Ambebi.ge იმ გახ­მა­უ­რე­ბულ საქ­მე­ებ­ზე გი­ამ­ბობთ, რომ­ლე­ბიც ძვი­რა­დღი­რე­ბულ მხატ­ვრულ ტი­ლო­ებს უკავ­შირ­დე­ბა.

ნიკო ფი­როს­მა­ნი

ნიკო ფი­როს­მან­მა "შავი ლომი" თბი­ლის­ში, 1911 წელს, ორ­თა­ჭა­ლის ბაღ­ში მდე­ბა­რე, სა­მი­ტიკ­ნო "ელ­დო­რა­დოს" მფლო­ბელ ტი­ტე­ვი­ჩის თხოვ­ნით და­ხა­ტა. "შავი ლო­მის" პირ­ვე­ლი მე­პატ­რო­ნე­ე­ბი, ფრანგ მხატ­ვარ მი­შელ ლე დან­ტი­უს­თან ერ­თად, ფი­როს­მა­ნის აღ­მომ­ჩე­ნე­ბი და მისი პირ­ვე­ლი ბი­ოგ­რა­ფე­ბი, თბი­ლი­სე­ლი ძმე­ბი ილია და კი­რი­ლე ზდა­ნე­ვი­ჩე­ბი იყ­ვნენ. ძვი­რა­დღი­რე­ბუ­ლი ტილო 1993 წელს ყა­ჩა­ღებ­მა ქუ­თა­თე­ლა­ძე­ე­ბის ოჯა­ხი­დან გა­ი­ტა­ცეს. სხვა­დას­ხვა ცნო­ბით, "შავ ბა­ზარ­ზე" ამ ტი­ლოს ღი­რე­ბუ­ლე­ბა რამ­დე­ნი­მე მი­ლი­ო­ნი დო­ლა­რია.

18 წლის მან­ძილ­ზე, "შავი ლო­მის" ბედი უც­ნო­ბი იყო, სა­ნამ ფი­როს­მა­ნის ეს შე­დევ­რი რუ­სეთ­ში არ გა­მო­ფი­ნეს.

2011 წელს "შავი ლომი" სკან­და­ლის მი­ზე­ზი გახ­და. გე­ნე­რა­ლურ­მა პრო­კუ­რა­ტუ­რამ, სა­ქარ­თვე­ლო­ში შვე­ი­ცა­რი­ის სა­ელ­ჩოს დახ­მა­რე­ბით, რუ­სულ მხა­რეს შე­დევ­რის დაბ­რუ­ნე­ბა მოს­თხო­ვა. გა­ირ­კვა, რომ "შავ ლომს" ინ­ტერ­პო­ლის ხა­ზი­თაც ეძებ­დნენ. ქარ­თუ­ლი კა­ნო­ნე­ბით, კულ­ტუ­რუ­ლი ძეგლის სტა­ტუ­სის მქო­ნე ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შის სა­ქარ­თვე­ლოს ფარ­გლებს გა­რეთ გა­ტა­ნა აკ­რძა­ლუ­ლია, თუნ­დაც, ის კერ­ძო კო­ლექ­ცი­ა­ში იყოს და­ცუ­ლი. ქარ­თუ­ლი მხა­რის პრე­ტენ­ზი­ე­ბის შემ­დეგ, რუ­სებ­მა "შავი ლომი" სა­ლო­ნი­დან სას­წრა­ფოდ ჩა­მოხ­სნეს. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით კი გა­ავ­რცე­ლეს დო­კუ­მენ­ტი, რომ­ლის მი­ხედ­ვით, ყა­რა­მან ქუ­თა­თე­ლა­ძემ "შავ ლომ­ზე" ყვე­ლა უფ­ლე­ბა რუ­სე­თის მო­ქა­ლა­ქეს გა­დას­ცა. დო­კუ­მენ­ტის მი­ხედ­ვით, "შავ ლომ­ზე" ყვე­ლა უფ­ლე­ბა ყა­რა­მან ქუ­თა­თე­ლა­ძემ, 2002 წელს, სამი წლის ვა­დით, რუ­სე­თის მო­ქა­ლა­ქეს, 42 წლის ვი­ა­ჩეს­ლავ ეფი­მოვს, 2000 ლა­რად გა­დას­ცა. ეფი­მოვს სუ­რა­თის გა­ყიდ­ვის უფ­ლე­ბაც მი­ე­ნი­ჭა. ყა­რა­მან ქუ­თა­თე­ლა­ძემ უკვე გა­ნა­ცხა­და, რომ ეს დო­კუ­მენ­ტი გა­ყალ­ბე­ბუ­ლია და ეფი­მოვ­მა მას­ზე ხელი შეც­დო­მით მო­ა­წე­რი­ნა. თა­ვის მხრივ, ქუ­თა­თე­ლა­ძის გან­ცხა­დე­ბა უარ­ყო ნო­ტა­რი­უს­მა ბესო ბუ­ლი­ამ, რო­მელ­მაც და­ა­დას­ტუ­რა, რომ 2002 წელს, თბი­ლის­ში, ქუ­თა­თე­ლა­ძე და ეფი­მო­ვი ნამ­დვი­ლად იმ­ყო­ფე­ბოდ­ნენ მას­თან აღ­ნიშ­ნუ­ლი რწმუ­ნე­ბის გა­სა­ფორ­მებ­ლად. რუ­სუ­ლი ვერ­სი­ის თა­ნახ­მად, "შავი ლო­მის" ამ­ჟა­მინ­დელ­მა მფლო­ბელ­მა ფი­როს­მა­ნის ტილო, რამ­დე­ნი­მე წლის წინ კერ­ძო აუქ­ცი­ონ­ზე შე­ი­ძი­ნა და მას შემ­დეგ, რაც გა­ი­გო, რომ სუ­რა­თი მო­პა­რუ­ლი იყო, თბი­ლის­ში ჩა­მო­ვი­და და ყვე­ლა პრობ­ლე­მა იუ­რი­დი­უ­ლად მო­აგ­ვა­რა.

ნიკო ფი­როს­მა­ნი

პირ­ვე­ლად "არ­სე­ნა­ლის მთა ღა­მით", ნი­კა­ლას სხვა სუ­რა­თებ­თან ერ­თად, მხატ­ვარ­მა ზიგმუნდ ვა­ლი­შევ­სკიმ აღ­მო­ა­ჩი­ნა თბი­ლი­სის ვაგ­ზლის ახ­ლოს მდე­ბა­რე ნიკო ბა­ი­ა­ძის ღვი­ნის სარ­დაფ­ში. ნიკო ფი­როს­მან­მა ტილო 1907-1908 წლებ­ში და­ხა­ტა. და­ახ­ლო­ე­ბით 1914-15 წლებ­ში ნიკო ბა­ი­ა­ძემ სარ­და­ფი და­კე­ტა და ნა­ხატ­თან ერ­თად გაქ­რა. სუ­რა­თე­ბი და­კარ­გუ­ლად მი­იჩ­ნი­ეს, თუმ­ცა 1920 წელს პო­ეტ­მა კო­ლაე ჩერ­ნი­ავ­სკიმ სრუ­ლი­ად შემ­თხვე­ვით აღ­მო­ა­ჩი­ნა სა­ბურ­თა­ლო­ზე, ბა­ი­ა­ძის ღვი­ნის ახალ სარ­დაფ­ში. სუ­რა­თი რამ­დე­ნი­მე თურ­ქულ ლი­რად კი­რი­ლე ზდა­ნე­ვიჩ­მა შე­ი­ძი­ნა და "არ­სე­ნა­ლის მთამ" ნიკო ბა­ი­ა­ძის სარ­და­ფი­დან ზდა­ნე­ვი­ჩე­ბის სახ­ლში გა­და­ი­ნაც­ვლა. იმ დროს ზდა­ნე­ვი­ჩე­ბი მოს­კოვ­ში ცხოვ­რობ­დნენ. იმ პე­რი­ოდ­ში რუ­სეთ­ში იმ­ყო­ფე­ბო­და ფრან­გი მწე­რა­ლი ლუი არა­გო­ნი, რო­მე­ლიც კო­მუ­ნის­ტი გახ­ლდათ. ამი­ტომ კო­მუ­ნის­ტურ­მა პარ­ტი­ამ პა­ტი­ვის­ცე­მის ნიშ­ნად ლუი არა­გონს, 60 წლის იუ­ბი­ლეს­თან და­კავ­ში­რე­ბით, ფი­როს­მა­ნის ნა­ხა­ტი "არ­სე­ნა­ლის მთა ღა­მით" გა­დას­ცა.

2003 წელს, ნა­ხა­ტის მფლო­ბე­ლი სა­ქარ­თვლოს ფი­როს­მა­ნის ტი­ლოს გად­მო­ცე­მას 300 000 და­თან­ხმდა, მაგ­რამ სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბამ ჟურ­ნა­ლისტ ნელი კო­ბი­აშ­ვი­ლის შე­თა­ვა­ზე­ბა­ზე უარი გან­ცხა­და. უფრო სწო­რად, სა­ერ­თოდ არ და­ინ­ტე­რეს­და. სა­ქარ­თვე­ლომ ფი­როს­მა­ნის "არ­სე­ნა­ლის მთა ღა­მით" ვერ და­იბ­რუ­ნა, ჟან რის­ტამ ნა­ხა­ტი ებ­რა­უ­ლი წარ­მო­შო­ბის რუს კო­ლექ­ცი­ო­ნერს მიჰ­ყი­და. ამის შემ­დეგ ის სამ­ჯერ გა­ი­ყი­და: პირ­ვე­ლად, 2007 წელს "სოტ­ბის" აუქ­ცი­ონ­ზე - 1,6 მი­ლი­ონ აშშ დო­ლა­რად, 2010 წელს კი "მაკ­დუ­გა­ლის" აუქ­ცი­ონ­ზე გა­ი­ტა­ნეს გა­სა­ყი­დად. "კრის­ტის" აუქ­ცი­ო­ნის ვებ-გვერ­დზე "არ­სე­ნა­ლის მთა" რუ­სუ­ლი მხატ­ვრო­ბის სექ­ცი­ა­ში გა­ნა­თავ­სეს და სა­წყის ფა­სად 800 000 გირ­ვან­ქა სტერ­ლინ­გი მი­უ­თი­თეს, თუმ­ცა აუქ­ცი­ო­ნის დღეს ნი­კა­ლას ნა­ხა­ტის სა­წყის ღი­რე­ბუ­ლე­ბად მხო­ლოდ 550 000 გირ­ვან­ქა სტერ­ლინ­გი და­სა­ხელ­და. 2015 წელს ნა­ხა­ტი სკან­და­ლის მი­ზე­ზი გახ­და, როცა კერ­ძო კო­ლექ­ცი­ო­ნერ­მა "კრის­ტის" აუქ­ცი­ონ­ზე გა­ი­ტა­ნა. ნა­ხა­ტი სა­ბო­ლო­ოდ ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვილ­მა შე­ი­ძი­ნა და სა­ქარ­თვე­ლოს მუ­ზე­უმს გად­მო­ე­ცა.

ლუ­კას კრა­ნა­ხი

ლუ­კას კრა­ნა­ხის "მა­ჭან­კა­ლი" სა­ქარ­თვე­ლო­ში, სა­ვა­რა­უ­დოდ, დიდი მთავ­რის გი­ორ­გი რო­მა­ნო­ვის წყა­ლო­ბით აღ­მოჩ­ნდა, 1920 წელს კი იგი კერ­ძო კო­ლექ­ცი­ო­ნერს ყორ­ღა­ნოვს ჰქონ­და, რომ­ლის­გა­ნაც, თურ­მე, შემ­დეგ შე­უ­ძე­ნია მხატ­ვარ­სა და მე­ცე­ნატს დი­მიტ­რი შე­ვარ­დნა­ძეს და "ცის­ფერ გა­ლე­რე­ა­ში" და­უ­კი­დია. 1921 წელს ნა­ხა­ტი სა­ქარ­თვე­ლოს სა­გან­ძუ­რის ნუს­ხა­ში მოხ­ვდა და მენ­შე­ვი­კურ­მა მთავ­რო­ბამ ემიგ­რა­ცი­ა­ში წა­ი­ღო, სა­დაც ექ­ვთი­მე თა­ყა­იშ­ვი­ლი ერ­თგუ­ლად იცავ­და, ამ პე­რი­ოდ­ში ფა­შის­ტე­ბიც ცდი­ლობ­დნენ მის ხელ­ში ჩაგ­დე­ბას, თუმ­ცა ამა­ოდ 1946 წელს ქარ­თულ სა­გან­ძურ­თან ერ­თად "მა­ჭან­კა­ლიც და­უბ­რუნ­და სა­ქარ­თვე­ლოს და 1994 წელს ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ში იყო გა­მო­ფე­ნი­ლი.

კრა­ნა­ხის "მა­ჭან­კა­ლი" მე-20 სა­უ­კუ­ნე­ში სა­ქარ­თვე­ლო­დან გა­ი­ტა­ცეს. ნა­ხა­ტი ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მი­დან 1994 წლის ივ­ლის­ში, ხუთ­მა შე­ი­რა­ღე­ბულ­მა პირ­მა გა­ი­ტა­ცა. კრა­ნა­ხის ნა­მუ­შევ­რის გა­ტა­ცე­ბა XX სა­უ­კუ­ნის ყველ­აზე მას­შტა­ბურ ძარ­ცვად შეფ­ასდა. სა­ქარ­თვე­ლოს პრე­ზი­დენ­ტმა ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძემ საქ­მე პი­რად კონ­ტროლ­ზე აიყ­ვა­ნა, თუმ­ცა კრა­ნახს 10 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ვე­რა­ვინ მი­აგ­ნო. 2004 წელს კი 40 მი­ლი­ო­ნად შე­ფა­სე­ბუ­ლი ფერ­წე­რუ­ლი ნა­მუ­შე­ვა­რი სა­მარ­თალ­დამ­ცვე­ლებ­მა თბი­ლის­ში, ქუ­ჩა­ში იპო­ვეს. ცოტა ხნის წინ, თბი­ლი­სის ყო­ფილ­მა მთა­ვარ­მა პრო­კუ­რორ­მა "კვი­რის პა­ლიტ­რას­თან" ინ­ტერ­ვი­უ­ში და­ა­დას­ტუ­რა, რომ მტკვრის მარ­ჯვე­ნა სა­ნა­პი­რო­ზე "მა­ჭან­კა­ლი" კა­ნო­ნი­ე­რი ქურ­დის, გოგი ჩი­ქო­ვა­ნის მი­თი­თე­ბით მი­ი­ტა­ნეს.

ვან დე­ი­კი

რამ­დე­ნი­მე კვი­რის წინ, თურ­ქმა სა­მარ­თალ­დამ­ცა­ვებ­მა ბიზ­ნეს­მე­ნე­ბი და­ა­კა­ვეს, რომ­ლე­ბიც თურ­ქეთ­ში ვან დე­ი­კის ტი­ლოს გა­ყიდ­ვას ცდი­ლობ­დნენ, ნა­ხა­ტი 14 მი­ლი­ონ დო­ლა­რად არის შე­ფა­სე­ბუ­ლი და ის თურ­ქეთ­ში რუ­სე­თი­დან მოხ­ვდა. ძვი­რა­დღი­რე­ბუ­ლი ტილო სა­ქარ­თვე­ლო­ში აბა­ში­ძე­ე­ბის ოჯა­ხის სა­კუთ­რე­ბა­ში იყო, ოჯა­ხის დი­ა­სახ­ლი­სის ეკა აბა­ში­ძის გან­ცხა­დე­ბით, მან ნა­ხა­ტი რამ­დე­ნი­მე წლის წინ, იმ დროს გა­ყი­და, როცა მისი ძმა და­ა­კა­ვეს და ამ თან­ხით საპ­რო­ცე­სო შე­თან­ხმე­ბის თან­ხა გა­და­ი­ხა­და. თურ­ქი სა­მარ­თლდამ­ცვე­ლე­ბი ბიზ­ნეს­მე­ნებს მყიდ­ვე­ლე­ბის სა­ხე­ლით და­უ­კავ­შირ­დნენ და მისი ყიდ­ვა შეს­თა­ვა­ზეს. გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ცნო­ბით, ბიზ­ნეს­მე­ნებ­მა, რო­მელ­თა ვი­ნა­ო­ბაც არ სა­ხელ­დე­ბა, ნა­ხატ­ში 14 მი­ლი­ო­ნი თურ­ქუ­ლი ლირა მო­ი­თხო­ვეს. და­კა­ვე­ბა სტამ­ბო­ლის ერთ-ერთი სას­ტუმ­როს ნო­მერ­ში მოხ­და. და­კა­ვე­ბუ­ლებ­მა გა­ნა­ცხა­დეს, რომ ნა­ხა­ტი მათ სა­ქარ­თვე­ლო­ში მძარ­ცველ­თა ჯგუ­ფის­გან 200 000 დო­ლა­რად შე­ი­ძი­ნეს.

რაც შე­ე­ხე­ბა ნა­ხა­ტის წარ­მო­მავ­ლო­ბას, რო­გორც აბა­ში­ძე გან­მარ­ტავს, და­ახ­ლო­ე­ბით 15 წლის წინ მის­მა ძმამ, გი­ორ­გი აბა­ში­ძემ ნა­ხა­ტი სახ­ლში მი­ი­ტა­ნა და თქვა, რომ ვა­კე­ში, სა­კო­მი­სი­ო­ში 5 000 დო­ლა­რად შე­ი­ძი­ნა:

"ნა­ხა­ტის ყიდ­ვი­დან და­ახ­ლო­ე­ბით 5 წლის შემ­დეგ, რო­დე­საც ჩემი ძმა და­ა­კა­ვეს, საპ­რო­ცე­სო გა­რი­გე­ბის­თვის გარ­კვე­უ­ლი თან­ხა გვე­სა­ჭი­რო­ე­ბო­და და გა­დავ­წყვი­ტეთ აღ­ნიშ­ნუ­ლი ნა­ხა­ტი გაგ­ვე­ყი­და. იგი შეგ­ვი­ფა­სეს 80 000-დან 100 000 დო­ლა­რამ­დე. ნა­ხა­ტის სა­ნა­ხა­ვად მო­დი­ო­და უამ­რა­ვი ადა­მი­ა­ნი, ვინც ჩარ­თუ­ლია ნა­მუ­შევ­რე­ბის ყიდ­ვა-გა­ყიდ­ვა­ში და ისი­ნი გვთა­ვა­ზობ­დნენ კა­პი­კებს, თუმ­ცა ბოლო მო­მენ­ტამ­დე არ გავ­ყი­დეთ. შემ­დეგ კი მო­ვიდ­ნენ მალ­ხაზ მა­ხა­რა­ძე და ზა­ჰირ გუ­სე­ი­ნო­ვი, რომ­ლებ­მაც შე­მოგ­ვთა­ვა­ზეს 37 000 დო­ლა­რი. გა­ვა­ფორ­მეთ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა და მათ დაგ­ვი­ტო­ვეს 7 000 დო­ლა­რი. და­ნარ­ჩე­ნი თან­ხა რამ­დე­ნი­მე დღე­ში უნდა მო­ე­ტა­ნათ, თუმ­ცა მას შემ­დეგ არ გა­მო­ჩე­ნი­ლან. რო­დე­საც ჩემი ძმა გა­თა­ვი­სუფ­ლდა, დე­და­ჩემ­მა გა­და­წყვი­ტა სა­მარ­თლებ­რი­ვი მე­თო­დე­ბით და­ებ­რუ­ნე­ბი­ნა აღ­ნიშ­ნუ­ლი თან­ხა და სა­სა­მარ­თლო­ში სარ­ჩე­ლი შე­ვი­ტა­ნეთ, დავა მო­ვი­გეთ და ზა­ჰირ გუ­სე­ი­ნოვს, რო­მე­ლიც გარ­და­ბან­ში ცხოვ­რობს, და­ე­კის­რა 30 000 დო­ლა­რის გა­დახ­და, თუმ­ცა მის სა­ხელ­ზე ქო­ნე­ბა არ იყო და­რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი, შე­სა­ბა­მი­სად, თან­ხა არ და­უბ­რუ­ნე­ბი­ათ".

ეკა აბა­ში­ძის ოჯა­ხი მზად არის ვან დე­ი­კის ნა­ხა­ტის დაბ­რუ­ნე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხე­ლით ტილო ჰო­ლან­დი­ას გა­დას­ცეს.

ლადო გუ­დი­აშ­ვი­ლი

კი­დევ ერთი სკან­და­ლი, რო­მე­ლიც ძვი­რა­დღი­რე­ბულ ტი­ლოს უკავ­შირ­დე­ბა გუ­დი­აშ­ვილს ეკუთ­ვნის. ლადო გუ­დი­აშ­ვილ­მა ტილო "ქალი მტრე­დით" ნატო ვაჩ­ნა­ძეს მი­უ­ძღვნა, გრა­ფი­კა სამი წლის წინ, გურ­ჯა­ა­ნის სახლ-მუ­ზე­უ­მი­დან და­ი­კარ­გა. მე­ნე­ჯე­რი, რო­მე­ლიც მა­შინ მუ­ზე­უ­მის დი­რექ­ტო­რი იყო, ამ­ბობს, რომ გრა­ფი­კა რამ­დე­ნი­მე წლის წინ გა­ი­ტა­ნეს, თუმ­ცა ვინ გა­ი­ტა­ნა და სად წა­ი­ღო, ამის შე­სა­ხებ როზა აფ­ცი­ა­ურ­მა არა­ფე­რი იცის. შენ­გე­ლა­ი­ე­ბის ოჯა­ხი სა­მარ­თალ­დამ­ცა­ვებს მი­მარ­თა­ვენ და სურთ და­კარ­გუ­ლი ნა­ხა­ტის საქ­მე­ზე გა­მო­ძი­ე­ბა და­ი­წყოს.

თა­მარ ბო­ჭო­რიშ­ვი­ლი

Ambebi.ge

იხი­ლეთ ასე­ვე: ვინ იყო და რო­გორ ცხოვ­რობ­და ან­ტონ ვან დე­ი­კი, რომ­ლის ტი­ლოც სა­ქარ­თვე­ლო­ში სკან­დალ­ში გა­ეხ­ვა

სათ­ვალ­თვა­ლო კა­მე­რამ და­ა­ფიქ­სი­რა, რო­გორ გა­აქვთ კონ­ტრა­ბან­დუ­ლი 14-მი­ლი­ო­ნი­ა­ნი ნა­ხა­ტი სტამ­ბო­ლის სას­ტუმ­რო­დან

ლუ­კას კრა­ნა­ხის "მა­ჭან­კა­ლის" სა­ხელ­მწი­ფოს­თვის დაბ­რუ­ნე­ბის 10 წლის წი­ნან­დე­ლი ის­ტო­რი­ის უც­ნო­ბი დე­ტა­ლე­ბი

"და რა­ტომ უნდა "და­ვიბ­რუ­ნოთ ფი­როს­მა­ნი"? პი­რი­ქით, სა­ზღვარ­გა­რეთ უნდა გა­ვი­ტა­ნოთ, ძვი­რად გავ­ყი­დოთ..."

ვის დარ­ჩე­ბა "შავი ლომი"