თუშეთის უიშვიათესი არქიტექტურა, რომელიც ჩქარი რესტავრაციით ისევ დეფორმირდა, დაიბრიცა - რა ხდება სოფელ დართლოში
სოფელ დართლოში (ახმეტის მუნიციპალიტეტი) სარეაბილიტაციო სამუშაოები უკვე რამდენიმე წელია მიმდინარეობს. სანამ გეტყოდით, თუ რა ეტაპზეა ეს ყველაფერი, მანამდე შეგახსენებთ, რომ დართლო თუშეთის სოფელია, რომელიც მდინარე დიდხევის (პირიქითა ალაზნის მარცხენა შენაკადი) მარჯვენა მხარეს მდებარეობს. ის პირიქითა ხეობის ულამაზესი ადგილია და არქიტექტურულ ნაკრძალად არის გამოცხადებული. მიეკუთვნება თუშური ყოფის იმ კატეგორიას, რომელშიც ძველმა დასახლებამ განვითარება განიცადა.
XIX საუკუნის ბოლოს ციხე-სახლმა თავისი ფუნქცია დაკარგა და ადგილი დაუთმო აივნიან შენობას, რომელშიც მშვიდობიანი არქიტექტურული ელემენტებია წამოწეული. საცხოვრებელის განვითარების ეტაპები დართლოს არქიტექტურაში ზედმიწევნით არის ასახული. ძველი არქიტექტურიდან შემორჩენილია პირამიდული სახურავის მქონე ორი კოშკი, ერთ მათგანზე მიდგმულია ციხე-სახლი, ხოლო მეორეზე - აივნიანი. ორი ციხე დგას დართლოს გაღმა, დიდხევის წყლის კლდოვან ფლატეზე. უფრო მაღლა დართლოს სამაროვანია. ძველი სამაროვანის ზემოთ კი იახსრის ძლიერი ხატია, რომელსაც შვილიერების მინიჭების ძალა მიეწერება. სოფლის შესასვლელში XIX საუკუნის ეკლესიის ნაშთია.
მოკლედ, ეს ისტორიულ-გეოგრაფიულ თუშეთშია, რომელიც ზღვის დონიდან 2000 მეტრზე მდებარეობს და ახმეტასთან 102 კილომეტრი აშორებს, სოფელ ომალოსთან კი 15. მიმოსვლა შესაძლებელია ცხენის ბილიკით და საჰაერო გზით. საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის საყოველთაო აღწერის მონაცემებით, სოფელში ცხოვრობდა 9 ადამიანი (7 მამაკაცი და 2 ქალი).
ამჟამად იქ ნელ-ნელა ტურისტული ინფრასტრუქტურა ყალიბდება, გახსნილია საოჯახო სასტუმროები.
ჯუანშერ ბურჭულაძე, მუნიციპალური განვითარების ფონდის აღმასრულებელი დირექტორი:
- დართლოს საქართველოს რეალობაში კულტურულად, შენობებით, ლანდშაფტით, მდებარეობით გამორჩეული და უნიკალური ადგილია, მნიშვნელოვანია ასევე ისტორიულადაც, რადგანაც მისი ტერიტორია საქართველოში პირიქითა კავკასიონია და ამით კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია. ამიტომ ძალიან უნდა მოვუფრთხილდეთ მას.
სარეაბილიტაციო პროექტი მუნიციპალური ფონდის მეშვეობით ხორცილდება. იქ ყველა შენობა-ნაგებობას (საცხოვრებელი სახლი, თუ კოშკი) კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი აქვს. ეს ყველაფერი მსოფლიო ბანკის თანდაფინასებით მიმდინარეობს. პროექტის ღირებულებაა 1.300.040 ლარი. პროექტი 2012 წელს დაიწყო, მაგრამ ძალიან დაჩქარებული და არარეალური ტემპებით მიმდინარეობდა და შესაბამისად, შესრულებული სამუშაოების ხარისხიც არ ვარგოდა. ამიტომ ბევრი რამის თავიდან გაკეთებამ მოგვიწია.
- რა ვერ გაკეთდა სათანადოდ, რა იყო უხარისხო?
- საერთოდ, ძალზე სპეციფიკური სამუშაოა: უნდა დაიშალოს ქვები, რითიც არის საერთოდ ის შენობები ნაგები. ისინი ამორტიზებული არ გახლავთ, მაგრამ საკმაოდ დიდი ხნისაა და ამის გამო დეფორმირებულია. მოკლედ, მათი დალაგება სპეციფიკურია, სანამ თავიდან დალაგდება და დაეწყობა, ცხადია, ჯერ უნდა დაიშალოს. ქვების დალაგება იჩქარეს და ისევ დაიბრიცა, დეფორმირდა.
- სავარაუდოდ, რამდენი წლისაა შენობები?
- 200 წელზე მეტისაც არის. სხვადასხვა პერიოდშია აგებული. ასეთი სოფლები კოლექტიურად შენდებოდა, - სანათესაო მუშაობდა. ერთს დაასრულებდნენ და მეორეს იწყებდნენ. მოკლედ, სპეციფიკური პროცედურებია, თან, თავის ვადები აქვს, არ უნდა იჩქარონ.
- მშენებლობის თავისებურება კიდევ რაში მდგომარეობს?
- გამოირჩევა იმით, რაც ვთქვი, ქვის დალაგების ტექნოლოგიაა სპეციფიკური და ვინც ეს იცის, იმან უნდა დაალაგოს, ამ ხელობის ხალხი ბევრნი არ არიან...
- დუღაბს არ იყენებენ?
- არა. დუღაბს არ საჭიროებს. მოკლედ, მნიშვნელოვანია, რომ რეაბილიტაციის შემდეგ, მოსახლეობა გაიუმჯობესებს თავის სოციალურ მდგომარეობას. ვინაიდან შენობების უმეტესობა სასტუმროს ტიპის სახლებად გაკეთდება, ამაში მხოლოდ შიდა გარემოს ვგულისხმობ, გარედან ხელს არ შეახებენ - ისინი, როგორც ვთქვით, კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები გახლავთ. სახლების სასტუმროებად გადაკეთების შემდეგ, ყველას გაუჩნდება შემოსავალი. გვინდა, რომ პროექტი 2016 წელს დავასრულოთ. მშენებლობა სამ ეტაპად არის დაყოფილი.
- სასტუმროდ გადაკეთება ნიშნავს თუ არა ტრადიციული არქიტექტურის დაკარგვას?
- ესა თუ ის ტრადიცია ყოველთვის რაღაც სიახლეს განიცდის, გარკვეული ტრანსფორმაცია ხდება, მთავარია, ტრადიციის დედააზრი და საფუძველი იყოს შენარჩუნებული, ზუსტად ამაზე ვზრუნავთ, რომ დედააზრი და საფუძველი არ დაიკარგოს, რაშიც კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტო გვეხმარება. პროექტს მათთან კოორდინირებულად ვახორციელებთ.
- ზამთარი მოდის, მთაში მკაცრი კლიმატური პირობები იცის. სამუშაოები შეჩერდება?
- კი, მთიანი რეგიონის გამო, იქ წელიწადში სამუშაო სეზონი დაახლოებით 4 თვე მიმდინარეობს. ამიტომ ვცდილობთ, ეს დრო რაციონალურად გამოვიყენოთ.
რელიეფის გარდა, ასევე გასათვალისწინებელია დართლოში მისასვლელი გზებიც, ხშირად სტიქიის გამო იხერგება და ამ პირობებში ხდება სამუშაოების ჩატარება.
- მთის სოფლები მოსახლეობისგან ძირითადად დაცლილია... არც დართლოა გამონაკლისი.
- ეს პროექტი მოსახლეობის მინიმუმ ადგილზე დამაგრებას გამოიწვევს, თუ მატებას არა. ჩემი აზრით, ამის კარგი მაგალითია სვანეთი, სადაც მთიან რეგიონში, მოსახლეობის მატება ინტენსიურად მიმდინარეობს.
მნიშვნელოვანია ასევე ისიც, როგორც აღვნიშნე, რომ მოსაზღვრე რეგიონია, პირიქითა კავკასიონია და ამ კუთხითაც უნდა დამაგრდეს იქ ხალხი.
- რამდენად აქტიურობენ სარეაბილიტაციო სამუშაოებში. რაიმე წინააღმდეგობა ხომ არ არის?
- შევხვდით მოსახლეობას, ვესაუბრეთ. სამწუხაროდ, ხანდახან არის ხოლმე ისეთი ფაქტები, როცა მერკანტილური ინტერესებიდან გამომდინარე, მოქალაქეები სხვისი ინტერესების ხარჯზე, საკუთარი ინტერესების დაცვას ცდილობენ, რაც არასწორია. ამიტომ, სახელმწიფომ თავისი სიძლიერე უნდა გამოიჩინოს, რომ არავის ინტერესები და უფლებები არ დაირღვეს. ერთი კაცის გამო, ადამიანების გარკვეული ჯგუფი არ უნდა დაზარალდეს. თუმცა ეს პრობლემა უკვე დაძლეულია, რადგანაც მოსახლეობასთან შედგა უფრო სერიოზული საუბარი.
ის ხალხი ისტორიულად ყოველთვის გაჭირვების ტალკვესი იყო საქართველოსთვის, გარდა ამისა, ისტორიულად მესაზღვრეებიც არიან და არა მარტო ისინი, ზოგადად მაღალმთიან რეგიონში მცხოვრებთ, ზოგადად ეს ფუნქცია აქვთ, რომ შეასრულონ მესაზღვრის მოვალეობა. ოდითგანვე ასე იყო საქართველოში სასაზღვრო რეგიონებში...
ლალი ფაცია
AMBEBI.GE
ქართველი ჟურნალისტის და ამერიკელი დიპლომატის ქორწილი ვაშინგტონში - "ძალიან ბედნიერები ვართ, რომ ვიპოვეთ ერთმანეთი"
უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობის ყოფილი კანდიდატი თამთა თოდაძეზე - "რა ბრიჯიტ ბარდო ესა მყავს, რა აბია ასეთი ნეტავ"
