"ვი­კი­პე­დია", რომ­ლის გა­რე­შეც თა­ნა­მედ­რო­ვე ინ­ტერ­ნეტ-სივ­რცე წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია, 2001 წლის 15 იან­ვარს შე­იქ­მნა. "ვი­კი­პე­დია" ინ­ფორ­მა­ცი­ის უშ­რე­ტი წყა­როა. სა­ბედ­ნი­ე­როდ, ის ქარ­თულ ენა­ზეც არ­სე­ბობს. რო­გორ შე­იქ­მნა ქარ­თუ­ლი "ვი­კი­პე­დია", რო­მე­ლი იყო პირ­ვე­ლი სტა­ტია და რო­გორ ვი­თარ­დე­ბა ონ­ლა­ინ-ენ­ციკ­ლო­პე­დია? - ამ სა­კი­თხებ­ზე სა­უ­ბა­რი ქარ­თუ­ლი "ვი­კი­პე­დი­ის" ერთ-ერთ ად­მი­ნის­ტრა­ტორს მი­ხე­ილ ჭა­ბუ­კაშ­ვილს ვთხო­ვეთ:

- ქარ­თუ­ლი "ვი­კი­პე­დია" 2004 წლის ნო­ემ­ბერ­ში შე­იქ­მნა. იყო ასე­თი პი­როვ­ნე­ბა ავ­თან­დილ აბუ­ლა­ძე, რო­მე­ლიც ეს­პე­რან­ტოს სპე­ცი­ა­ლის­ტი გახ­ლდათ... 2001 წელს როცა შე­იქ­მნა ინ­გლი­სუ­რი "ვი­კი­პე­დია", ამას მოჰ­ყვა "ვი­კი­პე­დი­ე­ბის" ბუმი, შე­იქ­მნა ფრან­გუ­ლად, ეს­პა­ნუ­რად, გერ­მა­ნუ­ლად და სხვა. ეს­პე­რან­ტოს სპე­ცი­ა­ლის­ტებ­მა გა­ა­კე­თეს "ვი­კი­პე­დია" ეს­პე­რან­ტო­ზეც. ავ­თან­დილ აბუ­ლა­ძე ძა­ლი­ან აქ­ტი­უ­რად იყო ჩარ­თუ­ლი ამ საქ­მე­ში, 2000-მდე სტა­ტი­აც კი გა­ა­კე­თა ეს­პე­რან­ტო­ზე. მას შემ­დეგ, რაც კარ­გად ის­წა­ვა­ლა ზო­გა­დად "ვი­კი­პე­დი­ის" ტექ­ნი­კა, გა­და­წყვი­ტა ქარ­თუ­ლა­დაც გა­ე­კე­თე­ბი­ნა ანა­ლო­გი­უ­რი. ფონდ "ვი­კი­მე­დი­ას", რო­მე­ლიც მარ­თავს "ვი­კი­პე­დი­ას", აქვს სპე­ცი­ა­ლუ­რი გან­ყო­ფი­ლე­ბა - "ვიკი-ინ­კუ­ბა­ტო­რი", სა­დაც ხდე­ბა მსურ­ვე­ლის მიერ ახალ ენა­ზე "ვი­კი­პე­დი­ის" გა­კე­თე­ბა. ფონ­დი მათ გა­მო­უ­ყოფს სპე­ცი­ა­ლურ დო­მენს და მო­ხა­ლი­სე­ე­ბი იწყე­ბენ მუ­შა­ო­ბას საც­დელ გა­რე­მო­ში, ამ პე­რი­ოდ­ში მი­დის დაკ­ვირ­ვე­ბა, თუ რამ­დე­ნი ადა­მი­ა­ნი გა­ერ­თი­ან­დე­ბა და რამ­დე­ნად აქ­ტი­უ­რია ამ ენა­ზე "ვი­კი­პე­დია". თუ ფონ­დი და­ი­ნა­ხავს, რომ ეს ინ­კუ­ბა­ტო­რი აქ­ტი­უ­რია, იმარ­თე­ბა კენ­ჭისყრა, რო­მელ­შიც მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას იღე­ბენ "ვი­კი­მე­დი­ე­ლე­ბი" და ამ კენ­ჭისყ­რის სა­ფუძ­ველ­ზე წყდე­ბა, უნდა იყოს თუ არა ამა თუ იმ ენა­ზე "ვი­კი­პე­დია". სწო­რედ ეს სა­ფე­ხუ­რე­ბი გა­ი­ა­რა ქარ­თულ­მა "ვი­კი­პე­დი­ა­მაც".

- რა იყო პირ­ვე­ლი სტა­ტია ქარ­თულ "ვი­კი­პე­დი­ა­ში"?

- ქარ­თულ "ვი­კი­პე­დი­ა­ში" პირ­ვე­ლი სტა­ტია იყო - ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძე, რო­მე­ლიც სულ რა­ღაც ორი წი­ნა­და­დე­ბი­სა­გან შედ­გე­ბო­და. შემ­დეგ ავ­თან­დილ აბუ­ლა­ძის ძა­ლის­ხმე­ვით ძა­ლი­ან გა­აქ­ტი­ურ­და ქარ­თუ­ლი "ვი­კი­პე­დია", მაგ­რამ პრო­ექ­ტის და­წყე­ბი­დან და­ახ­ლო­ე­ბით 1 წე­ლი­წად­ში ბა­ტო­ნი ავ­თან­დი­ლი გარ­და­იც­ვა­ლა. ჩვენ, ვი­კი­პე­დი­ე­ლებ­მა მას სტა­ტია მი­ვუ­ძღვე­ნით, რად­გან ვთვლით, რომ ის ამას ნამ­დვი­ლად იმ­სა­ხუ­რებ­და.

- რამ­დე­ნი სტა­ტი­აა ქარ­თულ "ვი­კი­პე­დი­ა­ში"?

- და­ახ­ლო­ე­ბით 102 500 სტა­ტი­აა. 100 000-იან ზღვარს მი­ვაღ­წი­ეთ ოქ­ტომ­ბერ­ში. ეს მარ­თლაც ის­ტო­რი­უ­ლი მო­მენ­ტი იყო, რად­გან როცა 100 000-იან ზღვარს აბი­ჯებ, ეს არის "ვი­კი­პე­დი­ის" უკვე ახა­ლი კა­ტე­გო­რია და ის უკვე აღიქ­მე­ბა სე­რი­ო­ზულ "ვი­კი­პე­დი­ად". შე­და­რე­ბის­თვის გე­ტყვით, რომ ქარ­თუ­ლი საბ­ჭო­თა ენ­ციკ­ლო­პე­დია, რო­მე­ლიც ბევ­რად უფრო აკა­დე­მი­უ­რია და ჩვენ ნამ­დვი­ლად არ ვცდი­ლობთ მას­თან შე­და­რე­ბას, მხო­ლოდ 70 000 ათა­სამ­დე სტა­ტი­ას მო­ი­ცავს.

- აქვს თუ არა ყვე­ლას რე­დაქ­ტი­რე­ბის უფ­ლე­ბა და თავ­დაც­ვის რა მე­ქა­ნიზ­მი არ­სე­ბობს?

- კი, რა თქმა უნდა. ხდე­ბა სტა­ტი­ის გა­და­მოწ­მე­ბა, რე­დაქ­ტი­რე­ბა და სხვა. არი­ან რე­დაქ­ტო­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც შე­საძ­ლოა, ად­მი­ნის­ტრა­ტორ­ზე უფრო აქ­ტი­უ­რე­ბი იყ­ვნენ. თუ მომ­ხმა­რე­ბე­ლი რა­ი­მე ცვლი­ლე­ბას შე­ი­ტანს სტა­ტი­ა­ში, ამას ვხე­დავთ, და თუ დას­ტუ­რი არ მი­ვე­ცით, ისე რე­დაქ­ტი­რე­ბა არ ხდე­ბა. არი­ან ვან­და­ლი მომ­ხმა­რებ­ლე­ბი, ქარ­თულ ვი­კი­პე­დი­ა­ში დღე­ში ასო­ბით ვან­და­ლიზ­მის ფაქ­ტი ფიქ­სირ­დე­ბა, აფუ­ჭე­ბენ სტა­ტი­ებს, სვა­მენ უცენ­ზუ­რო სი­ტყვებს და ა. შ. ასეთ აიპი მი­სა­მარ­თებს გარ­კვე­უ­ლი ვა­დით ვბლო­კავთ. "ვი­კი­პე­დი­ას" აქვს შე­მოწ­მე­ბის ფუნ­ქცია, თუ სტა­ტი­ას სან­დო, ავ­ტო­რი­ტე­ტუ­ლი წყა­რო აქვს მი­თი­თე­ბუ­ლი, მა­შინ ამ სტა­ტი­ის გაშ­ვე­ბა პრობ­ლე­მას არ წარ­მო­ად­გენს. ადრე შე­მოწ­მე­ბის სტა­ტუ­სი არ იყო ხელ­მი­საწ­ვდო­მი და 3-4 წე­ლია ეს შე­საძ­ლე­ბე­ლი გახ­და. ნელ-ნელა მივ­ყვე­ბით და ეტა­პოვ­რი­ვად ვა­მოწ­მებთ კი­დეც, თუ სტა­ტი­ას არ აქვს წყა­რო, ის ავ­ტო­მა­ტუ­რად გა­უქ­მდე­ბა. თუ სტა­ტი­ას არ აქვს წყა­რო, მაგ­რამ ისე­თი ინ­ფორ­მა­ცი­აა, რო­მე­ლიც საქ­ვეყ­ნო­დაა აღი­ა­რე­ბუ­ლი, მა­შინ სტა­ტი­ის და­სა­წყის­ში­ვე ჩა­ვუს­ვამთ შე­სა­ბა­მის ნი­შანს და ამას ენ­დო­ბა თუ არა მომ­ხმა­რე­ბე­ლი, ეს მისი გა­და­სა­წყვე­ტია.

- გა­მომ­დი­ნა­რე იქი­დან, რომ ყვე­ლას აქვს რე­დაქ­ტი­რე­ბის უფ­ლე­ბა, ალ­ბათ იქ­ნე­ბა კუ­რი­ო­ზუ­ლი მო­მენ­ტე­ბიც...

- კი, საკ­მა­ოდ ბევ­რი კუ­რი­ო­ზია. მა­გა­ლი­თად, რე­დაქ­ტი­რე­ბი­სას წე­რენ - ხე­ლე­ბი ამიჭ­რელ­და და რა წა­ვის­ვა?! ადრე გვწერ­დნენ - ბა­ტო­ნო გიგი, ჩვენს უბან­ში გაზი არაა და რა ვქნათ?! ხში­რად ხდე­ბა, რომ კო­მერ­ცი­ულ კომ­პა­ნი­ებს უნ­დათ სა­კუ­თა­რი კომ­პა­ნი­ის შე­სა­ხებ იყოს სტა­ტია. ფირ­მის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი, სა­კუ­თა­რი სა­ი­ტი­დან, პირ­და­პირ იღებს ინ­ფორ­მა­ცი­ას და და­კო­პი­რე­ბულს დებს "ვი­კი­პე­დი­ა­ზე", რო­მელ­საც ად­მი­ნის­ტრა­ტო­რე­ბი რო­გორც წესი ვშლით, რად­გან ეს არაა ენ­ციკ­ლო­პე­დი­უ­რი სტა­ტი­ე­ბი. ადრე მოხ­და მსგავ­სი ტი­პის სტა­ტი­ის და­დე­ბა, რო­მე­ლიც ჩვენ­მა ერთ-ერ­თმა ად­მინ­მა წაშ­ლა, რა­საც ავ­ტო­რის გუ­ლის­წყრო­მა მოჰ­ყვა, რა­ტომ წა­მი­შა­ლე ამ სტა­ტი­ით დი­რექ­ტო­რის "შებ­მას" ვა­პი­რებ­დიო.

- თქვენ არ გაქვთ ანა­ზღა­უ­რე­ბა და მუ­შა­ობთ ენ­თუ­ზი­აზმზე...

- ჩვენ­თვის "ვი­კი­პე­დია" ნარ­კო­ტი­კი­ვი­თაა. გვი­ხა­რია, რო­დე­საც ჩვე­ნი ნა­მუ­შე­ვა­რი გა­მოქ­ვეყ­ნდე­ბა ხოლ­მე. ათა­სო­ბით სა­ა­თი მაქვს გა­ტა­რე­ბუ­ლი "ვი­კი­პე­დი­ა­ში", რა­საც არ უნდა ვა­კე­თებ­დე, "ვი­კი­პე­დი­ის" პულსზე მა­ინც ხელი მი­დევს, რომ ვინ­მემ რამე არ გა­ა­ფუ­ჭოს, არ და­ა­ზი­ა­ნოს. ჩემ­თვის შვი­ლო­ბი­ლი­ვი­თაა. "ვი­კი­პე­დი­ას" "ვი­კი­ნარ­კო­ტიკს" ვე­ძა­ხით. ანა­ზა­ღა­უ­რე­ბა მსოფ­ლი­ოს არ­ცერ­თი ქვეყ­ნის "ვი­კი­პე­დი­ის" ად­მი­ნის­ტრა­ტო­რებს თუ რე­დაქ­ტო­რებს არ აქვთ. პი­რა­დად მე მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი სარ­გე­ბე­ლი არა­სო­დეს არ მი­ნა­ხავს. უმ­თავ­რე­სი პრობ­ლე­მა სა­ქარ­თვე­ლო­ში ვი­კი­პე­დი­ის პრინ­ცი­პის არ­ცოდ­ნა ან ცუ­დად ცოდ­ნაა. რას არ ვა­კე­თებთ, რომ ეს აღ­მოვ­ფხვრათ, მაგ­რამ ჩვე­ნი ძა­ლე­ბით ვე­რა­ფერს მი­ვაღ­წი­ეთ ამ მხრივ. თა­მა­მად ვი­ტყვი, ქარ­თველ ინ­ტერ­ნეტ-მომ­ხმა­რე­ბელ­თა 80%-მა არ იცის რე­ა­ლუ­რად რა არის ვი­კი­პე­დია, რომ მას­ზე მუ­შა­ო­ბი­სას ფულს არა­ვინ იღებს და თა­ვა­დაც შე­უძ­ლია მისი გამ­დიდ­რე­ბა.

- თუ არის შე­საძ­ლე­ბე­ლი, რომ სა­ხელ­მწი­ფომ რა­ი­მე ჯგუ­ფი და­ი­ქი­რა­ვოს, გა­და­უ­ხა­დოს გარ­კვე­უ­ლი თან­ხა და სა­ნაც­ვლოდ მათ კვა­ლი­ფი­ცი­უ­რი სტა­ტი­ე­ბი და­წე­რონ?

- და­ახ­ლო­ე­ბით 1 წლის წინ, ქარ­თულ-სომ­ხურ-აზერ­ბა­ი­ჯა­ნულ "ვი­კი­პე­დი­ებს" შო­რის სომ­ხუ­რი "ვი­კი­პე­დია" იყო ბოლო ად­გილ­ზე. სომ­ხებ­მა წა­მო­ი­წყეს ასე­თი პრო­ექ­ტი 1 სო­მე­ხი=1 სტა­ტია. შემ­დეგ ეს პრო­ექ­ტი აი­ტა­ცა მე­დი­ამ, მთავ­რო­ბამ, ჩა­წე­რეს სა­რეკ­ლა­მო რგო­ლე­ბი, რო­მელ­შიც მი­ნის­ტრე­ბიც იღებ­დნენ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას. მოხ­და სას­წა­უ­ლი და ერთ წე­ლი­წად­ში სომ­ხუ­რი "ვი­კი­პე­დია" უკვე პირ­ველ ად­გილ­ზეა და რაც მთა­ვა­რია, ხა­რის­ხი არ და­ვარ­დნი­ლა. პა­ტა­რა ქვეყ­ნებ­ში, სა­დაც ისეთ ენა­ზე სა­უბ­რო­ბენ, რო­მე­ლიც მხო­ლოდ მათ ქვე­ყა­ნა­შია გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი, "ვი­კი­პე­დია" არის თვით­შეგ­ნე­ბის სახე. ჩვენ ბევ­რს შევ­თა­ვა­ზეთ, რომ გარ­კვე­უ­ლი წვლი­ლი შე­ი­ტა­ნოს ქარ­თუ­ლი "ვი­კი­პე­დი­ის" გან­ვი­თა­რე­ბა­ში, მაგ­რამ რა­ტომ­ღაც არა­ვინ ინ­ტე­რეს­დე­ბა. არის მე­ო­რე მო­მენ­ტიც, "ვი­კი­პე­დია", რომ სამ­სა­ხუ­რად იქ­ცეს, ეს თვი­თონ "ვი­კი­პე­დი­ის" პო­ლი­ტი­კას ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბა, თუმ­ცა შე­საძ­ლე­ბე­ლია შემ­დე­გი რამ (რო­გორც ხდე­ბა გერ­მა­ნი­ა­ში): შე­საძ­ლე­ბე­ლია ჩა­ტარ­დეს მოკ­ლე­ვა­დი­ა­ნი პრო­ექ­ტი, ვთქვათ ქი­მი­ა­ში გა­მო­ყონ გრან­ტი, და­ი­ქი­რა­ონ რამ­დე­ნი­მე მეც­ნი­ე­რი, რო­მე­ლიც ამ დარ­გში მო­ამ­ზა­დებს სტა­ტი­ებს. ასე­თი რამე შე­საძ­ლე­ბე­ლია, ხოლო ის, რომ მუდ­მი­ვი სამ­სა­ხუ­რი ჰქონ­დეს ვინ­მეს, ეს "ვი­კი­პე­დი­ის" პო­ლი­ტი­კას ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბა. ჩვენ­თან სა­ხელ­მწი­ფო მხო­ლოდ მა­შინ ინ­ტე­რეს­დე­ბა, როცა სტა­ტია რო­მე­ლი­მე სა­ხელ­მწი­ფო უწყე­ბას ან თა­ნამ­დე­ბო­ბის პირს ეხე­ბა. გვი­რე­კა­ვენ და გა­მოთ­ქვა­მენ სურ­ვილს, რომ ეს სტა­ტი­ე­ბი მა­ღა­ლი დო­ნის იყოს.

- სა­ქარ­თვე­ლოს რო­მე­ლი რე­გი­ო­ნე­ბი აქ­ტი­უ­რო­ბენ სტა­ტი­ე­ბის მომ­ზა­დე­ბა­ში?

- თბი­ლი­სის შემ­დეგ პირ­ველ ად­გილ­ზეა ხა­შუ­რის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი. მინ­და გა­მოვ­ყო ჯაბა ლა­ბა­ძის შრო­მა, რო­მე­ლიც გარ­და იმი­სა, რომ 10 000-მდე სტა­ტი­ის ავ­ტო­რია, სუ­რა­მის მე­ო­რე სა­ჯა­რო სკო­ლა­ში, იქ სა­დაც პე­და­გო­გია, დიდ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ას უწევს "ვი­კი­პე­დი­ას", შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, მთე­ლი სკო­ლა ჩარ­თუ­ლია სტა­ტი­ე­ბის მომ­ზა­დე­ბა­ში. სხვა­თა შო­რის, ჩემი ვიკი-მას­წავ­ლე­ბე­ლიც სწო­რედ ჯაბა იყო. ქარ­თველ­მა "ვი­კი­პე­დი­ე­ლებ­მა" შევ­ქმე­ნით ე.წ. "იუ­ზერ გრუ­პი" და ფონდმა "ვი­კი­მე­დი­ამ" გვა­ღი­ა­რა მათ ოფი­ცი­ა­ლურ წარ­მო­მად­გე­ნე­ლად სა­ქარ­თვე­ლო­ში, გვაქვს "ვი­კი­პე­დი­ის" სა­ვაჭ­რო ნიშ­ნის გა­მო­ყე­ნე­ბის უფ­ლე­ბა და გვაქვს უფ­ლე­ბა, მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა მი­ვი­ღოთ მათ მიერ გა­მო­ცხა­დე­ბულ საგ­რან­ტო კონ­კურ­სებ­ში. ვგეგ­მავთ, რომ გა­ვა­კე­თოთ ასე­თი რამ - "ვიკი-კლუ­ბი" (რომ­ლის პრე­ცენ­დე­ტიც უკვე იყო სომ­ხეთ­ში), იმე­დია, ფონ­დი მოგ­ცემს გარ­კვე­ულ გრანტს, რის სა­ფუძ­ველ­ზეც შე­ვი­ძენთ ნო­უთ­ბუ­ქებს და გა­ვა­კე­თებთ სუ­რა­მის ვიკი-კლუბს. ვთქვათ, სუ­რა­მის სკო­ლა გა­მო­ყოფს ერთ ოთახს, რო­მე­ლიც გარ­კვე­ულ სა­ა­თებ­ში იქ­ნე­ბა ღია და იქ მი­სულ ადა­მი­ა­ნებს ექ­ნე­ბათ სა­შუ­ა­ლე­ბა, გა­ი­ა­რონ ვიკი-ტრე­ი­ნინ­გე­ბი.

- ამ ბოლო დროს ძა­ლი­ან ბევ­რი ადა­მი­ა­ნი უჩი­ვის ვი­კი­პე­დი­ას...

- რა­ტომ­ღაც მო­დუ­რად იქცა ვი­კი­პე­დი­ის ლან­ძღვა და ეს მათი საქ­მეა. სა­ინ­ტე­რე­სო ისაა, რომ მათ ვინც გვლან­ძღავს, არ იცი­ან, რომ თვი­თონ­ვე შე­უძ­ლი­ათ თა­ვი­სი აღ­მო­ჩე­ნი­ლი შეც­დო­მის გა­მოს­წო­რე­ბა. ლან­ძღვას - "ქარ­თუ­ლი "ვი­კი­პე­დია" ცუ­დია", ად­რე­სა­ტი არ ჰყავს, ად­რე­სა­ტე­ბი ვართ თი­თო­ე­უ­ლი ჩვენ­გა­ნი, რო­მელ­საც აქვს ინ­ტერ­ნე­ტი და ერთხელ მა­ინც გა­მო­უ­ყე­ნე­ბია "ვი­კი­პე­დია".

- და ბო­ლოს, ვენ­დოთ თუ არა ვი­კი­პე­დი­ას?

- რო­გორც გა­მოც­დი­ლი ვი­კი­პე­დი­ე­ლი ერთ რა­მეს გირ­ჩევთ: და­აკ­ვირ­დით სტა­ტი­ის ვი­ზუ­ალს და თუ ის ვი­ზუ­ა­ლუ­რად მოგ­წონთ, ჩათ­ვა­ლეთ, რომ ის 100% სან­დოა, რად­გან ამ სტა­ტი­ა­ზე სე­რი­ო­ზუ­ლი მუ­შა­ო­ბაა ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი სე­რი­ო­ზუ­ლი მომ­ხმა­რებ­ლის მიერ, აუ­ცი­ლებ­ლად შე­მოწ­მე­ბუ­ლია წყა­რო­ე­ბი, თუ სქო­ლი­ო­ე­ბი არის ბევ­რი, ესეც კი­დევ ერთი დას­ტუ­რია სტა­ტი­ის სან­დო­ო­ბი­სა, თუ სტა­ტია და­ბა­ლი ხა­რის­ხი­საა, ფო­ტო­ე­ბი აბდა-უბ­დაა, მას ნაკ­ლე­ბად ენ­დეთ. ვი­კი­პე­დი­ას აქვს ოფი­ცი­ა­ლუ­რად პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბის უარ­ყო­ფის პო­ლი­ტი­კა. ვი­კი­პე­დია არა­სო­დეს აგებს პა­სუხს მის სტა­ტი­ა­ზე, პა­სუხს აგე­ბენ ის წყა­რო­ე­ბი, რო­მელ­თა სა­ფუძ­ველ­ზეც და­ი­წე­რა სტა­ტია.

ლადო გო­გო­ლა­ძე

AMBEBI.GE