"ვიკიპედია" იუბილარია - საინტერესო და უცნობი ფაქტები ქართული ონლაინ-ენციკლოპედიის შესახებ

"ვიკიპედია", რომლის გარეშეც თანამედროვე ინტერნეტ-სივრცე წარმოუდგენელია, 2001 წლის 15 იანვარს შეიქმნა. "ვიკიპედია" ინფორმაციის უშრეტი წყაროა. საბედნიეროდ, ის ქართულ ენაზეც არსებობს. როგორ შეიქმნა ქართული "ვიკიპედია", რომელი იყო პირველი სტატია და როგორ ვითარდება ონლაინ-ენციკლოპედია? - ამ საკითხებზე საუბარი ქართული "ვიკიპედიის" ერთ-ერთ ადმინისტრატორს მიხეილ ჭაბუკაშვილს ვთხოვეთ:

- ქართული "ვიკიპედია" 2004 წლის ნოემბერში შეიქმნა. იყო ასეთი პიროვნება ავთანდილ აბულაძე, რომელიც ესპერანტოს სპეციალისტი გახლდათ... 2001 წელს როცა შეიქმნა ინგლისური "ვიკიპედია", ამას მოჰყვა "ვიკიპედიების" ბუმი, შეიქმნა ფრანგულად, ესპანურად, გერმანულად და სხვა. ესპერანტოს სპეციალისტებმა გააკეთეს "ვიკიპედია" ესპერანტოზეც. ავთანდილ აბულაძე ძალიან აქტიურად იყო ჩართული ამ საქმეში, 2000-მდე სტატიაც კი გააკეთა ესპერანტოზე. მას შემდეგ, რაც კარგად ისწავალა ზოგადად "ვიკიპედიის" ტექნიკა, გადაწყვიტა ქართულადაც გაეკეთებინა ანალოგიური. ფონდ "ვიკიმედიას", რომელიც მართავს "ვიკიპედიას", აქვს სპეციალური განყოფილება - "ვიკი-ინკუბატორი", სადაც ხდება მსურველის მიერ ახალ ენაზე "ვიკიპედიის" გაკეთება. ფონდი მათ გამოუყოფს სპეციალურ დომენს და მოხალისეები იწყებენ მუშაობას საცდელ გარემოში, ამ პერიოდში მიდის დაკვირვება, თუ რამდენი ადამიანი გაერთიანდება და რამდენად აქტიურია ამ ენაზე "ვიკიპედია". თუ ფონდი დაინახავს, რომ ეს ინკუბატორი აქტიურია, იმართება კენჭისყრა, რომელშიც მონაწილეობას იღებენ "ვიკიმედიელები" და ამ კენჭისყრის საფუძველზე წყდება, უნდა იყოს თუ არა ამა თუ იმ ენაზე "ვიკიპედია". სწორედ ეს საფეხურები გაიარა ქართულმა "ვიკიპედიამაც".

- რა იყო პირველი სტატია ქართულ "ვიკიპედიაში"?

- ქართულ "ვიკიპედიაში" პირველი სტატია იყო - ედუარდ შევარდნაძე, რომელიც სულ რაღაც ორი წინადადებისაგან შედგებოდა. შემდეგ ავთანდილ აბულაძის ძალისხმევით ძალიან გააქტიურდა ქართული "ვიკიპედია", მაგრამ პროექტის დაწყებიდან დაახლოებით 1 წელიწადში ბატონი ავთანდილი გარდაიცვალა. ჩვენ, ვიკიპედიელებმა მას სტატია მივუძღვენით, რადგან ვთვლით, რომ ის ამას ნამდვილად იმსახურებდა.

- რამდენი სტატიაა ქართულ "ვიკიპედიაში"?

- დაახლოებით 102 500 სტატიაა. 100 000-იან ზღვარს მივაღწიეთ ოქტომბერში. ეს მართლაც ისტორიული მომენტი იყო, რადგან როცა 100 000-იან ზღვარს აბიჯებ, ეს არის "ვიკიპედიის" უკვე ახალი კატეგორია და ის უკვე აღიქმება სერიოზულ "ვიკიპედიად". შედარებისთვის გეტყვით, რომ ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, რომელიც ბევრად უფრო აკადემიურია და ჩვენ ნამდვილად არ ვცდილობთ მასთან შედარებას, მხოლოდ 70 000 ათასამდე სტატიას მოიცავს.

- აქვს თუ არა ყველას რედაქტირების უფლება და თავდაცვის რა მექანიზმი არსებობს?

- კი, რა თქმა უნდა. ხდება სტატიის გადამოწმება, რედაქტირება და სხვა. არიან რედაქტორები, რომლებიც შესაძლოა, ადმინისტრატორზე უფრო აქტიურები იყვნენ. თუ მომხმარებელი რაიმე ცვლილებას შეიტანს სტატიაში, ამას ვხედავთ, და თუ დასტური არ მივეცით, ისე რედაქტირება არ ხდება. არიან ვანდალი მომხმარებლები, ქართულ ვიკიპედიაში დღეში ასობით ვანდალიზმის ფაქტი ფიქსირდება, აფუჭებენ სტატიებს, სვამენ უცენზურო სიტყვებს და ა. შ. ასეთ აიპი მისამართებს გარკვეული ვადით ვბლოკავთ. "ვიკიპედიას" აქვს შემოწმების ფუნქცია, თუ სტატიას სანდო, ავტორიტეტული წყარო აქვს მითითებული, მაშინ ამ სტატიის გაშვება პრობლემას არ წარმოადგენს. ადრე შემოწმების სტატუსი არ იყო ხელმისაწვდომი და 3-4 წელია ეს შესაძლებელი გახდა. ნელ-ნელა მივყვებით და ეტაპოვრივად ვამოწმებთ კიდეც, თუ სტატიას არ აქვს წყარო, ის ავტომატურად გაუქმდება. თუ სტატიას არ აქვს წყარო, მაგრამ ისეთი ინფორმაციაა, რომელიც საქვეყნოდაა აღიარებული, მაშინ სტატიის დასაწყისშივე ჩავუსვამთ შესაბამის ნიშანს და ამას ენდობა თუ არა მომხმარებელი, ეს მისი გადასაწყვეტია.

- გამომდინარე იქიდან, რომ ყველას აქვს რედაქტირების უფლება, ალბათ იქნება კურიოზული მომენტებიც...

- კი, საკმაოდ ბევრი კურიოზია. მაგალითად, რედაქტირებისას წერენ - ხელები ამიჭრელდა და რა წავისვა?! ადრე გვწერდნენ - ბატონო გიგი, ჩვენს უბანში გაზი არაა და რა ვქნათ?! ხშირად ხდება, რომ კომერციულ კომპანიებს უნდათ საკუთარი კომპანიის შესახებ იყოს სტატია. ფირმის წარმომადგენელი, საკუთარი საიტიდან, პირდაპირ იღებს ინფორმაციას და დაკოპირებულს დებს "ვიკიპედიაზე", რომელსაც ადმინისტრატორები როგორც წესი ვშლით, რადგან ეს არაა ენციკლოპედიური სტატიები. ადრე მოხდა მსგავსი ტიპის სტატიის დადება, რომელიც ჩვენმა ერთ-ერთმა ადმინმა წაშლა, რასაც ავტორის გულისწყრომა მოჰყვა, რატომ წამიშალე ამ სტატიით დირექტორის "შებმას" ვაპირებდიო.

- თქვენ არ გაქვთ ანაზღაურება და მუშაობთ ენთუზიაზმზე...

- ჩვენთვის "ვიკიპედია" ნარკოტიკივითაა. გვიხარია, როდესაც ჩვენი ნამუშევარი გამოქვეყნდება ხოლმე. ათასობით საათი მაქვს გატარებული "ვიკიპედიაში", რასაც არ უნდა ვაკეთებდე, "ვიკიპედიის" პულსზე მაინც ხელი მიდევს, რომ ვინმემ რამე არ გააფუჭოს, არ დააზიანოს. ჩემთვის შვილობილივითაა. "ვიკიპედიას" "ვიკინარკოტიკს" ვეძახით. ანაზაღაურება მსოფლიოს არცერთი ქვეყნის "ვიკიპედიის" ადმინისტრატორებს თუ რედაქტორებს არ აქვთ. პირადად მე მატერიალური სარგებელი არასოდეს არ მინახავს. უმთავრესი პრობლემა საქართველოში ვიკიპედიის პრინციპის არცოდნა ან ცუდად ცოდნაა. რას არ ვაკეთებთ, რომ ეს აღმოვფხვრათ, მაგრამ ჩვენი ძალებით ვერაფერს მივაღწიეთ ამ მხრივ. თამამად ვიტყვი, ქართველ ინტერნეტ-მომხმარებელთა 80%-მა არ იცის რეალურად რა არის ვიკიპედია, რომ მასზე მუშაობისას ფულს არავინ იღებს და თავადაც შეუძლია მისი გამდიდრება.

- თუ არის შესაძლებელი, რომ სახელმწიფომ რაიმე ჯგუფი დაიქირავოს, გადაუხადოს გარკვეული თანხა და სანაცვლოდ მათ კვალიფიციური სტატიები დაწერონ?

- დაახლოებით 1 წლის წინ, ქართულ-სომხურ-აზერბაიჯანულ "ვიკიპედიებს" შორის სომხური "ვიკიპედია" იყო ბოლო ადგილზე. სომხებმა წამოიწყეს ასეთი პროექტი 1 სომეხი=1 სტატია. შემდეგ ეს პროექტი აიტაცა მედიამ, მთავრობამ, ჩაწერეს სარეკლამო რგოლები, რომელშიც მინისტრებიც იღებდნენ მონაწილეობას. მოხდა სასწაული და ერთ წელიწადში სომხური "ვიკიპედია" უკვე პირველ ადგილზეა და რაც მთავარია, ხარისხი არ დავარდნილა. პატარა ქვეყნებში, სადაც ისეთ ენაზე საუბრობენ, რომელიც მხოლოდ მათ ქვეყანაშია გავრცელებული, "ვიკიპედია" არის თვითშეგნების სახე. ჩვენ ბევრს შევთავაზეთ, რომ გარკვეული წვლილი შეიტანოს ქართული "ვიკიპედიის" განვითარებაში, მაგრამ რატომღაც არავინ ინტერესდება. არის მეორე მომენტიც, "ვიკიპედია", რომ სამსახურად იქცეს, ეს თვითონ "ვიკიპედიის" პოლიტიკას ეწინააღმდეგება, თუმცა შესაძლებელია შემდეგი რამ (როგორც ხდება გერმანიაში): შესაძლებელია ჩატარდეს მოკლევადიანი პროექტი, ვთქვათ ქიმიაში გამოყონ გრანტი, დაიქირაონ რამდენიმე მეცნიერი, რომელიც ამ დარგში მოამზადებს სტატიებს. ასეთი რამე შესაძლებელია, ხოლო ის, რომ მუდმივი სამსახური ჰქონდეს ვინმეს, ეს "ვიკიპედიის" პოლიტიკას ეწინააღმდეგება. ჩვენთან სახელმწიფო მხოლოდ მაშინ ინტერესდება, როცა სტატია რომელიმე სახელმწიფო უწყებას ან თანამდებობის პირს ეხება. გვირეკავენ და გამოთქვამენ სურვილს, რომ ეს სტატიები მაღალი დონის იყოს.

- საქართველოს რომელი რეგიონები აქტიურობენ სტატიების მომზადებაში?

- თბილისის შემდეგ პირველ ადგილზეა ხაშურის მუნიციპალიტეტი. მინდა გამოვყო ჯაბა ლაბაძის შრომა, რომელიც გარდა იმისა, რომ 10 000-მდე სტატიის ავტორია, სურამის მეორე საჯარო სკოლაში, იქ სადაც პედაგოგია, დიდ პოპულარიზაციას უწევს "ვიკიპედიას", შეიძლება ითქვას, მთელი სკოლა ჩართულია სტატიების მომზადებაში. სხვათა შორის, ჩემი ვიკი-მასწავლებელიც სწორედ ჯაბა იყო. ქართველმა "ვიკიპედიელებმა" შევქმენით ე.წ. "იუზერ გრუპი" და ფონდმა "ვიკიმედიამ" გვაღიარა მათ ოფიციალურ წარმომადგენელად საქართველოში, გვაქვს "ვიკიპედიის" სავაჭრო ნიშნის გამოყენების უფლება და გვაქვს უფლება, მონაწილეობა მივიღოთ მათ მიერ გამოცხადებულ საგრანტო კონკურსებში. ვგეგმავთ, რომ გავაკეთოთ ასეთი რამ - "ვიკი-კლუბი" (რომლის პრეცენდეტიც უკვე იყო სომხეთში), იმედია, ფონდი მოგცემს გარკვეულ გრანტს, რის საფუძველზეც შევიძენთ ნოუთბუქებს და გავაკეთებთ სურამის ვიკი-კლუბს. ვთქვათ, სურამის სკოლა გამოყოფს ერთ ოთახს, რომელიც გარკვეულ საათებში იქნება ღია და იქ მისულ ადამიანებს ექნებათ საშუალება, გაიარონ ვიკი-ტრეინინგები.

- ამ ბოლო დროს ძალიან ბევრი ადამიანი უჩივის ვიკიპედიას...

- რატომღაც მოდურად იქცა ვიკიპედიის ლანძღვა და ეს მათი საქმეა. საინტერესო ისაა, რომ მათ ვინც გვლანძღავს, არ იციან, რომ თვითონვე შეუძლიათ თავისი აღმოჩენილი შეცდომის გამოსწორება. ლანძღვას - "ქართული "ვიკიპედია" ცუდია", ადრესატი არ ჰყავს, ადრესატები ვართ თითოეული ჩვენგანი, რომელსაც აქვს ინტერნეტი და ერთხელ მაინც გამოუყენებია "ვიკიპედია".

- და ბოლოს, ვენდოთ თუ არა ვიკიპედიას?

- როგორც გამოცდილი ვიკიპედიელი ერთ რამეს გირჩევთ: დააკვირდით სტატიის ვიზუალს და თუ ის ვიზუალურად მოგწონთ, ჩათვალეთ, რომ ის 100% სანდოა, რადგან ამ სტატიაზე სერიოზული მუშაობაა ჩატარებული სერიოზული მომხმარებლის მიერ, აუცილებლად შემოწმებულია წყაროები, თუ სქოლიოები არის ბევრი, ესეც კიდევ ერთი დასტურია სტატიის სანდოობისა, თუ სტატია დაბალი ხარისხისაა, ფოტოები აბდა-უბდაა, მას ნაკლებად ენდეთ. ვიკიპედიას აქვს ოფიციალურად პასუხისმგებლობის უარყოფის პოლიტიკა. ვიკიპედია არასოდეს აგებს პასუხს მის სტატიაზე, პასუხს აგებენ ის წყაროები, რომელთა საფუძველზეც დაიწერა სტატია.

ლადო გოგოლაძე

AMBEBI.GE