სა­ქარ­თვე­ლოს პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რე­ბის პო­ლი­ტი­კუ­რი მოღ­ვა­წე­ო­ბის, თუ პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბის არა­ერთ შემ­თხვე­ვა­ში გას­ჩე­ნია და დღემ­დე უჩ­ნდე­ბა სა­ზო­გა­დო­ე­ბას კი­თხვა, არ­სე­ბობს თუ არა დე­პუ­ტა­ტე­ბის­თვის კონ­სტი­ტუ­ცი­ით გან­სა­ზღვრუ­ლი ბა­რი­ე­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც მათ ქმე­დე­ბას აკონ­ტრო­ლებს, და რა სი­ტუ­ა­ცი­ა­ში ვერ და­ი­ცავს სა­ქარ­თვე­ლოს პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რს იმუ­ნი­ტე­ტი.

გი­ორ­გი კარ­ბე­ლაშ­ვი­ლის პატ­რულ­თან ინ­ცი­დენ­ტის შემ­დეგ, რო­დე­საც შსს-ს ინ­ფორ­მა­ცი­ით, სა­მარ­თალ­დამ­ცა­ვებ­მა დე­პუ­ტა­ტი ქვიშ­ხე­თის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე ავ­ტო­საგ­ზაო წე­სე­ბის დარ­ღვე­ვის­თვის გა­ა­ჩე­რეს, თუმ­ცა იმუ­ნი­ტე­ტის გამო ვერ და­ა­კა­ვეს, AMBEBI.GE და­ინ­ტე­რეს­და, რა წე­რია სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­სტი­ტუ­ცი­ურ სა­მარ­თალ­ში დე­პუ­ტა­ტის იმუ­ნი­ტე­ტის შე­სა­ხებ. ამა­ვე სტა­ტი­ა­ში იხი­ლავთ, რა პრი­ვი­ლე­გი­ე­ბი და აკ­რძალ­ვე­ბი აქვთ ქვეყ­ნის სა­კო­ნონ­მდებ­ლო ორ­გა­ნოს დე­პუ­ტა­ტებს.

დე­პუ­ტა­ტის იმუ­ნი­ტე­ტი

დე­პუ­ტა­ტის იმუ­ნი­ტე­ტის არსი მდგო­მა­რე­ობს იმა­ში, რომ დე­პუ­ტა­ტის წი­ნა­აღ­მდეგ არ შე­იძ­ლე­ბა აღიძ­რას სა­სა­მარ­თლო საქ­მე მა­ში­ნაც კი, როცა მან ჩა­ი­დი­ნა დას­ჯა­დი ქმე­დე­ბა, არა­თა­ნამ­დე­ბობ­რი­ვი მო­ვა­ლე­ო­ბე­ბის შეს­რუ­ლე­ბის დროს. სხვა­დას­ხვა ქვე­ყა­ნა­ში დე­პუ­ტა­ტის ხელ­შე­უ­ხებ­ლო­ბის კონ­სტი­ტუ­ცი­უ­რი მო­ცუ­ლო­ბა გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია.

სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­სტი­ტუ­ცი­ის შე­სა­ბა­მი­სად, პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რის სის­ხლის სა­მარ­თლის პა­სუ­ხის­გე­ბა­ში მი­ცე­მა, და­კა­ვე­ბა ან და­პა­ტიმ­რე­ბა, მისი ბი­ნის, მან­ქა­ნის, სა­მუ­შაო ად­გი­ლის და პი­რა­დი გა­ჩხრე­კა შე­იძ­ლე­ბა მხო­ლოდ პარ­ლა­მენ­ტის თან­ხმო­ბით. კონ­სტი­ტუ­ცი­უ­რი ნორ­მა დე­პუ­ტატს იმუ­ნი­ტე­ტის მიღ­მა ტო­ვებს იმ შემ­თხვე­ვა­ში, როცა მას წა­ას­წრე­ბენ და­ნა­შა­უ­ლის ჩა­დე­ნის ფაქ­ტზე. ამ შემ­თხვე­ვა­ში, აღ­ნიშ­ნუ­ლის შე­სა­ხებ და­უ­ყოვ­ნებ­ლივ უნდა ეც­ნო­ბოს პარ­ლა­მენტს. თუ პარ­ლა­მენ­ტი არ მის­ცემს თან­ხმო­ბას, პარ­ლა­მენ­ტის და­კა­ვე­ბუ­ლი ან და­პა­ტიმ­რე­ბუ­ლი წევ­რი და­უ­ყოვ­ნებ­ლივ უნდა გა­თა­ვი­სუფ­ლდეს (მუხ­ლი 52).

ინ­დემ­ნი­ტე­ტი

პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რის სტა­ტუ­სის რე­ა­ლი­ზა­ცი­ის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი გა­რან­ტი­აა ეგ­რეთ წო­დე­ბუ­ლი ინ­დემ­ნი­ტე­ტი, რომ­ლის ში­ნა­არსში გუ­ლის­ხმო­ბენ:

1. პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რის პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბი­სა­გან გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბას იმ აზ­რე­ბი­სა და შე­ხე­დუ­ლე­ბი­სათ­ვის, რო­მელ­საც იგი გა­მოთ­ქვამს სა­დე­პუ­ტა­ტო უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის დროს. სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­სტი­ტუ­ცი­ის 52-ე მუხ­ლის მე-3 და მე-4 პუნ­ქტე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად, პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რს უფ­ლე­ბა აქვს ჩვე­ნე­ბა არ მის­ცეს იმ ფაქ­ტის გამო, რო­მე­ლიც მას გა­ან­დეს, რო­გორც პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რს. პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რი პა­სუ­ხის­გე­ბა­ში არ მი­ე­ცე­მა თა­ვი­სი მო­ვა­ლე­ო­ბის შეს­რუ­ლე­ბი­სას პარ­ლა­მენ­ტში, თუ მის გა­რეთ გა­მოთ­ქმუ­ლი აზ­რე­ბი­სა და შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბი­სათ­ვის. რა თქმა უნდა, ინ­დემ­ნი­ტე­ტი არ მოქ­მე­დებს სა­ჯა­რო შე­უ­რა­ცხყო­ფის, ცი­ლის­წა­მე­ბი­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით დას­ჯა­დად გა­მო­ცხა­დე­ბუ­ლი სხვა ქმე­დე­ბე­ბის ჩა­დე­ნის შემ­თხვე­ვა­ში.

2. ინ­დემ­ნი­ტე­ტის ში­ნა­არ­სი გუ­ლის­ხმობს დე­პუ­ტა­ტის გა­სამ­რჯე­ლოს. პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რი ღე­ბუ­ლობს კა­ნო­ნით დად­გე­ნილ ყო­ველ­თვი­ურ გა­სამ­რჯე­ლო­საც, რო­მე­ლიც გუ­ლის­ხმობს ხელ­ფას­სა და კა­ნო­ნით დად­გე­ნილ და­ნა­მა­ტებს. დე­პუ­ტატს აუ­ნა­ზღა­ურ­დე­ბა ასე­ვე ხარ­ჯე­ბი, რო­მელ­საც იგი გა­ი­ღებს სა­დე­პუ­ტა­ტო საქ­მი­ა­ნო­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­სას.

პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რის გა­რან­ტი­ე­ბი

თა­ვი­სი უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბე­ბის გან­სა­ხორ­ცი­ე­ლებ­ლად პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რს პარ­ლა­მენ­ტის შე­ნო­ბა­ში ეძ­ლე­ვა ცალ­კე სამ­სა­ხუ­რებ­რი­ვი სა­თავ­სო. უფ­ლე­ბა აქვს უფა­სოდ ისარ­გებ­ლოს სხვა­დას­ხვა სატ­რან­სპორ­ტო სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბით, სამ­თავ­რო­ბო და კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბის სხვა სა­ხე­ო­ბე­ბით. აღ­ნიშ­ნუ­ლი და კა­ნო­ნით გან­სა­ზღვრუ­ლი სხვა უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ვან გა­რან­ტი­ას ქმნის ზო­გა­დი კონ­სტი­ტუ­ცი­უ­რი დე­ბუ­ლე­ბე­ბი, რო­მელ­თა მი­ხედ­ვით, "უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლია პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რის უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა­თა შე­უ­ფერ­ხებ­ლად გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის პი­რო­ბე­ბი. პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რის გან­ცხა­დე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე შე­სა­ბა­მი­სი სა­ხელ­მწი­ფო ორ­გა­ნო­ე­ბი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფენ მის პი­რად უსაფრ­თხო­ე­ბას. დე­პუ­ტა­ტის უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა­თა გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­სათ­ვის დაბ­რკო­ლე­ბა­თა შექ­მნა ის­ჯე­ბა კა­ნო­ნით" (მუხ­ლი 52.5-6).

პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რის თა­ნამ­დე­ბობ­რი­ვი შე­უ­თავ­სებ­ლო­ბა

სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­სტი­ტუ­ცი­ის 53-ე მუხ­ლში აღ­ნიშ­ნუ­ლია, რომ პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რს უფ­ლე­ბა არა აქვს ეკა­ვოს რა­ი­მე თა­ნამ­დე­ბო­ბა სა­ხელ­მწი­ფო სამ­სა­ხურ­ში ან ეწე­ო­დეს სა­მე­წარ­მეო საქ­მი­ა­ნო­ბას. ამ კონ­სტი­ტუ­ცი­უ­რი მო­თხოვ­ნე­ბის შე­უს­რუ­ლებ­ლო­ბა პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რის უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის შე­წყვე­ტის სა­ფუძ­ვე­ლია. აღ­ნიშ­ნულ სა­კითხს უფრო დე­ტა­ლუ­რად ეხე­ბა "სა­ქარ­თვე­ლოს პარ­ლა­მენ­ტის არ­ჩევ­ნე­ბის შე­სა­ხებ" კა­ნო­ნის მე-9 მუხ­ლი, რო­მე­ლიც იმე­ო­რებს კონ­სტი­ტუ­ცი­ის აღ­ნიშ­ნულ დე­ბუ­ლე­ბას. ამას­თან, პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რი­სათ­ვის შე­თავ­სე­ბად საქ­მი­ა­ნო­ბად მი­იჩ­ნევს პარ­ტი­ულ, სა­მეც­ნი­ე­რო, პე­და­გო­გი­ურ და სა­ხე­ლოვ­ნე­ბო საქ­მი­ა­ნო­ბას, თუ ასე­თი საქ­მი­ა­ნო­ბა არ ით­ვა­ლის­წი­ნებს ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ულ ფუნ­ქცი­ებს. ამ მო­თხოვ­ნა­თა დარ­ღვე­ვი­სას მას შე­უ­წყდე­ბა უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა. კა­ნო­ნი, შე­უ­თავ­სებ­ლო­ბას­თან ერ­თად, ით­ვა­ლის­წი­ნებს ასე­ვე აურ­ჩევ­ლო­ბა­საც, რაც რე­გუ­ლირ­დე­ბა კა­ნო­ნის 36-ე მუხ­ლით.

1999 წლის 25 ივ­ნი­სის ცვლი­ლე­ბე­ბით, რო­მე­ლიც ამ მუხლსაც შე­ე­ხო გა­ფარ­თოვ­და იმ პირ­თა წრე, რომ­ლე­ბიც არ შე­იძ­ლე­ბა არ­ჩე­ულ იქ­ნენ სა­ქარ­თვე­ლოს პარ­ლა­მენ­ტში, ასე­თია:

სა­ქარ­თვე­ლოს პრე­ზი­დენ­ტი, სამ­თავ­რო­ბო და სა­ხელ­მწი­ფო საქ­ვე­უ­წყე­ბო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­თა ხელ­მძღვა­ნე­ლე­ბი და მათი მო­ად­გი­ლე­ე­ბი, სა­ქარ­თვე­ლოს უშიშ­რო­ე­ბის საბ­ჭოს წევ­რე­ბი, ეროვ­ნუ­ლი ბან­კის საბ­ჭოს წევ­რე­ბი, კონ­ტრო­ლის პა­ლა­ტის თავ­მჯდო­მა­რე და მისი მო­ად­გი­ლე­ე­ბი, სა­ქარ­თვე­ლოს პარ­ლა­მენ­ტის აპა­რა­ტის უფ­რო­სი, სა­ქარ­თვე­ლოს პრე­ზი­დენ­ტის რწმუ­ნე­ბუ­ლე­ბი და მათი მო­ად­გი­ლე­ე­ბი, რა­ი­ო­ნის, ქა­ლა­ქის, ქა­ლა­ქის რა­ი­ო­ნის, რა­ი­ო­ნის ქა­ლა­ქის ად­გი­ლობ­რი­ვი თვით­მმარ­თვე­ლო­ბი­სა და მმარ­თვე­ლო­ბის ორ­გა­ნო­თა ხელ­მძღვა­ნე­ლე­ბი და მათი მო­ად­გი­ლე­ე­ბი (მდივ­ნე­ბი), სა­ქარ­თვე­ლოს ში­ნა­გან საქ­მე­თა, თავ­დაც­ვი­სა და სა­ხელ­მწი­ფო უშიშ­რო­ე­ბის სა­მი­ნის­ტრო­ე­ბის დაზ­ვერ­ვი­სა და სა­ხელ­მწი­ფო სა­ზღვრის დაც­ვის სპე­ცი­ა­ლუ­რი სამ­სა­ხუ­რე­ბის ოფიც­რე­ბი, მო­სა­მარ­თლე­ე­ბი და მათი თა­ნა­შემ­წე­ე­ბი, სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხალ­ხო დამ­ცვე­ლი და მისი მო­ად­გი­ლე­ე­ბი, სა­ქარ­თვე­ლოს პრე­ზი­დენ­ტის სა­თათ­ბი­რო ორ­გა­ნოს წევ­რე­ბი, (რომ­ლე­ბიც არ არი­ან პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რე­ბი), სა­ქარ­თვე­ლოს პრე­ზი­დენ­ტის თა­ნა­შემ­წე­ე­ბი, აუ­დი­ტო­რუ­ლი საქ­მი­ა­ნო­ბის საბ­ჭოს, სა­ქარ­თვე­ლოს ფა­სი­ა­ნი ქა­ღალ­დე­ბის ეროვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის, სა­ქარ­თვე­ლოს ბუ­ღალ­ტრუ­ლი აღ­რი­ცხვის სტან­დარ­ტე­ბის კო­მი­სი­ის, სა­ქარ­თვე­ლოს ელექტრო­ე­ნერ­გე­ტი­კის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ეროვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის წევ­რე­ბი, თა­ნამ­დე­ბო­ბის პირ­თა ქო­ნებ­რი­ვი და სა­ფი­ნან­სო მდგო­მა­რე­ო­ბის სა­ინ­ფორ­მა­ციო ბი­უ­როს თავ­მჯდო­მა­რე და მისი მო­ად­გი­ლე­ე­ბი, პრო­კუ­რო­რე­ბი, მათი მო­ად­გი­ლე­ე­ბი, თა­ნა­შემ­წე­ე­ბი და გა­მომ­ძი­ებ­ლე­ბი. ჩა­მოთ­ვლი­ლი თა­ნამ­დე­ბო­ბის პი­რე­ბი არ შე­იძ­ლე­ბა წარ­დგე­ნილ იქ­ნენ პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რო­ბის კან­დი­და­ტად, თუ რე­გის­ტრა­ცი­ამ­დე არ და­ტო­ვე­ბენ და­კა­ვე­ბულ თა­ნამ­დე­ბო­ბას.

პარ­ლა­მენ­ტის რეგ­ლა­მენ­ტის შე­სა­ბა­მი­სად, პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რს კო­მი­ტე­ტის სხდო­მის გაც­დე­ნა შე­უძ­ლია მხო­ლოდ სა­პა­ტიო მი­ზე­ზით. თუ მას არ შე­უძ­ლია და­ეს­წროს სხდო­მას, ამის შე­სა­ხებ უნდა აც­ნო­ბოს კო­მი­ტე­ტის თავ­მჯდო­მა­რეს ან მო­ად­გი­ლეს. უფრო მე­ტიც, არა­სა­პა­ტიო მი­ზე­ზით სხდო­მის გაც­დე­ნი­სათ­ვის მის მი­მართ დგე­ბა დის­ციპ­ლი­ნუ­რი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბის სა­კი­თხი. კერ­ძოდ, თუ იგი ერთი თვის გან­მავ­ლო­ბა­ში არა­სა­პა­ტიო მი­ზე­ზით გა­აც­დენს კო­მი­ტე­ტის ორ სხდო­მას, პარ­ლა­მენ­ტის თავ­მჯდო­მა­რე, კო­მი­ტე­ტის თავ­მჯდო­მა­რის წარ­დგი­ნე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე, უცხა­დებს გაფრ­თხი­ლე­ბას. თუ გაფრ­თხი­ლე­ბი­დან ერთი თვის გან­მავ­ლო­ბა­ში კვლავ გა­აც­დენს ორ სხდო­მას, ამ შემ­თხვე­ვა­ში წევ­რს პარ­ლა­მენ­ტის თავ­მჯდო­მა­რის ბრძა­ნე­ბით მო­ეხ­სნე­ბა სა­დე­პუ­ტა­ტო უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­სათ­ვის დად­გე­ნი­ლი კუთ­ვნი­ლი ერთი თვის თან­ხა.

პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რი ვალ­დე­ბუ­ლია და­იც­ვას სა­დე­პუ­ტა­ტო ეთი­კა, ანუ მო­რა­ლურ-ზნე­ობ­რი­ვი ნორ­მე­ბის ერ­თობ­ლი­ო­ბა, რომ­ლე­ბი­თაც გა­ნი­სა­ზღვრე­ბა პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რე­ბის ში­და­სა­პარ­ლა­მენ­ტო ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი. ამ მო­ვა­ლე­ო­ბის იუ­რი­დი­ულ ხა­სი­ათ­ზე, სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­თან ერ­თად, მე­ტყვე­ლებს მათი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის სა­მარ­თლებ­რი­ვი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის არ­სე­ბო­ბა. კერ­ძოდ, მათი დარ­ღვე­ვი­სათ­ვის შე­იძ­ლე­ბა და­წეს­დეს დის­ციპ­ლი­ნუ­რი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა. პარ­ლა­მენ­ტის სხდო­მა­ზე დე­პუ­ტა­ტის ეთი­კის დარ­ღვე­ვი­სათ­ვის სხდო­მის თავ­მჯდო­მა­რე აფრ­თხი­ლებს პარ­ლა­მენ­ტის წევ­რს, გაფრ­თხი­ლე­ბა შე­იძ­ლე­ბა სხდო­მის ოქ­მში შე­ტა­ნით, გან­მე­ო­რე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, მას შე­საძ­ლე­ბე­ლია და­ა­ტო­ვე­ბი­ნონ სხდო­მა­თა დარ­ბა­ზი.

პარ­ლა­მენ­ტის რო­ლი­სა და მნიშ­ვნე­ლო­ბის, მისი გა­და­სა­წყვე­ტი სა­კი­თხე­ბის, ხოლო შე­სა­ბა­მი­სად დე­პუ­ტა­ტის სა­პა­სუ­ხის­მგებ­ლო საქ­მი­ა­ნო­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­სათ­ვის და­წე­სე­ბუ­ლია გარ­კვე­უ­ლი გა­რან­ტი­ე­ბი.