უცხო სიტყვები, რომლებსაც საუბარში ყოველდღე ვიყენებთ და აღარც გვახსოვს, რომ "ნასესხებია"

ქართულ ენას საუკუნეების მანძილზე სხვადასხვა ენასთან (ბერძნული, სპარსული, არაბული, თურქული) ჰქონდა შეხება, ამის გამო უცხო ენებიდან ქართულში ბევრი სიტყვა შემოვიდა. მათგან ბევრი მყარად დამკვიდრდა ენაში და შეეთვისა მას. დროთა განმავლობაში, მართლაც, ბევრი ნასესხები სიტყვა იმდენად შეუსისხლხორცდა ქართულს, მათი უცხო წარმომავლობა აღარ იგრძნობა.

XIX-XX საუკუნეში ქართულმა ენამ სიტყვები ევროპული ენებიდან "ისესხა". შემოვიდა ბერძნულ-ლათინური ძირებისგან ნაწარმოები სიტყვები. ენაში ახალი და უცხო სიტყვების დამკვიდრების პროცესი დღესაც გრძელდება. მკვიდრდება უმეტესად საერთაშორისო სიტყვები, რაც გავრცელებულია თანამედროვე ენებში. უცხო სიტყვებიდან უმრავლესობას ჩვენს ყოველდღიურ მეტყველებაში დიდი ადგილი უკავია.

რამდენიმე მათგანს მიხეილ ჭაბაშვილის მიერ შედგენილი "უცხო სიტყვათა ლექსიკონიდან" გთავაზობთ:

მასმედია [ინგლ.] – კომუნიკაციის მასობრივი საშუალებები (გაზეთი, რადიომაუწყებლობა, ტელევიზია.)

ბომბი [ფრანგ.] - ფეთქებადი ნივთიერებით დატენილი სასროლი ყუმბარა (ჭურვი) სხვადასხვა ფორმისა და სიდიდის.

ოკუპაცია [ლათ.] - რომელიმე სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალების მიერ სხვა ქვეყნის ტერიტორიის დროებით დაკავება.

ანალიზი [ბერძ.] - რისამე შესწავლა მისი ნაწილებად დაშლის გზით.

ჰამაკი [ფრანგ.] - ბადისებურად მოქსოვილი ჩამოსაკიდებელი საწოლი.

მეთოდი [ბერძ.] - 1. ბუნებისა და საზოგადოებრივი ცხოვრების მოვლენათა კვლევის, შეცნობის ხერხი; 2. ხერხი, წესი, წესების სისტემა რაიმე დარგში.

კორექტული [ლათ.] - ზრდილობიანი, თავაზიანი.

ქრესტომათია [ბერძნ.] - სახელმძღვანელო - რჩეულ ნაწარმოებთა ან მათი ნაწყვეტების კრებული.

მაგნატი [ლათ.] - მსხვილი კაპიტალის მფლობელი.

პრეროგატივა [ლათ.] - სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოს ან თანამდებობის პირის განსაკუთრებული უფლება, უპირატესობა.

პროვოკატორი [ლათ.] – 1. ფარული აგენტი რომელიც შეპარულია რაიმე ორგანიზაციაში პროვოკაციების მოსაწყობად; 2. პირი, რომელიც ღალატის მიზნით იწვევს აკრძალულ მოქმედებას; წამქეზებელი.

რელიკვია [ლათ.] - ნივთი, რომელსაც ინახავენ როგორც განსაკუთრებით ძვირფას სახსოვარს.

ცივილიზაცია [ფრ. ლათ.] - საზოგადოებრივი განვითარებისა და მატერიალური კულტურის დონე, რომელიც დამახასიათებელია ამა თუ იმ საგოზადოებივ-პოლიტიკური ფორმაციისათვის.

იმიტაცია [ლათ.] – 1. მიბაძვა, მიმსგავსება ვისიმე, რისამე ხმისა, მიხვრა-მოხვრისა და სხვა; 2. არანამდვილი, მაგრამ ნამდვილს დამსგავსებული.

ლოზუნგი [გერმ.] – მოკლედ გამოთქმული მიმართვა, რომელიც გამოხატავს სახელმძღვანელო იდეას, პოლიტიკურ მოთხოვნას.

კონსტრუქცია [ლათ.] – 1. რაიმე ნაგებობის, მანქანის, მექანიზმის ნაწილთა აგებულება და ურთიერთგანლაგება; 2. რთული ნაგებობა და მისი შემადგენელი ცალკეული ნაწილები.

ჰარმონია [ბერძ.] – რისამე მწყობრი შეთანხმება, შეხამება.

მონარქია [ბერძ.] – მმართველობის ფორმა, როდესაც სახელმწიფოს სათავეში უდგას ერთი პირი – მონარქი; სახელმწიფო, რომელსაც მმართველობის ასეთი ფორმა აქვს.

ინტელექტი [ლათ.] – ადამიანის აზროვნების უნარი, გონებრივი განვითარების დონე; ჭკუა, გონება.

ინსტინქტი [ლათ.] – 1. ცხოველური ორგანიზმის თანდაყოლილი მიდრეკილება მოზანშეწონილი, მაგრამ არაცნობიერი მოქმედებისადმი. 2. გადატ. მიხვედრის უნარი, ალღო.

რევოლუცია [ფრ.] - 1. საზოგადოების ცხოვრებაში მომხდარი ძირფესვიანი გადატრიალება, ჩვეულებრივ, შეიარაღებული ძალის მეშვეობით; 2. ძირფესვიანი ცვლილება, გადატრიალება ცოდნის რაიმე დარგში.

მიუზიკლი [ინგლ.] - მუსიკალურ-სცენური ნაწარმოები უპირატესად კომედიური ხასიათის, რომელშიც გამოყენებულია თანამედროვე ყოფითი მუსიკის, ქორეოგრაფიის, ოპერატის, ოპერის გამომსახველობითი საშუალებები;

მუზა [ბერძ.] - 1. პოეტის შთაგონების წყარო; 2. პოეტის შემოქმედება მისი დამახასიათებელი თავისებურება.

ვარიანტი [ლათ.] - 1. რისამე ნაირსახეობა, სახეცვლილება; 2. ლიტერატურული ან მუსიკალური ნაწარმოების ან მისი ნაწილის ერთ-ერთი რედაქცია; 3. ჭადრაკში: სხვლათა ერთ-ერთი შესაძლებელი კომბინაცია მოცემულ მდგომარეობაში.

ტირე [ფრანგ.] - სასვენი ნიშანი, ჰორიზონტალური ხაზი.

რედაქტორი [ფრანგ.] - 1. პირი, რომელიც წიგნის, ჟურნალის, გაზეთის გამოცემას ხელმძღვანელობს, მის შინაარსს ამტკიცებს; 2. პირი, რომელიც რედაქციას უკეთებს რაიმე ტექსტს. ტექნიკური რედაქტორი - პირი, რომელიც განაგებს გამოსაცემი წიგნის, გაზეთის პოლიგრაფიულ გაფორმებას.

ტანგო [ესპ.] - სალონური ნელტემპიანი ცეკვა ქალ-ვაჟისა; მუსიკა ამ ცეკვისათვის.

ლექცია [ლათ.] - 1. ზეპირად გადმოცემა საგნისა; საჯარო გამოსვლა, საჯარო კითხვა რაიმე თემაზე; 2. (მრ.). ასეთ გადმოცემათა, გამოსვლათა დაბეჭდილი კურსი; ჩანაწერი რაიმე სასწავლო საგნის მიხედვით.

ლექსიკონი [ბერძ.] - 1. წიგნი, რომელშიც ანბანზეა გაწყობილი ამა თუ იმ ენის სიტყვები და მოცემულია მათი განმარტება იმავე ენაზე ან თარგმანი რომელიმე სხვა ენაზე; 2. ვისამე სიტყვების მარაგი;

ბუფეტი [ფრანგ.] - 1. სუფრის ჭურჭლის შესანახი კარადა; 2. სასადილოებსა და რესტორნებში: მაგიდა ან დახლი, სადაც ყიდიან საუზმესა და სასმელს; 3. სასაუზმე ან პატარა სასადილო.

მისტიკა [ბერძ.] - 1. ზებუნებრივი ძალების რწმენა. 2. (გადატ.). იდუმალი რამ.

დიზელი [გერმ.] - შიგაწვის ძრავა, რომელიც მუშაობს მძიმე თხევადი საწვავით.

დიზაინი [ინგლ.] - დიზაინერის საქმიანობა, სპეციალობა.

რეპორტაჟი [ფრანგ.] - დღის განმავლობაში მომხდარი ამბების შესახებ ცნობების შედგენა პრესისა და რადიოსათვის;

ლოტო [ფრანგ.] - 1. სათამაშო, რომელიც შედგება ციფრებიანი მუყაოს ბარათებისა და კოჭებისგან; ამოღებული კოჭების მიხედვით მოთამაშენი ფარავენ შესაბამის ციფრებს ბარათებზე; 2. ასეთივე საბავშვო სათამაშო, რომლის ბარათებზე ციფრები შეცვლილია ნახატებით.

პარაშუტი [ფრანგ.] - 1. თვითმფრინავიდან ადამიანის გადმოსახტომი ან ტვირთის ჩამოსაგდები მოწყობილობა; ჰაერში იხსნება ქოლგასავით; 2. მექანიზმი, რომელიც მაღაროში ბაგირის გაწყვეტის შემთხვევაში ამწევ გალიას იცავს ჩავარდნისგან.

პარამეტრი [ბერძ.] - 1. (მათემ.). სიდიდე, რომელიც შედის მათემატიკურ ფორმულებში და თავის მუდმივ მნიშვნელობას ინარჩუნებს მხოლოდ მოცემული ამოცანის პორობებში; 2. რაიმე საგნის ან მოვლენის ძირითადი თვისებების დამახასიათებელი სიდიდე ან სიდიდეები.

შანსი [ფრანგ.] - რისამე განხორციელების, რამეში წარმატების შესაძლებლობა.

პოზა [ფრანგ.] - 1. ადამიანის სხეულის ესა თუ ის მდგომარეობა. არაგულწრფელი ქცევა, პრანჭვა.

ირონია [ბერძ.] - ფარული, ოდნავ შესამჩნევი დაცინვა.

იზოლაცია [ფრანგ.] - 1. ცალკე გამოყოფა, გამიჯვნა; 2. გარემოსთან, ადამიანებთან ურთიერთობის საშუალების სპობა; 3. საიზოლაციო განმამხოლოებელი ნივთიერება ან მოწყობილობა.

პესიმიზმი [ლათ.] - ყველაფერში ცუდი, ბნელი მხარეების დანახვა; სევდიანობა, გულგატეხილობა, უიმედობა.

ოპტიმიზმი [ლათ.] - ყველაფერში კარგის, ნათელი მხარეების დანახვა; მხნე განწყობილება, მომავლის რწმენა, იმედიანობა.

სპაზმი [ბერძ.] - ყელის, საყლაპავი მილის, კუჭ-ნაწლავისა და მისთანათა კუნთების კრუნჩხვითი შეკუმშვა.

მოამზადა ლალი ფაციამ