წერილი, რომლის გამოც 73 წლის დიმიტრი ყიფიანი სამუდამოდ გადაასახლეს

"პა­ტივ­ცე­მუ­ლი მო­ხუ­ცი ჯერ ისევ სავ­სეა ენერ­გი­ით და სუ­ლის სიმ­ტ­კი­ცით. ბო­ლოს დროს სჩი­ვის მხო­ლოდ - გუ­ლი რო­გორ­ღაც კარგს არას მე­უბ­ნე­ბა და მე­ში­ნი­ან ისე არ მოვ­კ­ვ­დე, რომ სამ­შობ­ლო მი­წა ვერ ვნა­ხო­ვო. ყვე­ლა­ზე ძლი­ერ უფ­რო ის აღო­ნებ­და, რომ ვა­ი­თუ მოვ­კ­ვ­დე და ჩე­მი ძვლე­ბი აქ დას­ტო­ვონ და არ დამ­მარ­ხონ ჩემს საყ­ვა­რელს მი­წა-წყალ­ში­ო", - იწე­რე­ბო­და, თურ­მე, სტავ­რო­პო­ლი­დან დი­მიტ­რი ყი­ფი­ა­ნის ერ­თი ნაც­ნო­ბი, მის გარ­დაც­ვა­ლე­ბამ­დე ცო­ტა ხნით ად­რე. ცო­ტა ხნის შემ­დეგ კი...

1887 წლის 27 ოქ­ტომ­ბერს გა­ზეთ "ი­ვე­რი­ის" პირ­ვე­ლი­ვე გვერ­დ­ზე და­ი­ბეჭ­და ინ­ფორ­მა­ცია, რომ კვი­რას, 25 ოქ­ტომ­ბერს სტავ­რო­პო­ლი­დან მი­ღე­ბუ­ლი დე­პე­შა იუწყე­ბო­და, ამ დი­ლით დი­მიტ­რი ივა­ნეს ძე ყი­ფი­ა­ნი "მოკ­ლუ­ლი ნა­ხეს თა­ვის სად­გურ­ში. გა­მო­ძი­ე­ბა სწარ­მო­ებს!" იმა­ვე სა­ღა­მოს მე­ო­რე დე­პე­შაც მო­სუ­ლა: "გა­მო­ძი­ე­ბით ჩნდე­ბა, რომ ყი­ფი­ა­ნის გა­ძარ­ც­ვა სდო­მე­ბი­ათ და ამ გან­ზ­რახ­ვით მო­უკ­ლავთ". მსა­ხი­ო­ბი, რე­ჟი­სო­რი, დრა­მა­ტურ­გი და კრი­ტი­კო­სი ვა­ლე­რი­ან გუ­ნია წერს, ბან­კ­ში მი­სულ ამ ამ­ბით შეძ­რ­წუ­ნე­ბულ, პირ­მო­კუ­მულ და წარ­ბ­შეკ­რულ ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძეს ჯერ ქვე­და ტუ­ჩი აუთ­რ­თოლ­და, შემ­დეგ "ო­რი მსხვი­ლი ცრემ­ლი გად­მო­ე­წუ­რა და ლა­მაზ ულ­ვა­შებ­ზე და­ენ­თხია. მე არას­დ­როს არ მე­ნა­ხა ასე­თი ჩუ­მი, მუნ­ჯი და, ამა­ვე დროს, უმაღ­ლე­სად მეტყ­ვე­ლი მწუ­ხა­რე­ბა­ო"...

ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძე "ი­ვე­რი­ის" რამ­დე­ნი­მე ნო­მერ­ში ზე­დი­ზედ უძღ­ვ­ნის სტა­ტი­ებს დი­მიტ­რი ყი­ფი­ანს და კითხუ­ლობს: რა უნ­დო­დათ, რას და­ხარ­ბ­დ­ნენ ბო­როტ­მოქ­მე­დე­ბი, მის გა­ხუ­ნე­ბულ და დაძ­ვე­ლე­ბულ ტან­საც­მელს? რას მო­ე­ლოდ­ნენ ამ ღა­რი­ბი და დღე­მი­ლე­უ­ლი კა­ცის­გა­ნო?! და იქ­ვე და­ურ­თავს: მი­სი - ღრმად მო­ხუ­ცე­ბუ­ლის სიმ­დიდ­რე, ხომ, ამ წუ­თი­სო­ფელ­ში დარ­ჩე­ნი­ლი მხო­ლოდ ორი­ო­დე დღე­ღა იყო, თით­ქოს ესეც შე­შურ­დათ და წა­არ­თ­ვე­სო. ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძე სხვა სიმ­დიდ­რე­ზეც ლა­პა­რა­კობს, იმა­ზე, რაც არც წა­სარ­თ­მე­ვია და არც მო­სა­ტა­ცე­ბე­ლი და რაც სწო­რე­დაც რომ ჰქონ­და დი­მიტ­რი ყი­ფი­ანს - მი­სი სამ­სა­ხუ­რი და ღვაწ­ლი, რო­მე­ლიც "მა­გარს ცი­ხე­შია და იმ ცი­ხეს ხსოვ­ნა ჰქვი­ან: ვე­რა­ვინ შე­ამ­ტ­ვ­რევს, ვე­რა­ვინ შე­ან­გ­რევს"...

დი­მიტ­რი ყი­ფი­ა­ნი - სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე, პუბ­ლი­ცის­ტი, ლი­ტე­რა­ტო­რი და მთარ­გ­მ­ნე­ლი 1814 წლის 14 აპ­რილს და­ბა­დე­ბუ­ლა და ად­რე­ვე და­ობ­ლე­ბულს, უფ­რო­სი ძმა - ქა­ი­ხოს­რო პატ­რო­ნობ­და. ამ უკა­ნას­კ­ნელს იგი ჯერ თბი­ლი­სის სა­სუ­ლი­ე­რო სე­მი­ნა­რი­ა­ში შე­უყ­ვა­ნია, მა­ლე­ვე - კე­თილ­შო­ბილ­თა სას­წავ­ლე­ბელ­ში. თურ­მე, იქ დი­მიტ­რი ყი­ფი­ა­ნი ნი­კო­ლოზ ბა­რა­თაშ­ვილ­თან ერ­თად სწავ­ლობ­და. სას­წავ­ლებ­ლის დამ­თავ­რე­ბის შემ­დეგ, ერ­თხანს დი­მიტ­რი ყი­ფი­ა­ნი თარ­ჯიმ­ნად მუ­შა­ობ­და, მე­რე - თა­ვი­სი­ვე სას­წავ­ლე­ბელ­ში მას­წავ­ლებ­ლად. 17 წლი­სა ოთხ სა­განს ას­წავ­ლი­და - არით­მე­ტი­კას, გე­ოგ­რა­ფი­ას, ქარ­თულ და რუ­სულ ენებს, მაგ­რამ პე­და­გო­გად დიდ­ხანს არ უმუ­შა­ვია: 1832 წლის თა­ვად-აზ­ნა­ურ­თა შეთ­ქ­მუ­ლე­ბა­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­თ­ვის, 20 წლი­სა ვო­ლოგ­და­ში გა­და­ა­სახ­ლეს. დი­მიტ­რი ყი­ფი­ა­ნი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში 1837 წელს დაბ­რუნ­და...

ამ გა­სა­ო­ცა­რი ადა­მი­ა­ნის შუ­ამ­დ­გომ­ლო­ბით და­არ­ს­და პირ­ვე­ლი ქარ­თუ­ლი ჟურ­ნა­ლი "ცის­კა­რი", მი­სი ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი მოღ­ვა­წე­ო­ბა კი მთარ­გ­მ­ნე­ლო­ბი­თი სა­მუ­შა­ო­თი და­იწყო; დი­მიტ­რი ყი­ფი­ა­ნი სა­მეც­ნი­ე­რო-ის­ტო­რი­ულ ნაშ­რო­მებ­საც წერ­და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ის­ტო­რი­ის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან სა­კითხებ­ზე; თურ­მე, წე­რას­თან ერ­თად, ხატ­ვაც კარ­გად ემარ­ჯ­ვე­ბო­და;

იგი გახ­ლ­დათ კავ­კა­სი­ის სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ვი­ცე-პრე­ზი­დენ­ტი. ბევ­რ­მა არც იცის, რომ მე-19 სა­უ­კუ­ნის 80-იან წლებ­ში "ხვან­ჭ­კა­რის" წარ­მო­ე­ბას სწო­რედ დი­მიტ­რი ყი­ფი­ან­მა ჩა­უ­ყა­რა სა­ფუძ­ვე­ლი. განაგრძეთ კითხვა