ხში­რად ვიხ­სე­ნებთ იმ ადა­მი­ა­ნებს, ვი­საც ქვეყ­ნის ცხოვ­რე­ბა­ში სა­კუ­თა­რი შე­მოქ­მე­დე­ბით, წვლი­ლი აქვს შე­ტა­ნი­ლი და ხალ­ხს გულ­წრფე­ლად უყ­ვარს.

დღეს გე­ნი­ა­ლუ­რი კომ­პო­ზი­ტო­რის რე­ვაზ ლა­ღი­ძის და უდი­დე­სი ქარ­თვე­ლი კო­მი­კო­სის იპო­ლი­ტე ხვი­ჩი­ას გახ­სე­ნე­ბა გვინ­და...

რე­ვაზ ლა­ღი­ძე

"მა­მას ძა­ლი­ან ბევ­რი წე­რი­ლი მოს­დი­ო­და თაყ­ვა­ნის­მცე­მე­ლი მან­დი­ლოს­ნე­ბის­გან, სა­დაც თხოვ­დნენ იქ­ნებ თქვე­ნი სუ­რა­თი გა­მოგ­ვიგ­ზავ­ნო­თო, რეზო კი ამ­ბობ­და - რა ვიცი, კაცო ვი­საც ჩემი ფოტო გა­ვუგ­ზავ­ნე, პა­სუ­ხი არა­ვის­გან მომ­სვლი­აო და ამი­ტომ გა­და­წყვი­ტა, რომ თა­ვის ფო­ტოს ნაც­ვლად, პეტ­რე გრუ­ზინ­სკის ფო­ტოს უგ­ზავ­ნი­და თაყ­ვა­ნის­მცემ­ლებს წარ­წე­რით - "ეს არის "თბი­ლი­სოს" ავ­ტო­რი"... ეს ამ­ბა­ვი მერე თბი­ლის­ში ანეკ­დო­ტად იქცა", - იხ­სე­ნებს კომ­პო­ზი­ტორ რე­ვაზ ლა­ღი­ძის ქა­ლიშ­ვი­ლი, ლელა, რო­მელ­საც მა­მამ ოპე­რა "ლელა" მი­უ­ძღვნა...

რე­ვაზ ლა­ღი­ძე 1921 წლის 10 ივ­ლისს, ქუ­თა­ი­სის მაზ­რის სო­ფელ ობ­ჩა­ში და­ი­ბა­და. და­ამ­თავ­რა თბი­ლი­სის IV სა­მუ­სი­კო სას­წავ­ლე­ბე­ლი (ვი­ო­ლი­ნოს გან­ხრით) და ვი­ო­ლი­ნო­ზე სიმ­ფო­ნი­ურ ორ­კესტრებ­ში უკ­რავ­და. შემ­დგომ თბი­ლი­სის სა­ხელ­წი­ფო კონ­სერ­ვა­ტო­რია და­ამ­თავ­რა. ლა­ღი­ძე სხვა­დას­ხვა ჟან­რის მუ­სი­კა­ლუ­რი ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბის ავ­ტო­რია. ეკუთ­ვნის რო­გორც ოპე­რა "ლელა", ისე მუ­სი­კა­ლუ­რი კო­მე­დი­ე­ბი, სიმ­ფო­ნი­უ­რი პო­ე­მა, სიმ­ფო­ნი­უ­რი სუ­რა­თი "სა­ჭი­დაო", რამ­დე­ნი­მე სა­გუნ­დო სიმ­ღე­რა-კან­ტა­ტა ("სიმ­ღე­რა სამ­შობ­ლო­ზე", "ბა­ლა­და ვაზ­ზე", "ოდა მეს­ხეთ­ზე", "მო­ხე­უ­რი ბა­ლა­და" და სხვ.), სა­ფორ­ტე­პი­ა­ნო და ჩე­ლოს პი­ე­სე­ბი. შექ­მნი­ლი აქვს მუ­სი­კა სპექ­ტაკ­ლე­ბი­სა და კი­ნო­ფილ­მე­ბის­თვის ("სა­ბუ­და­რე­ლი ჭა­ბუ­კი", "ნინო", "ზვი­გე­ნის კბი­ლი", "ხე­ვის­ბე­რი გოჩა", სულ 30-ზე მეტი სუ­რა­თი).

აქ­ტი­უ­რად მუ­შა­ობ­და სიმ­ღე­რის ჟანრ­ში, ხოლო მისი "სიმ­ღე­რა თბი­ლის­ზე" ყვე­ლა დრო­ის პო­პუ­ლა­რუ­ლი ნა­მუ­შე­ვა­რია, არა მარ­ტო სა­ქარ­თვე­ლო­ში. რო­გორც კომ­პო­ზი­ტო­რი ამ­ბობ­და, ამ სიმ­ღე­რას მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა წერ­და და ბო­ლოს ნო­ტე­ბად ერთ დღე­ში აქ­ცია... "თბი­ლი­სო" პირ­ვე­ლად დე­და­ქა­ლა­ქის 1500 წლის­თვის მი­ძღვნილ იუ­ბი­ლე­ზე გა­ის­მა.

კომ­პო­ზი­ტო­რი პე­და­გო­გი­ურ მოღ­ვა­წე­ო­ბას ეწე­ო­და. იყო თბი­ლი­სის პე­და­გო­გი­უ­რი ინ­სტი­ტუ­ტის მუ­სი­კის კა­თედ­რის გამ­გე. ბევ­რი ცნო­ბი­ლი მუ­სი­კო­სის მას­წავ­ლე­ბე­ლი გახ­ლდათ. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით კონ­სერ­ვა­ტო­რი­ის პე­და­გო­გიც.

რე­ვაზ ლა­ღი­ძის საყ­ვა­რე­ლი გარ­თო­ბა ნა­დი­რო­ბა და თევ­ზა­ო­ბა იყო. ბუ­ნე­ბა ძა­ლი­ან უყ­ვარ­და და ბუ­ნე­ბა­ში ყოფ­ნას დიდ დროს უთ­მობ­და, რაც შემ­დეგ მის შე­მოქ­მე­დე­ბა­ში აი­სა­ხე­ბო­და. "თუ მი­წა­ზე ფეხ­შიშ­ვე­ლა არ გა­ივ­ლი, სა­ქარ­თვე­ლოს რო­გორ შე­იგ­რძნობ; თუ ერთხელ მა­ინც ფეხ­შიშ­ველს ფეხ­ში ეკა­ლი არ შეგ­სო­ბია, თუ ერთხელ მა­ინც ბადე არ გა­და­გი­ფე­ნია ჩვენს ვიწ­რო მდი­ნა­რე­ებ­ზე - შენ სა­ქარ­თვე­ლოს ვერ შე­იგ­რძნო­ბო", - ამ­ბობ­და ის. რო­გორც მას­ზე ჰყვე­ბი­ან, გა­ამ­ზა­დებ­და თურ­მე თა­ვის ბადე-ან­კე­სებს, ჩაჯ­დე­ბო­და "ვოლ­გა 21"-ში და მი­დი­ო­და სა­თევ­ზა­ოდ. ამა­ყობ­და იმით, რომ სა­ქარ­თვე­ლო­ში მდი­ნა­რე არაა, ბადე არ მეს­რო­ლო­სო. თევ­ზი და ნა­ნა­დი­რე­ვი კი არა, თა­ვად ეს პრო­ცე­სი უყ­ვარ­და, რად­გა­ნაც იქ მე­გობ­რებ­თან ერ­თად და­დი­ო­და.

კომ­პო­ზი­ტო­რი 1981 წელს, 60 წლის ასაკ­ში გარ­და­იც­ვა­ლა. დაკ­რძა­ლუ­ლია დი­დუ­ბის მწე­რალ­თა და სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე­თა პან­თე­ონ­ში.

იპო­ლი­ტე ხვი­ჩია

დიდი ქარ­თვე­ლი მსა­ხი­ო­ბი და კო­მი­კო­სი - იპო­ლი­ტე ხვი­ჩია 1910 წელს სო­ფე­ლი კონ­ტუ­ათ­ში, ახ­ლან­დე­ლი ხო­ნის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი და­ი­ბა­და. და­ამ­თავ­რა თბი­ლი­სის სამ­რეწ­ვე­ლო-ეკო­ნო­მი­კუ­რი ტექ­ნი­კუ­მი. 30-იან წლებ­ში იყო ხო­ნის და ბაღ­და­თის რა­ი­ო­ნუ­ლი თე­ატ­რე­ბის მსა­ხი­ო­ბი. 60-იან წლებ­ში კი უკვე რუს­თა­ვე­ლის თე­ატ­რის სცე­ნა­ზე თა­მა­შობ­და.

1956 წლი­დან კი კი­ნო­ში აქ­ტი­უ­რად იღებ­დნენ. მას­თან მუ­შო­ბა ყვე­ლა რე­ჟი­სორს უყ­ვარ­და. ნა­თა­მა­შე­ვი აქვს "სა­ბუ­და­რე­ლი ჭა­ბუკ­ში", "მა­ნა­ნა­ში", "ბურ­თი და მო­ე­და­ნი", "თხუ­ნე­ლა", "თო­ჯი­ნე­ბი იცი­ნი­ან", "არ იდარ­დო!", "ფე­ო­ლა", "მხი­ა­რუ­ლი რო­მა­ნი", "პირ­ვე­ლი მერ­ცხა­ლი", "დათა თუ­თაშ­ხია" და სხვ. მისი შე­მოქ­მე­დე­ბა მა­ყუ­რე­ბელს ხიბ­ლავ­და, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი მისი უბ­რა­ლო­ე­ბა და ბუ­ნებ­რი­ო­ბა.

რამ­დე­ნი­მე ეპი­ზო­დი შვი­ლის, ნუნუ ხვი­ჩი­ას წიგ­ნი­დან "მო­ნოგ­რა­ფია მა­მა­ზე":

"13 რი­ცხვი"

"31-ში და­ი­ბა­და. 31-ში გარ­და­იც­ვა­ლა. 13 "იპო­ლი­ტე" შე­ას­რუ­ლა კი­ნო­ში. იპო­ლი­ტე ამ ციფრს, 13-ს ასე გა­მოთ­ქვამ­და: "დუ­ჟინს პლუს ერთი".

* * *

"ერთ-ერთ ინ­ტერ­ვი­უ­ში იპო­ლი­ტე ეკი­თხე­ბა კო­რეს­პონ­დენტს:

- რამ­დე­ნი შე­კი­თხვა გა­მოგ­ვი­ვი­და?

- თერ­თმე­ტი.

- თუ შე­იძ­ლე­ბა, კი­დევ ორი შე­კი­თხვა რომ და­ვუ­მა­ტოთ? ცა­მე­ტი ჩემი ციფ­რია. კარ­გად მაქვს დაც­დი­ლი: ოჯახ­ში 13 სული ვი­ყა­ვით: დედა, მამა და 11 შვი­ლი. ქუ­თა­ის­ში ლერ­მონ­ტო­ვის 13-ში ვცხოვ­რობ­დი, ქუ­თა­ი­სი­დან თბი­ლის­ში წი­თე­ლი პარ­ტი­ზა­ნე­ბის (დღეს იპო­ლი­ტე ხვი­ჩი­ას სა­ხე­ლო­ბის) 13 სახ­ლში გად­მო­ვე­დი, რეს­პუბ­ლი­კის დამ­სა­ხუ­რე­ბუ­ლი არ­ტის­ტის წო­დე­ბაც 1953 წლის 13 ივ­ნისს მი­ვი­ღე; სას­ტუმ­რო­ში ყო­ველ­თვის 13 ნო­მე­რი მხვდე­ბა; სა­ხალ­ხო არ­ტის­ტის წო­დე­ბაც 1960 წლის 13 ივ­ლისს მი­ვი­ღე; ახა­ლი ბინა სე­ვას­ტო­პოლ­ზე - 13 ივ­ნისს და ა.შ."

* * *

...ქარ­თუ­ლი იუ­მო­რი, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, თა­ვი­სე­ბუ­რია და მას სხვა იო­ლად ვერ იგებს, თუმ­ცა ერთხელ, კა­ნის ფეს­ტი­ვალ­ზე, ფილმში - "ბურ­თი და მო­ე­და­ნი" იპო­ლი­ტეს "კუ­ჭ­კუ­ჭიმ" ჟან გა­ბე­ნის გა­ო­ცე­ბა გა­მო­იწ­ვია: რეზო ჩხე­ი­ძის გვერ­დით მჯდომ, ყვე­ლა დრო­ის უდი­დეს ფრანგ მსა­ხი­ობს თარ­ჯიმ­ნის მეშ­ვე­ო­ბით უთ­ქვამს: "რა­ტომ არ ვიც­ნობ ამ კაცს, რა გე­ნი­ო­სი გყო­ლი­ათ?"

* * *

"იპო­ლი­ტეს მიერ გან­სა­ხი­ე­რე­ბულ გმი­რებს მა­ყუ­რე­ბე­ლი კარ­გად იც­ნობს, მაგ­რამ მისი თან­და­ყო­ლი­ლი იუ­მო­რი ცხოვ­რე­ბა­შიც არა­ნაკ­ლებ "მწვა­ვე" იყო და ყო­ველ­თვის აღ­წევ­და შე­სა­ბა­მის მი­ზანს: "ბურ­თი და მო­ედ­ნის" გა­და­ღე­ბის დროს კუ­ჭ­კუ­ჭის სტა­დი­ონ­ზე სარ­ბე­ნად დიდი შავი ტრუ­სე­ბი დას­ჭირ­და, სტუ­დი­ა­ში კი მისი ზო­მი­სა ვერ აღ­მო­ა­ჩი­ნეს. გა­და­ღე­ბა ორი დღით გა­და­ი­დო. სა­ღა­მოს, შინ მი­სულ­მა იპო­ლი­ტემ, აი­ვან­ზე გა­საშ­რო­ბად გა­ფე­ნილ, სი­დედ­რის კუთ­ვნილ, შორ­ტე­ბი­ვით სრულ, მოგ­რძო ნი­ფხავს მოჰ­კრა თვა­ლი.

მე­ო­რე დღეს ვე­რი­ჩკამ შეძ­რა #13 სახ­ლის მცხოვ­რებ­ნი. მე­ზობ­ლე­ბის აივ­ნე­ბი რომ შე­მო­ი­ა­რა, ეზო­შიც ჩა­ვი­და და იქაც ბევ­რი ეძე­ბა, მაგ­რამ ვერ მი­აგ­ნო...

- რას ეძებ, ვე­რი­ჩკა? - ეკი­თხე­ბოდ­ნენ გა­ო­ცე­ბუ­ლი მე­ზობ­ლე­ბი... გვი­ან ღა­მით გა­და­ღე­ბი­დან დაბ­რუ­ნე­ბულ­მა იპო­ლი­ტემ, ოჯა­ხის წევ­რე­ბის გაღ­ვი­ძე­ბას რომ მო­ე­რი­და, აი­ვან­ზე და­ი­ძი­ნა და... დი­ლა­ად­რი­ა­ნად რძი­სა და მაწ­ვნის ბოთ­ლე­ბის გა­მო­სა­ტა­ნად აი­ვან­ზე გა­სუ­ლი ვე­რი­ჩკას კი­ვილ­მა ყვე­ლა გა­აღ­ვი­ძა.

- დე­და­ია! ამას რას ხე­დავს ჩემი და­საფ­სე­ბი თვა­ლე­ბი! სად იყო ბიჭო, მაი ტრუ­სი­კი?

- კაი ახლა, ვე­რი­ჩკა - ეხ­ვე­წე­ბა იპო­ლი­ტე. - რა მოხ­და მერე. ამ ასაკ­ში შენ ტან­ზე ჩაც­მულს მა­ინც ვე­რა­ვინ ნა­ხავ­და და ახლა ეს ნი­ფხა­ვი მსოფ­ლი­ოს მო­ივ­ლის... აბა?!"

* * *

"ფე­ო­ლას" გა­და­ღე­ბა ბა­თუმ­ში მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და. ამ დროს სე­სი­ლია თა­ყა­იშ­ვი­ლიც ოჯახ­თან ერ­თად ის­ვე­ნებ­და იქ. გა­და­ღე­ბი­დან ზღვის­კენ მი­მა­ვალ იპო­ლი­ტეს ქუ­ჩა­ში მზით "ნა­სი­ა­მოვ­ნე­ბი" სე­სი­ლია შეხ­ვდა.

- აუ, სე­სი­ლია, გა­მო­მას­წა­რი?

- რა გინ­და, ბიჭო, რა?

- რა და, შენი ნახ­ვა მინ­დო­და სა­ბა­ნაო კოს­ტი­უმ­ში.

- უჰ, მეხი კი და­გა­ყა­რე. ა, და შემ­ხე­დე! - სე­სი­ლი­ამ გა­იხ­სნა ხა­ლა­თი და სა­ბა­ნაო კოს­ტი­უმ­ში მო­ეჩ­ვე­ნა იპო­ლი­ტეს.

- დი­დუუ! ყვავს და­ა­ჩხავ­ლებს...

- და­მე­კარ­გე აქე­დან".

* * *

"ერთხელ იპო­ლი­ტე ცოლს ახ­ლობ­ლის პა­ნაშ­ვიდ­ზე გაჰ­ყვა. ოთახ­ში რომ შე­ვი­და, მიმ­სვლე­ლი თუ ჭი­რი­სუ­ფა­ლი მის­კენ შებ­რუნ­და და ყვე­ლამ ჩუმი სი­ცი­ლი და­ი­წყო. იპო­ლი­ტემ წო­ნას­წო­რო­ბა შე­ი­ნარ­ჩუ­ნა, ჭი­რი­სუ­ფალს მი­უ­სამ­ძიმ­რა და ჩქა­რი ნა­ბი­ჯით გა­ე­ცა­ლა იქა­უ­რო­ბას. იმის შემ­დეგ ქალ­ბა­ტო­ნი ლუბა იპო­ლი­ტეს­თან ერ­თად, პა­ნაშ­ვიდ­ზე წას­ვლას ყო­ველ­თვის ერი­დე­ბო­და. მსგავ­სი უხერ­ხუ­ლი სი­ტუ­ა­ცი­ე­ბით გა­წა­მე­ბულ­მა იპო­ლი­ტემ ერთხელ თხოვ­ნი­თაც მი­მარ­თა ახ­ლობ­ლებს:

- თქვე­ნი ჭი­რი­მე, თუ ჩემ დაკ­რძალ­ვა­ზე მოხ­ვდე­ბით, შე­ახ­სე­ნეთ ჩვე­ნებს, სუ­რა­თი წინ არ გა­ი­ტა­ნონ.

- რა­ტომ, ბა­ტო­ნო იპო­ლი­ტე?

- ხალ­ხი სუ­რა­თის და­ნახ­ვა­ზე გა­ი­ცი­ნებს, მე კი მინ­და, ამ ერთხელ მა­ინც მო­მე­გე­ბონ ცრემ­ლით. ამ ერთხელ მა­ინც..."

შვი­ლიშ­ვი­ლი ავთო ხვი­ჩია ბა­ბუ­ა­ზე:

"ვიქ­ნე­ბო­დი ასე 31 წლის, იპო 73 წლის იყო, როცა ინ­სულ­ტი და­ე­მარ­თა. ეს უამ­რა­ვი მი­ზე­ზის გამო შე­იძ­ლე­ბო­და მომ­ხდა­რი­ყო: ნერ­ვი­უ­ლო­ბა, რამ­დენ­ჯერ­მე კი­ბე­ზეც და­ე­ცა. ფილ­მი ხომ გახ­სოვთ, "ბო­დი­ში, თქვენ გე­ლით სიკ­ვდი­ლი", იქ ერთი ეპი­ზო­დია, სა­დაც იპო­ლი­ტეს აგურს ურტყა­მენ თავ­ში, რა­ტომ­ღაც ვი­ღა­ცამ ბო­რო­ტად იხუმ­რა და აგუ­რის ბუ­ტა­ფო­რი­ის ნაც­ვლად, ნამ­დვი­ლი აგუ­რი და­დეს, ჰოდა, იმ აგუ­რის ჩარ­ტყმაც და­ე­მა­ტა... თუმ­ცა, ნამ­დვი­ლი მი­ზე­ზი დღემ­დე არ ვი­ცით, მაგ­რამ ინ­სულ­ტით არ გარ­დაც­ვლი­ლა, მას შემ­დეგ წა­მოდ­გა, სა­ერ­თოდ, ოპ­ტი­მის­ტი იყო, დიდი შე­მარ­თე­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და. სამ­წუ­ხა­როდ, მას ას­თმის შე­ტე­ვე­ბი და­ე­წყო, ვმკურ­ნა­ლობ­დით, სა­უ­ბე­დუ­როდ, ვერ ვუშ­ვე­ლეთ, სიკ­ვდი­ლის მი­ზე­ზიც ეს გვე­გო­ნა, მაგ­რამ, რო­გორც უკვე შემ­დეგ გა­ირ­კვა, იპო­ლი­ტეს ფილ­ტვებ­მა უმტყუ­ნა".

იპო­ლი­ტე გარ­და­იც­ვა­ლა თბი­ლის­ში, 1985 წელს. დაკ­რძა­ლუ­ლია სა­ბურ­თა­ლოს სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე­თა პან­თე­ონ­ში.

AMBEBI.GE-სთვის მო­ამ­ზა­და ლალი ფა­ცი­ამ

ასე­ვე და­გა­ინ­ტე­რე­სებთ: რას წერ­და ან­დერ­ძში სე­სი­ლია თა­ყა­იშ­ვი­ლი და რა­ტომ იყო "გვარ­ში ერ­თა­დერ­თი ხეპ­რე" ჭა­ბუა ამი­რე­ჯი­ბი