა მძი­მედ იყო. ამი­ტომ დე­დამ ზურ­გზე მო­კი­დე­ბუ­ლი, გე­მამ­დე ძლივს მი­იყ­ვა­ნა... მამა 36 წლის ასაკ­ში და­ინ­ვა­ლიდ­და, 6 წელი სა­ა­ვად­მყო­ფო­ში იყო, დედა უვ­ლი­და, მაგ­რამ არა­ფე­რი ეშ­ვე­ლა, 42 წლი­სა გარ­და­იც­ვა­ლა.

კახა კინ­წუ­რაშ­ვი­ლი, მსა­ხი­ო­ბი, "ცეკ­ვა­ვენ ვარ­სკვლა­ვე­ბის" წამ­ყვა­ნი

"და­ვი­ბა­დე სო­ხუმ­ში, მთე­ლი ჩემი დღე­ვან­დე­ლი, გუ­შინ­დე­ლი და მო­მა­ვა­ლი ცხოვ­რე­ბა იმ სა­ო­ცარ ად­გი­ლებს უკავ­შირ­დე­ბა, სა­დაც და­ვი­ბა­დე და ვიზ­რდე­ბო­დი. ჩემ­თვის სო­ხუ­მი, სა­ნამ ის კოშ­მა­რი და ტრა­გი­კუ­ლი დღე­ე­ბი და­ი­წყე­ბო­და, ზრაპ­რუ­ლი სამ­ყა­რო იყო. თუმ­ცა იმ ტრა­გი­კულ­მა დღე­ებ­მა რამ­დე­ნა­დაც ცუ­დად იმოქ­მე­და ჩემს ბავ­შვო­ბა­სა და მო­მა­ვალ­ზე, იმ­დე­ნად მგო­ნია, რომ თით­ქოს ძალა შემ­მა­ტა იმის­თვის, რომ ცხოვ­რე­ბას მყა­რად შევ­ხვედ­რი­ლი­ყა­ვი".

კახა სო­ხუმ­ში იზ­რდე­ბო­და, მაგ­რამ მერე, რო­გორც ბევ­რი სხვა სო­ხუ­მე­ლი, ისიც იძუ­ლე­ბუ­ლი გახ­და, ოჯა­ხის წევ­რებ­თან ერ­თად, საყ­ვა­რე­ლი ქა­ლა­ქი­დან 8 წლი­სა წა­მო­სუ­ლი­ყო. ომის კად­რე­ბი ცუდი სიზ­მა­რი­ვით ახ­სოვს. მისი მშობ­ლე­ბი ცდი­ლობ­დნენ, გა­სა­ჭი­რის დრო­საც კი ოპ­ტი­მის­ტუ­რად ყო­ფი­ლიყ­ვნენ გან­წყო­ბი­ლე­ბი, შვი­ლებს ომის სა­ში­ნე­ლე­ბა მთე­ლი სიმ­ძი­მით რომ არ გა­ნე­ცა­დათ...

"მოკ­ლედ, ჩემი ცნო­ბი­ე­რე­ბა სო­ხუმ­ში ჩა­მო­ყა­ლიბ­და. იქ იყ­ვნენ ჩე­მე­ბი: ბე­ბია, ბა­ბუა, ჩემი თა­ნაკ­ლა­სე­ლე­ბი, მე­გობ­რე­ბი... იყო ზღვა, სით­ბოც... მოკ­ლედ, ჩემ­თვის სო­ხუ­მი სით­ბო­სა და სიყ­ვა­რულ­თან ასო­ცირ­დე­ბა... სო­ხუ­მე­ლებ­მა არა მარ­ტო ქა­ლა­ქი, არა­მედ სახ­ლი, საყ­ვა­რე­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბი, ბავ­შვო­ბის მე­გობ­რე­ბი დავ­კარ­გეთ...

ძნე­ლი იყო მერე უცხო ქა­ლაქ­ში თა­ვის დამ­კვიდ­რე­ბა, მით უფრო, რომ მა­შინ საკ­მა­ოდ რთუ­ლი ვი­თა­რე­ბა იყო ზო­გა­დად სა­ქარ­თვე­ლო­ში. ამი­ტომ, ასეთ დროს თა­ვის დამ­კვიდ­რე­ბა არ არის მარ­ტი­ვი. სო­ხუ­მის და­ტო­ვე­ბის მერე ჩემი ოჯა­ხი და­ახ­ლო­ე­ბით 5 წელი, ყა­ზა­ხეთ­ში ცხოვ­რობ­და, მერე - რუს­თავ­ში, შემ­დეგ თბი­ლის­ში გად­მო­ვე­დით... მეხ­სი­ე­რე­ბი­დან არას­დროს ამო­ვა დან­გრე­უ­ლი ქა­ლა­ქი, ქუ­ჩა­ში დაყ­რი­ლი მიც­ვა­ლე­ბუ­ლე­ბი, ყვი­რი­ლი და თუნ­დაც, 27 სექ­ტემ­ბე­რი, როცა სო­ხუმს ძა­ლი­ან დიდი ხნით ვტო­ვებ­დით. ეს ყვე­ლა­ფე­რი ჩემ­თვის რთუ­ლი აღ­საქ­მე­ლი იყო მა­ში­ნაც და ახ­ლაც მხო­ლოდ ცუდ სიზ­მარ­თან ასო­ცირ­დე­ბა...".

კა­ხაც და ჩვე­ნი და­ნარ­ჩე­ნი ორი რეს­პონ­დენ­ტი (გვან­ცა, გი­ორ­გი) ში­ნა­გა­ნად მყა­რი და ძლი­ე­რი ადა­მი­ა­ნე­ბი აღ­მოჩ­ნდნენ. მი­უ­ხე­და­ვად ცხოვ­რე­ბა­ში შექ­მნი­ლი არა­ერ­თი წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბი­სა, დე­და­ქა­ლაქ­ში თა­ვის დამ­კვიდ­რე­ბა თი­თო­ე­ულ­მა მა­ინც შეძ­ლო და დღეს ცნო­ბი­ლი მსა­ხი­ო­ბე­ბი არი­ან.

ლალი ფა­ცია

AMBEBI.GE