ომებს შეწირული ხელოვნება და ფასდაუდებელი ისტორიული არტეფაქტები

Ars longa, vita brevis - ცხოვრება მოკლეა, ხელოვნება მარადიული. კაცობრიობის ისტორიაში ომებს და ხელოვნებას განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს. კულტურის განვითარებასთან ერთად, ადამიანი მუდმივად მუშაობდა მისი მსგავსი არსებების ფიზიკური მოსპობის საშუალებათა სრულყოფაზე.

ანტიკური დროიდან ნადავლის მოპოვება ომებსა და ბრძოლებში გამარჯვებულთა უპირობო უფლებაა. ასეთ დროს განსაკუთრებული ყურადღება ძვირფასეულობას და, რა თქმა უნდა, ხელოვნების ნიმუშებს ექცევა. მრავალი საუკუნის მანძილზე ამ მოტივით ასეულობით ტაძარი, ციხესიმაგრე და მუზეუმი გაიძარცვა.

ხელოვნების ნიმუშების მიმართ ნაცისტები განსაკუთრებულ ინტერესს იჩენდნენ. რისი გადამალვაც მუზეუმებმა ვერ მოასწრეს, გერმანელების ხელში მოხვდა. ცნობილი მხატვრების ტილოები დაუყოვნებლივ ბერლინში იგზავნებოდა. ევროპასთან ერთად, ომმა დიდი კულტურული ზიანი სსრკ-საც მიაყენა. საბჭოთა მუზეუმებიდან მოპარული და წაღებული ხელოვნების ნიმუშების მიახლოებითი რაოდენობაც კი უცნობია.

ხშირ შემთხვევაში მუზეუმების ევაკუირებისთვის ვერ იცლიდნენ. მსგავს პირობებში 1942 წელს გაქრა და დღემდე დაკარგულად ითვლება 145 ტილოსგან წარმოდგენილი "რუსული ფერწერის განვითარების ძირითადი ეტაპების" გამოფენა. ყირიმში გერმანელების შესვლასთან ერთად, კოლექცია უბრალოდ, მიატოვეს. ხელოვნების ნიმუშებთან დაკავშირებულ ყველა საკითხს ჰიტლერის რწმუნებული ალფრედ როზენბერგი აგვარებდა.

შეუფასებელი ისტორიული არტეფაქტები და ხელოვნების ნიმუშები გაუთავებელი ომების შედეგად დღესაც ზიანდება.

"არაბულმა გაზაფხულმა" და ეგვიპტეში დაწყებულმა სახალხო გამოსვლებმა, ქალაქების ინფრასტრუქტურასთან ერთად, დიდი ზიანი მუზეუმებს მიაყენა. მნიშვნელოვანი ობიექტების (პირამიდები, მეფეთა ხეობა, ლუქსორი) დაცვის მიუხედავად, მოროდიორებმა ქაიროში, ეგვიპტის მუზეუმში მაინც შეაღწიეს.

უცნობმა პირებმა დაამსხვრიეს ვიტრინები, დაფხაჭნეს შეუფასებელი ისტორიული ბარელიეფები, დაამტვრიეს ექსპონატები. წასვლისას ხელთ გააყოლეს 18 უნიკალური ექსპონატი. მათ შორის ფარაონების - ტუნაჰამონის, ეჰნატონის და მისი მეუღლის ნეფერტიტის ქანდაკებები.

2013 წელს, მასიური გამოსვლების ახალი ტალღის ფონზე, მძარცველებმა ეგვიპტეში კიდევ ერთი, ქალაქ მალავიში მდებარე მუზეუმი დააზარალეს. დილით მუზეუმში მისულ თანამშრომლებს საზარელი სურათი დახვდათ. დამტვრეული ვიტრინები, დაზიანებული ჭურჭელი, სარკოფაგები და სარიტუალო ნიღბები, დამწვარი მუმიები. მუზეუმის ექსპოზიციიდან 500-მდე ექსპონატი გაქრა. მათი ნაწილი მოგვიანებით ისრაელის ერთ-ერთ ინტერნეტ-აუქციონზე აღმოაჩინეს.

ერაყის ტურიზმისა და სიძველის სამინისტროს განცხადებით, 2003-2004 წლებში ქვეყნიდან 130 ათასამდე კულტურულ-ისტორიული მნიშვნელობის ნივთი გაიტანეს. უკან მხოლოდ 10%-ის დაბრუნება მოხერხდა. გაუჩინარებული არტეფაქტების დიდი ნაწილი 2013 წელს აშშ-ში, კორნელის უნივერსიტეტში აღმოაჩინეს.

ერაყში შესვლისას ამერიკელებმა სამხედრო ბაზა Camp Alpha პირდაპირ ძველი ბაბილონის ადგილზე გაშალეს. ამ უნიკალური ქალაქის შესახებ პირველი ისტორიული ცნობა ძვ. წ-ით მე-3 ათასწლეულით თარიღდება. უფასო სუვენირების სახით, ამერიკელ ჯარისკაცებს მუზეუმებიდან მიქონდათ სხვადასხვა ნივთები. ნაბუქოდონოსორის გამოსახულებიან ბარელიეფებს კედლებიდან ტეხდნენ. ისტორიულ ნაგებობას ზიანი სამხედრო ტექნიკის და შვეულმფრენების ექსპლუატაციამაც მიაყენა. ამერიკელებმა ბაზა, საერთაშორისო ორგანიზაციების ზეწოლით, მხოლოდ ერთი წლის შემდეგ გადაიტანეს. ადგილობრივების თქმით, დიდი ზომის ქანდაკებები და ბარელიეფები ბაბილონიდან ამერიკელებს სატვირთო მანქანებით გაჰქონდათ. ბევრი ხელოვნების ნიმუში ბაღდადის ისტორიული მუზეუმებიდანაც გაქრა.

"ისლამური სახელმწიფოსგან" სირიული პალმირას გათავისუფლება მიმდინარე წლის მარტის მიწურულის ყველაზე აქტიური თემა იყო. ისტორიულ-არქეოლოგიურ ჭრილში, სირია უნიკალური ქვეყანაა. აქ ნოყიერი ნახევარმთვარის ტერიტორიიდან უნიკალური ცივილიზაციები იღებს სათავეს - ასურეთი, ძველი ბაბილონი, ურარტუ. ამ ტერიტორიაზე პრეტენზიას ბერძნები და რომაელები აცხადებდნენ. ბიზანტიის ისტორიაც სირიასთან მჭიდრო კავშირშია. ჯვაროსნები აქ სარკინოზებს ეომებოდნენ. უძველესი ქალაქები - დამასკო, ბასრა, ალეპო და პალმირა იუნესკოს კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტებია.

2011 წელს სირიაში სამოქალაქო ომის დაწყებასთან ერთად, ისტორიული არტეფაქტების მოპარვამ მასიური სახე მიიღო. "ისლამურმა სახელმწიფომ" დაკავებულ ტერიტორიებზე ხელოვნების ნიმუშებზე ნამდვილი ნადირობა მოაწყო. ათეულობით ქანდაკება და ბარელიეფი უროებით დაამტვრიეს. ისტორიული ექსპონატებით ვაჭრობა ტერორისტებმა შემოსავლის ერთ-ერთ წყაროდ აქციეს.

ქალაქ პალმირაში ტერორისტებმა ათეულობით უმნიშვნელოვანესი კულტურული ობიექტი ააფეთქეს. მათ შორის ძველი რომის ეპოქაში აგებული ტრიუმფალური თაღი და ბელას ტაძარი.

მოამზადა ნუკრი მგელაძემ

AMBEBI.GE