"ასეთი რამ არ მომხდარა... ასეთი რამ არც ერთ რეჟისორს არ რგებია..." - გენიალური თენგიზ აბულაძის ცხოვრების საინტერესო ეპიზოდები
გვინდა იმ ქართველი რეჟისორის ცხოვრებისა და შემოქმედების წლები გავიხსენოთ, ვისი ღვაწლიც ქართულ კინოში განუზომელია...
თენგიზ აბულაძე 1924 წლის 31 იანვარს დაიბადა. სწავლობდა საქართველოს თეატრალური ინსტიტუტის სარეჟისორო ფაკულტეტზე, შემდეგ კი იმავე განხრით, მოსკოვის კინომატოგრაფიის სახელმწიფო ინსტიტუტში...
რეჟისორი გიგა ლორთქიფანიძე იქ გატარებულ წლებს ასე იხსენებდა: "მოსკოვში რაზინის ქუჩაზე, საერთო საცხოვრებელში ვცხოვრობდით. ვცხოვრობდით საშინელ პირობებში, მაგრამ გენიალურად. ისეთი სიცივე იყო ოთახში, რომ დილით ჭიქაში წყალი გაყინული გვხვდებოდა. იმ ერთი ოთახიდან ოთხი სახალხო არტისტი გამოვიდა: რეზო ჩხეიძე, თენგიზ აბულაძე, სულხან ცინცაძე და მე. პუშკინი რომ ამბობს, ლიცეუმი კი არ გვზრდიდა, არამედ ერთმანეთს ვზრდიდით ლიცეუმშიო, - ასე ვიყავით. დავდიოდით ყველა კონცერტზე, სპექტაკლზე, ფილმზე, ღამეებს კამათში ვათენებდით... "
* * *
თენგიზ აბულაძემ კინორეჟისორ რეზო ჩხეიძესთან ერთად თავდაპირველად გადაიღო დოკუმენტური ფილმები: "ჩვენი სასახლე", "ქართული ხალხური ცეკვის სახელმწიფო ანსამბლი", მხატვრული ფილმი - "მაგდანას ლურჯა" (ეკატერინე გაბაშვილის მოთხრობის მიხედვით); რეჟისორს ორი ჯილდო - მთავარი პრიზი - "ოქროს პალმის რტო" კანის IX საერთაშორისო ფესტივალზე და I პრემია ედინბურგის X საერთაშორისო ფესტივალზე 1956 წელს გადაეცა.
მზია მახვილაძე, თენგიზ აბულაძის მეუღლე, მსახიობი: "მაგდანას ლურჯას" დაბრკოლება შეხვდა, ფილმის ჩამორთმევა უნდოდათ, მაგრამ მერე დიდი წარმატება მოჰყვა და ცუდის გახსენება აღარ მინდა... რიყეზე ბაზრის ეპიზოდს იღებდნენ, მე და მამაჩემი სანახავად წავედით. გაოცდა მამაჩემი, ეს რამხელა შრომა ყოფილაო და მას შემდეგ, ყოველ დილით, 6 საათზე დგებოდა და თავისი ხელით უმზადებდა საუზმეს: იმდენს შრომობს, ყველა მხარში უნდა ამოვუდგეთო. "მაგდანას ლურჯა" კანის ფესტივალზე დილით აჩვენეს, მაგრამ ისეთი ინტერესი გამოიწვია, რომ საღამოსაც გაიმეორეს. ფილმის წარმატებას ჩვენთან ერთგვარი გაკვირვება მოჰყვა. კონსტანტინე გამსახურდიამ მწარედ იხუმრა: ევროპაში ვირებით გავედითო. რეზოს და თენგიზს კანში გამარჯვების შემდეგ ბევრი მოტრფიალე გაუჩნდა".
* * *
აბულაძის პირველი დამოუკიდებელი ფილმია - "სხვისი შვილები" (1958 წ.), რომელიც საერთაშორისო კინოფესტივალებზე პრიზებით, დიპლომებით დაჯილდოვდა...
მზია მახვილაძე: "სხვის შვილებზე" რომ ვფიქრობ, მიკვირს, რა არის იმ ფილმში ისეთი, რომ გაეკრიტიკებინათ, მაგრამ ბრძოლით მოუხდა ამ სურათს გატანა... "მე, ბებია, ილიკო და ილარიონსაც" გამოუჩნდნენ კრიტიკოსები, რატომ გურიაში არ არის გადაღებულიო? თენგიზი იმდენად დიდ ყურადღებას აქცევდა სახვით გადაწყვეტას, რომ ხელი შეუშალა გურიის სიმწვანემ".
* * *
რეჟისორმა "მე, ბებია, ილიკო და ილარიონი" ნ. დუმბაძის ამავე სახელწოდების ნაწარმოების მიხედვით 1962 წელს გადაიღო; პრიზი ამ ფილმსაც ერგო - I ხარისხის დიპლომი ბრატისლავის საერთაშორისო კინოფესტივალზე... 1967 წელს კი ტრილოგიის პირველი ფილმი - "ვედრება" (ვაჟა-ფშაველას ნაწარმოების მიხედვით) შექმნა, რისთვისაც მთავარი პრემია გრან-პრი სანრემოს საავტორო ფილმების XVII საერთაშორისო კინოფესტივალზე გადაეცა.
მოგვიანებით, 1975 წელს ტრილოგიის მეორე ფილმი "ნატვრის ხე" გიორგი ლეონიძის ამავე სახელწოდების მოთხრობის მიხედვით გადაიღო, რომელიც არაერთი საერთაშორისო კინოფესტივალის სპეციალური პრიზით, ჯილდოთი და პრემიით დაჯილდოვდა;
რეჟისორი რეზო ჩხეიძე: "სათქმელი და გასახსენებელი ბევრია, მაგრამ ერთი რამ მინდა, გიამბოთ: თენგიზმა გადაიღო "ნატვრის ხე" და როგორც წესად გვქონდა, ვაჩვენეთ ჩვენს სამხატვრო საბჭოს და მოწვეულ სტუმრებს - მწერლებს, მხატვრებს. დამთავრდა სურათი და სიჩუმეა დარბაზში, კაციშვილი არ ინძრევა და ხმას არ იღებს. თენგიზს არ მოეწონა ეს სიჩუმე, ადგა, მექანიკოსს ფირი უნდა გამოვართვაო, - ჩაილაპარაკა და დარბაზიდან გავიდა. მეც ძალიან მეუხერხულა ეს სიტუაცია და ვთქვი: წამოდით, ჩემს კაბინეტში გადავიდეთ და იქ ვიმსჯელოთ-მეთქი. შევედით, დავსხედით, ისევ ჩუმად არიან, მეც არ ვიცი, როგორ დავიწყო. ამ დროს გაიღო კარი და თენგიზი შემოვიდა. შემოვიდა თუ არა, ყველა წამოდგა და ტაში დაუკრა. მე ასეთი რამ არ მახსოვს, არ მომხდარა. ასეთი რამ არც ერთ რეჟისორს არ რგებია, მათ შორის მეც".
* * *
ტრილოგიის ბოლო ფილმია - "მონანიება" (1984 წ.), რომელმაც კანის მე-40 საერთაშორისო კინოფესტივალის რამდენიმე საპატიო და მნიშვნელოვანი პრიზი დაიმსახურა. ნანა ჯანელიძე, რეჟისორი:
"მე ოცი წელი გავატარე თენგიზ აბულაძის გვერდით - ჯერ მისი სტუდენტი ვიყავი, შემდეგ ოჯახის წევრი გავხდი, "მონანიების" გადაღების დროს თანამოაზრე და კოლეგა. ამის მიუხედავად მიჭირს რამე გამორჩეული ვთქვა მასზე, რადგან სიცოცხლე მთლიანად კინოს მიუძღვნა. აბულაძის შემოქმედება უფრო საინტერესოა, ვიდრე ყოფითი ცხოვრება. მან მხოლოდ შვიდი ფილმი გადაიღო, მათში არც ერთი არ ყოფილა შემთხვევითი. ყოველი ფილმი, ყოველი კადრი, ყოველი ნაბიჯი მისი ცხოვრებისა ღრმად იყო გააზრებული....."ნატვრის ხის" შემდეგ აბულაძე მძიმე ავტოავარიაში მოხვდა, მძღოლი ადგილზე დაიღუპა, ბატონი თენგიზი სასწაულებრივად გადარჩა. მას გაუჩნდა რწმენა, რომ ძალიან მნიშვნელოვანი რამ უნდა შექმნას. ერთხელ თენგიზ აბულაძეს ქუჩაში აკაკი ბაქრაძე შეხვდა. თენგიზმა უთხრა, რომ სცენარს ეძებს ახალი ფილმისთვის. აკაკი ბაქრაძემ გაიხსენა ამბავი, რომელიც დასავლეთ საქართველოში მოხდა: ვიღაცამ წარსული ცოდვებისთვის მიცვალებული საფლავიდან ამოთხარა და ჭირისუფალს მიუყუდა ჭიშკართან. ისიც დაუმატა, რომ ამ თემაზე მწერალი ნოდარ წულეისკირი მუშაობდა. 1937 წელს მაღალჩინოსან ჩეკისტს ბუღალტრის ლამაზი ცოლი მოეწონა. ჩეკისტმა ბუღალტერი გულაგში გაუშვა, ცოლი კი საყვარლად გაიხადა. ქალმა თავი ჩამოიხრჩო... გავიდა წლები, ჩეკისტი გარდაიცვალა და შურისძიება შეუძლებელი გახდა. მაშინ მსხვერპლის ვაჟმა საზარელი სასჯელი მოიფიქრა - მიცვალებული ამოთხარა და პატრონს სახლთან მიუგდო. ეს ზუსტად ის იყო, რასაც აბულაძე ეძებდა. ეს ფაბულა იქცა მომავალი ფილმის კვანძად, სცენარს "აფთარი" დაერქვა. ამ სიუჟეტში წარსული აწმყოს დრამატურგიულად უკავშირდებოდა"...
გიგა ლორთქიფანიძე: "მონანიება" უბრწყინვალესი ფილმია, მაგრამ მის ასეთ წარმატებაში კონიუნქტურამაც ითამაშა როლი. ეს იყო მოწმენდილ ცაზე მეხის გავარდნა, ამის გაბედვა მხოლოდ თენგიზ აბულაძეს შეეძლო. მე მახსოვს ის ამბავი, როდესაც თენგიზმა "მონანიების" სცენარი ედუარდ შევარდნაძეს მისცა წასაკითხად. ჩვენ განებივრებულები ვიყავით, რომ ედუარდი პასუხს ორ-სამ დღეში გვაძლევდა, როცა რაღაცის გადარჩენა იყო საჭირო, ან ფული გვჭირდებოდა რამის გასაკეთებლად. გავიდა ორი თვე და პასუხი არ ისმის. თენგიზმა რეზო ჩხეიძეს უთხრა: მე მგონი, ედუარდს უჭირს გადაწყვეტა, შეუძლებელია, ამ ფილმის გადაღება და უხერხულ მდგომარეობაში ნუ ჩავაყენებთ. ვეტყვი, რომ მე სხვა თემაც მაქვს. რეზო დაეთანხმა. 
დაურეკა მთავრობის ტელეფონით და გადასცა თენგიზის ნათქვამი. მან მეორე დღესვე დაგვიბარა და იქ უთხრა ედუარდმა: მე წავიკითხე, ეს გენიალური სცენარი, მაგრამ უნდა მოვიფიქროთ, როგორ მოვიქცეთ. მოსკოვი ამას არ მიიღებს, არც კინოკომიტეტი, არც ტელევიზია. ამიტომ, ასეთი რამ მოვიფიქრე, აქაურ ტელევიზიას გადავაღებინოთ, მაგრამ სცენარი არავის წააკითხოთო. "მონანიების" ბედი შევარდნაძემ გადაწყვიტა. ამიტომ, თენგიზს თავი მოვალედ მიაჩნდა, მხარში ამოსდგომოდა ედუარდს. უკვე ავადმყოფი, ძალიან გამხდარი და შეცვლილი მოდიოდა პარლამენტის სხდომებზე, ბოლომდე იჯდა და ამით გამოხატავდა მადლიერებას შევარდნაძის მიმართ".
მზია მახვილაძე: "მე მჯერა, რომ თენგიზს მტერი არ ჰყოლია, თვითონ არავის მტერი არ ყოფილა, არასოდეს არანაირ დაჯგუფებაში არ გარეულა. ყოველთვის ამბობდა: ყველამ თავისი საქმით უნდა იბრძოლოს. ჩემი საქმე არის კინო, ფილმი უნდა გადავიღო და ამით ვთქვა ჩემი სათქმელიო"...
მომზადებულია წიგნის - "თენგიზ აბულაძე, ანარეკლები" მიხედვით (2010 წ.), რომელზეც რეჟისორი ნანა ჯანელიძე მას მერე მუშაობდა (1994 წელი), რაც თენგიზ აბულაძე გარდაიცვალა.
ლალი ფაცია
AMBEBI.GE