როგორ რეაგირებს ქართველების ტვინი რეკლამაზე - უახლესი კვლევის შედეგები

სტრატეგიული კვლევებისა და განვითარების ცენტრის ჩატარებული სოციოლოგიური კვლევის მიხედვით, რომლის ფარგლებში პირისპირ ინტერვიუს მეთოდით 11 ქალაქში 1140 სრულწლოვანი რესპონდენტი გამოიკითხა, ევროპაში აკრძალული მარკეტინგული ხრიკებიდან საქართველოში ყველაზე ხშირად გამოიყენება პროდუქციის დაჟინებით შეთავაზება ტელეფონით, ელ-ფოსტით და სმს-ით იმ პირობებში, როდესაც მომხმარებელს ასეთი შეთავაზებების მიღების სურვილი არ გამოუთქვამს. ასეთი შეთავაზებები მიუღია გამოკითხულთა თითქმის ნახევარს.

საქონლის/მომსახურების არჩევისას მომხმარებელზე გავლენა ძირითადად, სარეკლამო კამპანიის ან ახლობლების გამოცდილების შედეგად ხდება. ნაკლებად ეფექტურია ისეთი ხერხი, როგორიცაა მომხმარებლის ადგილზე დარწმუნება - კონსულტანტის მიერ პროდუქტის დახასიათება/რეკლამირება. რეკლამის მიზანი რესპონდენტებს ესმით, როგორც პროდუქტის რეალიზაციასთან დაკავშირებული ღონისძიება (იქნება ეს უბრალოდ რეალიზაციის გაზრდა თუ დაბალხარისხიანი პროდუქტის რეალიზება; ასევე ბრენდის ცნობადობის ამაღლება, რომლის საბოლოო დაიშნულება ასევე პროდუქტის რეალიზაციაა).

შედარებით ხშირია საქონლის/მომსახურების დაჟინებული შეთავაზება ტელეფონით, ელ-ფოსტით ან სხვა საშუალებით, თუკი მომხმარებელს არ გამოუთქვამს ასეთი შეთავაზებების მიღების სურვილი" (რესპონდენტთა 45%-მდე აცხადებს, რომ თავად მათ შემთხვევიათ ასეთი სიტუაცია ხშირად ან ზოგჯერ, ხოლო 37%-მდე აცხადებს, რომ ასეთი სიტუაცია მათ ახლობელს შეემთხვა).

რესპონდენტები მეტ-ნაკლებად დარწმუნებულნი არიან მათ მიერ შეძენილი პროდუქტების უსაფრთხოებაში თუმცა, სურსათის/საკვები პროდუქტების და საოჯახო ქიმიის უსაფრთხოებას რესპონდენტთა მნიშვნელოვანი ნაწილი არ აღიარებს; კერძოდ, გამოკითხულთა დაახლოებით 36% მიიჩნევს, რომ სურსათი/საკვები პროდუქტები საზიანოა; ხოლო იგივე პოზიცია გამოკითხულთა 41.7%-ს საოჯახო ქიმიის მიმართ აქვს.

Ambebi.ge-სთან საუბრისას, სტრატეგიული კვლევისა და განვითარების ცენტრის მომხმარებელთა დაცვის პროგრამის ხელმძღვანელი ლია თოდუა ამბობს, რომ კვლევა ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული პროექტის "ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ზეგავლენა ქართველ მომხმარებლებზე და მათი ცნობიერების ამაღლება" ფარგლებში ჩატარდა.

"მომხმარებლის მიმართ ჩვენი მთავარი რჩევა არის მეტი აქტიურობა და მეტი პრეტენზიების გამოთქმა. ასევე, ჩვენთვის საინტერესო იყო ისიც, თუ როგორ ამჩნევს მომხმარებელი მარკეტინგული ხრიკების გამოყენებას. მათი თქმით, ყველაზე ხშირად რეკლამის სახით მობილურზე მისული შეტყობინება აწუხებთ. ევროპაში თუ მომხმარებელს ასეთი შეთავაზების მიღება არ სურს, აკრძალულია, საქართველოში კი მგონი ყველა ამის მსხვერპლი ვართ. აუცილებელია ქვეყანაში იყოს ადმინისტრაციული ორგანო, რომელიც მომხმარებლის უფლებებს დაიცავს. მომხმარებელს უნდა შეეძლოს ამ ორგანოს მიმართოს, თუმცა აღნიშნული ორგანო მიმართვის გარეშეც უნდა აკონტროლებდეს ბაზარს, დღეს კი ასეთი ორგანო არ არსებობს.

"ჯეპრას" უფროსი კონსულტანტის კახა მაღრაძის თქმით, ქართველი მომხმარებელი მარკეტინგულ კომუნიკაციაში გათვითცნობიერებულია და მისთვის გასაგებია, რომ ესა თუ ის შეტყობინება სარეკლამო გზავნილია.

- მარკეტინგული ხრიკი შეგვიძლია მაშინ ვუწოდოთ, როდესაც ადამიანს ისე აწვდიან რეკლამას, რომ ამას ვერ ხვდება. ჩვენთან ე.წ. პროდუცტ პლაცემენტ უფროა გავრცელებული. მაგალითად სერიალებში, კინოებში, გადაცემაში სხვადასხვა ბრენდის პროდუქციას აჩვენებენ, ზოგჯერ კი მთავარი გმირები იყენებენ კიდეც.

რაც შეეხება მობილურ ტელეფონზე რეკლამის შეტყობინების სახით გაგზავნას, კომპანიებს ამ მეთოდის ხშირად და მასიურად გამოყენებას არ ვურჩევდი, რადგან ამან მომხმარებლის გაღიზიანება არ გამოიწვიოს. თუმცა გარკვეულ შემთხვევაში ესემესები მუშაობს. შეიძლება ვიღაცას არ სიამოვნებს, თუმცა მომხმარებლის გარკვეული ნაწილი მაინც კითხულობს და შეიძლება შეთავაზებული რეკლამა გამოიყენოს კიდეც.

- როგორია სარეკლამო ბაზარი სხვადასხვა ქვეყნებში და ამ კუთხით საქართველოში რა ვითარებაა?

- ჩვენთან უცხოეთში გავრცელებული ფაქტობრივად ყველანაირი ინსტრუმენტისა და მეთოდოლოგიის გამოყენება ხდება. უბრალოდ არის რაღაც ტექნიკური საშუალებები, მაგალითად გარე რეკლამა, მეტროში სადგურზე გაკეთებული სპეციალური ინტერაქტიული ბანერები, რომელშიც გამოსახულება იცვლება და ა.შ. ჩვენთან ეს ჯერ არ არის, თუმცა ასეთი მაღალტექნოლოგიური საშუალებები ყოველდღიურად ჩნდება სარეკლამო ბაზარზე. ახალი ტექნოლოგიის შემოსვლას დრო სჭირდება, მაგრამ როგორც წესი, კლასიკური ბოლო მეთოდოლოგია ჩვენთანაც გავრცელებულია.

- ქართველი მომხმარებლისთვის კიდევ ერთ პრობლემას ფასდაკლება წარმოაგდენს, უმეტესობა ფიქრობს, რომ გამოცხადებული ფასდაკლება პროდუქციის დაბალ ფასს სულაც არ გულისხმობს.

- ამაზე ინფორმაცია არ მაქვს, თუმცა ყველაფერი შესაძლებელია. უბრალოდ, თუ ვინმეს ამ სფეროში მონიტორინგის გამოცდილება აქვს ან კვლევა ჩაუტარებია, შესაძლებელია, მომხმარებელთა უფლებების დაცვის კუთხით რაღაცნაირად რეგულირდებოდეს, რადგან მსგავსი ტიპის მანიპულაცია ხშირია. ჯერჯერობით, ასეთი სამსახური საქართველოში არ არის, ჩვენთან ამ მხრივ ცოტა ველური ბაზარია და შეიძლება მერე დაიხვეწოს, უბრალოდ მოთხოვნილება მომხმარებლის მხრიდან უნდა გაჩნდეს, ამაზე მომხმარებელთა უფლებების დაცვის ასოციაცია და სხვადასხვა ორგანიზაციები უნდა მუშაობდნენ. მხოლოდ ამ შემთხვევაში იქნება შესაძლებელი სფეროს რეგულირება, მაგრამ ცალსახად იმის თქმა, რომ ფასდაკლების აქცია არის ბლეფი და ვიღაცეები ამას უბრალოდ აქციას არქმევენ, სინამდვილეში კი ფასები იგივეა, ნამდვილად ვერ ვიტყვი. სანამ ამასთან დაკავშირებით ზუსტი მონაცემი არ გვქნება, არა მგონია, ვინმემ დაადასტუროს ეს მოსაზრება.

თაკო ესებუა

AMBEBI.GE